دیدگاه تحلیلگر سیاست خارجی درباره پیرامون رسالت خبرنگار

به گزارش ایکنا، مرتضی اَشرافی صاحب امتیاز و مدیر مسئول پژوهشنامه تاریخ، سیاست و رسانه، مدیر مسئول و صاحب امتیاز رصدنامه تحولات راهبردی بین‌الملل و قائم مقام اندیشکده مطالعات راهبردی کریمه اهل بیت(ع) است. وی دبیر اندیشکده‌های ملیتی- منطقه‌ای جامعه المصطفی(ص) و پژوهشگر همکار پژوهشگاه بین‌المللی المصطفی(ص) است.
این محقق و پژوهشگر مطالعات سیاسی و راهبردی کشورمان ضمن تبریک فرا رسیدن 17 مرداد و بزرگداشت مقام خبرنگار و شهدای رسانه، گفت‌وگویی را با خبرنگار ایکنا در پژوهشگاه بین المللی المصطفی داشت که مشروح آن به شرح ذیل است؛

به نظر شما خبرنگار کیست و آموزه های دینی ما چه شاخصه هایی برای این حرفه قائل است؟
خبرنگاری شغلی متفاوت است و نمی‌توان با سایر حرفه‌های شغلی ان را مقایسه کرد ، برای فهم این تفاوت در ابتدا بایستی تعریفی درست و منطقی از خبرنگاری ارائه شود، خبرنگار کسی است که خبر و گزارش های خبری را برای انتشار در رسانه های چاپی و یا برای پخش از رسانه های دیداری و شنیداری مانن صدا و سیما و حتی فضای مجازی گردآوری، انتخاب و ارائه می‌کند و یا بر انجام این کارها نظارت دارد. در کتاب نظام حقوق و دستمزد صدا و سيمای جمهوری اسلامی ایران در صفحه ۲۱۴ خبرنگار را این گونه تعریف می کند که خبرنگار فردى است که با استفاده از منابع خبري، وظيفه تهيه گزارش (مکتوب، صوتى و تصويري) کامل و جامع و قابل‌پخش از يک واقعه را به‌عهده دارد. خبرنگار کسی است که خبر را می‌نویسد و می نگارد اما خود او در بطن رویداد است که گزارشگر آن رویداد می شود و آن رویداد را به خبر تبدیل می کند؛ رویدادی که یا در پیش است و یا اینکه ناظر برآن است، امروز به شكل‌های متعدد هجمه و بمباران پیام‌های رسانه‌ای را داریم كه تولید كننده آنان افراد بسیار متبحر، با تجربه، بسیار قوی و قدری هستند؛ لذا خبرنگار امروز باید در برابر این ماجرا و رقابت یك مزیت رقابتی داشته باشد تا دیده شود وگرنه از میدان رقابت حذف می شود، در همین راستا یک خبرنگار باید ویژگی‌‌هایی نیز داشته باشد که می‌توان به قدرت بیان، مناسب بودن تُن و لحن صدا، آگاهی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، آشنائی با مسائل بین‌المللی، تسلط به زبان معیار و آشنائی با یک زبان بین‌المللی، توانائی نگارش، آشنائی با مهارت‌های ارتباطی، تندنویسی، تحصیلات دانشگاهی مناسب، همچنین جسم و روان سالم، هوش و درک بالا و در آخر توانائی استفاده از تجهیزات خبر و... اشاره کرد.
خبرنگاران به مثابه آیینه شفاف‌اند که همه رویدادها، حادثه‌ها و یا واقعه‌ها را بدون جهت‌گیری و البته بی‌طرفانه انعکاس می‌دهند. یا به عبارت دیگر خبرنگاران پل ارتباط میان دولت و مردم هستند، بنابراین در نظام مقدس اسلامی ما که بر پایه معارف اصیل اسلامی بنا نهاده شده، ارزش حرفه خبرنگاری درک شده و همواره مورد توجه سیستم حاکمیتی کشورمان است، چرا که برای انتقال مفاهیم واقعی و به دور از جهت‌گیری‌های سیاسی و انعکاس خبرهای زرد، این ارزش‌ها و هنجارهای دینی حاکم بر جامعه هستند که خبرنگاران، ما را در جهت تعالی معنوی و سعادت شهروندان جامعه اسلامی سوق می‌دهند. بنابراین در یک جامعه دینی خبرنگار به مثابه اشعه نوری است که جامعه اسلامی را می تواند را به سوی حق و مسیر درست رهنمایی نموده و جهت دهنده افکار عامه بوده و اطلاعات و اخبار رویدادها را به طور واقعی و بدون کم و کاست در اختیار مخاطبین خود قرار دهد و در همین زمینه می‌تواند یاری رسان حاکمیت دینی در اشاعه ارزش ها و هنجار های دینی و همچنین حفظ هویت سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مخاطبین و شهروندان اخبار و تحلیل ها باشد.

