چالش‌ها و ارزش‌ها در سفر نوروزی زائران خراسانی راهیان نور
گروه فرهنگی ــ سفرهای نوروزی راهیان نور برای زائران شهدای هشت سال دفاع مقدس که از خراسان عازم مناطق عملیاتی دوران چنگ تحمیلی می‌شوند، با وجوه مثبت و نقاط ضعفی همراه است که هریک از آن‌ها نیازمند تشریح بوده تا به این وسیله روند تکامل کمی و کیفی این نوع از مسافرت‌های نوروزی به درستی پیگیری شود.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، نوروز هر سال به جهت وجود روزهای تعطیل پیاپی فرصتی مناسب برای ساکنان خراسان است تا سفر خود برای بازدید از مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس در غرب و جنوب غرب کشور را مد نظر داشته باشند و سال جدید خود را با پرداختن به ارزش‌های ملی و دینی آغاز کنند.
طی این گزارش میدانی و با یک نوع نگاه فرهنگی به سفرهای راهیان نور و بررسی وضعیت و ساختارهای فرهنگی در مسیرها و مقاصد این سفرها می‌پردازیم و تشریح نوعی از سفر زائران خراسانی به مناطق عملیاتی دفاع مقدس را مورد توجه قرار می‌دهیم.
تراکم بازدید خراسانی‌ها از مناطق خوزستان
زائرانی که از شرق کشور به‌ویژه استان خراسان رضوی و مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس اعزام می‌شوند به‌طور معمول از مناطق موجود در استان خوزستان بازدید میکنند و در موارد اندکی مقصد آنان مناطق جنگی در سایر استان‌ها قرار داده می‌شود، با توجه به این شرایط نوعی عدم تنوع در پرداختن به مناطق عملیاتی دوران دفاع مقدس برای زائران اعزامی از خراسان رضوی حس می‌شود.
گرچه طی سال‌های اخیر کار ساخت یادمان‌های جدیدی در مناطق عملیاتی استان خوزستان آغاز شده اما می‌توان گفت این یادمان‌ها در همان محدوده مناطق مورد بازدید واقع می‌شود و تنوعی از نظر گسترش مناطق مورد بازدید ایجاد نمی‌کند و این روند از سفرهای راهیان نور نگاهی جامع از محیط‌های متنوع در دفاع از کشور را به زائر و مخاطب معرفی نمی‌کند.
از طرفی این نوع تمرکز و تراکم در اعزام زائران و مسافران به مناطق عملیاتی خوزستان باعث می‌شود تا روند فرسایش ابنیه و فضاهای مورد نظر در برخی مناطق رو به افزایش باشد و از طرفی بکر ماندن برخی از مواضع دفاعی ما در دوران دفاع مقدس ره آورد چنین برنامه‌ای باشد.
بهره‌گیری از کار رسانه‌ای سنتی
کار رسانه‌ای سنتی و عدم بهره‌گیری از تولیدات رسانه‌ای و فرهنگی جدید، روندی یکنواخت به سفر چند روزه زائران در ایام بازدید از مناطق جنگی القا می‌کند، با توجه به اینکه عمده فعالیت‌ها و برنامه‌های فرهنگی مبتنی بر روایتگری راویان دوران دفاع مقدس است، روند انتقال مطالب و مفاهیم مربوط به جبهه و جنگ به مخاطبان در بسیاری از موارد با مشکل مواجه است و این ارتباط به‌صورت کامل اهداف مورد نظر خود را در بر نمی‌گیرد.
اجرای فعالیت‌های فرهنگی برای زائران در طول سفر راهیان نور گوینده محور و فرمایشی است برای مثال می‌توان توزیع کتاب‌ها با عناوین یکسان و پخش صوت‌های دفاع مقدس را عنوان کرد که در این موارد نیز مخاطبان و زائران به کنشگری و همراهی با فعالیت‌های فرهنگی مجاب نمی‌شود و این سبک از کار فرهنگی تنها در مواردی به برانگیخه شدن احساسات و یادآوری خاطرات دوران جنگ منجر می‌شود.
برای پوشش این نقاط ضعف در زمینه فعالیت‌های فرهنگی می‌توان با بهره‌گیری از تولیدات رسانه‌ای و هنری جدید و روز آمد در قالب‌های صوتی و تصویری در حوزه انقلاب و دفاع مقدس جذب مخاطب بیشتر و اثرگذاری مناسبتری شاهد بود.
یک نکته نیز در زمینه فعالیت فرهنگی برای زائران راهیان نور حائز اهمیت است و آن نکته این است که اعزام زائران راهیان نور در ایام نوروز به‌صورت خانوادگی، تنوع مخاطب برای برنامه‌ها و نیز در بازدید از مناطق عملیاتی را به همراه می‌آورد اما به‌طور معمول برنامه‌های پیش‌بینی شده برای اقشار مختلف به‌صورت یکسان اجرا می‌شود که در این بین قشر کودک و نوجوان سهم کمتری در برنامه‌های اجرایی دارند در حالیکه پرسش‌ها و نگرش‌های نسل‌های جدید انقلاب، فضایی تخصصی و جذاب برای پرداختن به این قشر از مخاطب را طلب می‌کند.
روایتگری با محوریت معرفی مناطق عملیاتی
روند اجرای برنامه‌های روایتگری برای زائران راهیان نور در استان خوزستان متناسب با مناطق موجود انجام می‌شود و در این روایتگری‌ها صرفاً به صورت موردی به برخی فعالیت‌ها و شخصیت‌های شهدا پرداخته می‌شود، از طرفی تنوع راویان نیز فضا و مفاهیمی غیرمنظم و دسته‌بندی نشده در ذهن مخاطب می‌سازد، به نظر می‌رسد اگر نوعی هدف‌گذاری برای معرفی تفصیلی و تشریح فعالیت‌های شهدا با موضوعات شاخص انجام شود زمینه ارتباط بیشتر حسی و مفهومی زائران با شهدا محقق خواهد شد.
ساماندهی اسکان زائران خراسانی شهدا به‌طور متمرکز در یادمان اردوگاه حمیدیه در نظر گرفته شده که تراکم جمعیت را به همراه دارد و مسائل رفاهی را با مشکلات بیشتری روبرو می‌کند و از طرفی استفاده متمرکز از ابنیه موجود در این اردوگاه که خود یکی از یادگاران دفاع مقدس است فرسایش و آسیب‌پذیری را سرعت می‌بخشد و از جهتی این اسکان متمرکز سبب می‌شود تا زائران طی سفر روزانه خود پس از بازدید هر یک از مناطق مجبور به بازگشت به مکان اولیه باشند و این طول سفرهای درون استانی زائران در خوزستان را نیز افزایش می‌دهد.
نبود ستاد و یا شبکه‌ای برای گردشگری زائران راهیان نور در استان خوزستان سبب شده تا مسافران صرفاً از مناطق عملیاتی بازدید کنند و ارتباط چندانی با سایر بسترهای گردشگری از جمله طبیعت در استان خوزستان نداشته باشد که در صورت وجود یک چنین برنامه‌ای نه‌تنها تنوع‌بخشی به سفر زائران راهیان نور انجام می‌شود بلکه ساماندهی گردشگری در استان خوزستان نیز بهبود می‌یابد، البته طی این برنامه‌ریزی بهره‌گیری بیشتر از بسترهای آبی و دریایی موجود در استان خوزستان می‌تواند بسیار موفقیت آمیز باشد.
غفلت از مسیر سفرها برای تدوین فعالیت فرهنگی
هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی برای زائران خراسانی راهیان نور صرفاً مقصد محور بوده و برنامه خاصی برای طول مسیرهای رفت و برگشت از شرق به غرب کشور و عکس آن درنظر گرفته نمی‌شود، در حالی که این دو مسیر نسبتا طولانی را می‌توان با زمینه‌سازی و برنامه مناسب به ظرفیتی برای انتقال مفاهیم ابتدایی و زمینه‌سازی در سفرِ رفت و هم چنین نتیجه گیری و حتی تولید آثار متنوع توسط زائران در مسیر برگشت تبدیل کرد.
البته در نگرش و بررسی‌های خود نسبت به سفرهای راهیان نور هموراه باید یک اتفاق مثبت را مد نظر داشت و این اتفاق مثبت روند رشد فعالیت‌های فرهنگی و حتی توجه مناسب به زیرساخت‌های لازم در این زمینه است که سطح برگزاری و انجام سفرهای ارزشی در کشور را بالا برده و تبادل نظرات برای منجر شدن به رفتارهای فرهنگی در حوزه‌های انقلاب و دفاع مقدس را گسترش داده است.
انتهای پیام