وظیفه جامعه و حاکمیت در قبال خبرنگار یا پیام رسان تشریح کنید؟
این مساله به نگاه مدیریت جامعه نسبت به کارکرد رسانه برمی گردد، یعنی نگاه کلانی که بیان می دارد آیا این مساله به نوعی ادای وظیفه است یا خیر، بنابراین در جامعه خبرنگاران به همان اندازه فعال و کوشا هستند که رسانه‌هایی که در ان فعالیت دارند، اجازه فعالیت و تلاش را به آنها می دهند و اگر اجازه تولید خبر و امکان راز گشایی از موضوعات پوشیده و پنهان را نمی دهند، این امر به آستانه اختیارات و مجالی است که مدیریت رسانه به خبرنگار می دهد، مربوط می شود. خبرنگار تلاش می‌کند تا بتواند بخشی از نهفته‌های درون جامعه خود را به چشم و گوش دیگرانی برساند که صبح را در هیاهوی زندگی به شب می‌رسانند و نان خود می‌خورند و بار خود می‌برند. بنابراین خبرنگاران تابعی از رسانه هستند، لذا نیازمند حمایت هایی است که ممکن است خود رسانه در قبال کار حرفه ای که خبرنگار انجام می دهد و یا حمایت حقوقی، مالی و معیشتی که توسط نهاد های دیگر مانند معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع رسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی انجام می‌پذیرد. نباید خبرنگاری، شغلی پاره وقت باشد، به عبارت دیگر خبرنگاری باید به عنوان یک شغل و حرفه جایگاه واقعی خود را پیدا کند. به تناسب نقش، جايگاه، شأن و رسالت خطير و پراسترسي كه رسانه‌ها و خبرنگاران دارند، به لحاظ تسهيلات اجتماعي و رفاهي براي اين قشر فرهنگی و رسانه ای پيش‌بيني‌هاي لازم نشده است، پس اگر حمایت ها از حرفه خبرنگاری در حداقل ها باشد و به حداکثرها نرسد، صنف خبرنگاری همیشه دغدغه مند معیشت خود خواهد بود و این امکان وجود دارد که در کنار شغل و حرفه مهم خبرنگاری به سایر شغل ها روی آورد و دیدگاه ها نسبت به این حرفه تغییر پیدا کند.

نگاه جامعه کنونی ما به خبرنگار را چگونه ارزیابی می کنید و برای ارتقای جایگاه شخصیت خبرنگاران چه باید کرد؟
وسایل ارتباط جمعی و ابزار اجتماعی - فرهنگی به معنای عالی آن است و از این جهت اثرات چشمگیری بر جای می‌گذارند، پیدایش دگرگونی‌های اجتماعی و تغییر ارزش‌های اجتماعی از مواردی است که در نتیجه کارکرد رسانه‌ها صورت تحقق به خود می‌گیرند. از سوی دیگر این وسایل در فرایند تهاجم فرهنگی و مقابله با آن، جنگ روانی، استعمار ملت‌ها در امر باز سازی و دستیابی به توسعه یافتگی، تحقق هدف‌های آموزشی به سرگرمی و غیره کاربرد مؤثری دارند. خبرنگاران همواره در لایه‌های پنهان مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و مذهبی و امنیتی جامعه به دنبال کشف واقعیت ها هستند و تلاش دارند به بهترین نحو ممکن مطالب را بدون کم و کاست در اختیار مخاطبین خود قرار دهند، بنابراین در جامعه هم معمولا دیدگاهی مثبت نسبت به خبرنگاران و حرفه خبرنگاری وجود دارد، کما این که ملت هم با سختی‌های این حرفه به خویب آشنا بوده و با بالا رفتن سطح آگاهی‌های مردم، افراد جامعه می‌فهمند که خبرنگاران و تلاشگران عرصه رسانه و اطلاع رسانی چقدر زحمت می‌کشند، بزرگمهری از دیار رسانه و خبر بیان می‌داشت که البته چه مظلوم است این فرزند خلف دموکراسی، این رکن چهارم مشروطیت، این چرخ پنجم آزادی، این خواهرخوانده دنیای مجازی، این برادرخوانده صنعت چاپ، این واژه‌های رهاشده در تاریخ.....
بنابراین رسانه های گروهی و خبرنگارانی که به شغل مقدس و خطیر اطلاع‌رسانی و تهیه خبر مشغول هستند، علاوه بر این که در فرآیند ارتباطات و جابه جایی اطلاعات در درون جامعه و در نظام جهانی و ارتباطات بین ملت‌ها نیز سهیم هستند، می‌توانند با کارکرد خویش در عرصه‌های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی به موازات تحولات عمیق در نهادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و همچنین دگرگونی باورها و ارزش های مسلم جامعه کار ساز بوده و به عنوان یک دانشگاه عمومی در راستای شکوفایی و اعتلای فرهنگ جامعه به فعالیت بپردازند و زبان هدایت خویش را به کار بسته و از یک طرف جامعه را به سمت و سوی مطلوب مطابق با اخلاقیات و قانون مداری هدایت و از سوی دیگر منعکس کننده شفاف عملکرد دستگاه‌های حاکمیتی باشند.

اگر خبرنگار بودید از مسئولان چه سوالی می‌پرسیدید؟
رسانه‌ها به عنوان رکن چهارم دموکراسی باید مسئولیت‌های اجتماعی خود را به نحو مطلوب انجام دهند، اما متاسفانه تا حدودی رسانه‌ها نتوانسته‌اند نقش خود را به خوبی ایفا کنند، این سخن به منزله نقص در خبرنگاران نیست، بلکه جوامع در حال تغییر هستند، ارتباطات پیچیده تر می شود، به همان اندازه وسایل ارتباطی نیز گسترده تر، سرعت انتقال اطلاعات بیشتر و وسیع‌تر و حکومت‌ها هم به همان اندازه درگیر و دار رشد و توسعه پیچیده‌تر و دست نیافتنی‌تر، لذا این وظیفه خبرنگاران و رسانه‌های ارتباط جمعی است که مدیران حکومتی را به سمت پاسخگویی و شفاف‌سازی سوق داده و همواره رسانه ها باشند که مطالبه گر خواست‌های مردم از حاکمیت باشند و در یک کلام پل ارتباطی جامعه و حاکمیت باشند. مسئولان و مدیران سیستم حاکمیتی هم البته باید بفهمند که خبرنگاران واسطه مردم و مسئولان بوده و ابزار تهدید میز آن‌ها و یا پل صعود و ترقی‌شان به مناصب بالاتر نیستند. بنابراین این رسانه‌های ارتباط جمعی و این تلاش خبرنگاران متعهد در جامعه است که عامل مؤثر در پیشرفت یا عقب‌ماندگی یک جامعه و یک ملت بوده و اگر رسانه‌ها بدون نگاه‌های سیاسی و جناح‌بندی و کاملا بی طرفانه حرکت کنند، قطعاً می‌توانند از بسیاری از کم‌کاری‌ها و کم‌توجهی‌ها جلوگیری کرده و انعکاس دهنده شفافیت عملکرد دستگاه حاکمیتی باشند.
گفت وگو:اکبر پوست چیان