به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، آیتالله سید احمد علمالهدی، امام جمعه مشهد در آیین معرفی «درسنامه غنا و موسیقی؛ متن درس خارج فقه حضرت آیتالله خامنهای» که روز گذشته، 27 مردادماه در مدرسه علمیه سلیمانیه برگزار شد، در خصوص بحث غنا و موسیقی گفت: موضوع غنا از موضوعاتی است که در عرصههای فقهی در دورههای مختلف مورد بحث قرار گرفته و فقها درباره آن نظر دادهاند و حتی در زمان ائمه معصومین(ع) نیز این مباحث مطرح بوده است.
وی ضمن تأکید بر تأثیر شرایط اجتماعی و سیاسی در موضوعات فقهی ادامه داد: در مسائلی که بهعنوان یک موضوع فقهی در طول تاریخ فقه مطرح شده است، غیر از تطور خود فقه نسبت به این موضوع و نظریاتی که فقهای بزرگوار داشتند، تطویر این موضوعات از جهت دیگر نیز قابل تأمل است. گاهی از اوقات، موقعیتهای اجتماعی و سیاسی، اقتضائاتی داشته است که موجب میشده فقها موضوعات را یا با یک نگرش وسیعتر و یا با نگرشی تنگتر مورد تحقیق و مطالعه قرار دهند.
نماینده ولیفقیه ضمن بیان اینکه مسئله موسیقی با مسئله غنا متفاوت است، گفت: مبانی حکمی موسیقی و غنا با یکدیگر متفاوت است و براساس حرمت و حلیت غنا نمیشود در مورد موسیقی بحث کرد.
وی افزود: در زمانهای متعدد، گاهی از اوقات شرایطی در جامعه و سیاست به وجود میآمده که فقها الزاماتی مییافتند تا مسئله را با نوعی وسعت مشرب بررسی کرده و حتیالامکان بهدنبال آن باشند که از نقاط ضیق و تنگناهای مسئله بکاهند و گاهی از اوقات نیز مسئله موسیقی و غنا بهعنوان یک جریان ملاهی و ابزار لهو، بهگونهای توسعه مییافته و از این طریق جامعه مسلمانان و شیعه آلودگیهایی پیدا میکردند که فقها در حکم خود مجبور بودند تگناهایی که در مسئله حکم غنا و موسیقی وجود دارد، مورد توجه قرار داده و از این موضع، به بررسی مسئله بپردازند.
علمالهدی بیان کرد: در تطور فقه در طول تاریخ، از زمان شیخ مفید تا به امروز موضوعاتی که مورد بحث قرار گرفته، غیر از اینکه از حیث نظریات فقها و مبانی، گاهی در توسعه و تضییغ مطالب با جریانی روبهرو هستیم، به لحاظ وضعیت اجتماعی و سیاسی حاکم در هر زمانی هم، موضوعات فقهی از تطور خاصی برخوردار بوده است که مسئله غنا نیز از همینگونه مسائل است.
نماینده ولی فقیه همچنین در خصوص تدریسی که مقام معظم رهبری در این موضوع ارائه دادهاند، بیان کرد: ارائه این مبحث از طرف مقام معظم رهبری از این جهت حائز اهمیت است که غیر از شخصیت فقهی و علمی ایشان، احاطه رهبری نسبت به جریانات و مسائل اجتماعی، تربیتی و فرهنگی جامعه را، در طول تاریخ یا اصلاً هیچ فقیهی نداشته و یا در حد ایشان نبوده است و این مسئلهای است که باید به آن در محتوایی که مقام معظم رهبری در این درس ارائه فرمودند، توجه کرد.
وی تصریح کرد: در طول تاریخ، فقهایی که مسئله غنا و موسیقی را مطرح کردهاند، از نظر احاطه قوی بر جریانات فرهنگی جامعه و بخش موضوعی مسئله، در شأن مقام معظم رهبری و در وضعیت ایشان نبودهاند؛ لذا یا کسی را این چنین در میان فقها نداشتیم و یا اگر بخواهیم در تاریخ فقه افرادی را با این قدرت احاطه پیدا کنیم، افراد معدودی مییابیم.
کسی بخواهد در مورد غنای موسیقی تحقیق کند، از افاضات رهبری بینیاز نیست
علمالهدی بیان کرد: امروز اگر کسی بخواهد درباره مسئله غنا و موسیقی تحقیق کرده و مطالعه دقیق داشته باشد، نمیتواند از افاضات مقام معظم رهبری به آنچه در این کتاب نوشته شده، مستغنی باشد. به این خاطر که احاطهای که ایشان نسبت به مسائل فرهنگی دارند، با چنین خاصیت اندیشه و دقت فقهی، کمتر پیدا میشود؛ لذا از این جهت این کتاب مورد توجه است؛ بنابراین محقق در مراجعه به کتابی که از زاویه نگاه یک فقیه دقیق محتاط و با این اشراف فوقالعاده بر جریانهای فرهنگی و اندیشهای جامعه مسلمین است، بینیاز نیست.
امام جمعه مشهد ضمن بیان اینکه مقام معظم رهبری در مسائل استنباطات و اجتهادات خویش از دقت و احتیاط خاصی برخوردارند، اضافه کرد: دقت عظیم آمیخته با احتیاط ایشان را در کمتر مجتهدی مشاهده میکنیم. بهویژه آنجا که مسئله به شکل اظهارنظر باشد. ضمن اینکه در مقام بحث، ایشان بسیار باز بحث میکنند، اما در زمان فتوا، حکم و نظر، آن را بسیار دقیق و احتیاط فوقالعاده شدید بیان کرده و وسعت مشربی در مسئله فتوا ندارند.
وی تصریح کرد: استدلالات، اجتهادات و نظریات فقهی مرد فقیهی با این دقت و نیز با اشراف فوقالعاده بر جریانهای مختلف موضوعی در بحث غنا و موسیقی، فوقالعاده قابل بهرهبرداری برای کسی است که درصدد تحقیق و مطالعه است؛ لذا این کتاب منبع ارزشمندی در تحقیق و مطالعه به حساب میآید.
علمالهدی در خصوص روایات موجود برای غنا اظهار کرد: در این مورد دو دسته روایت داریم؛ یک دسته روایاتی است که در موضوع غنا وارد شده و دسته دیگر روایاتی در مورد ابزار موسیقی که تحت عنوان ملاهی وارد بحث شده است؛ لذا ما نمیتوانیم با ادله حرمت غنا، حرمت موسیقی را ثابت کنیم. ضمن اینکه همه فقها صوت خارج منالفم و یا خارج منالحلق را تقریباً بهعنوان مقوم موضوع غنا در نظر گرفتند و غنا حتماً صدایی است که از حلق خارج میشود.
علمالهدی گفت: نمیتوان گفت چون این ادله میگوید غنا حرام است، پس موسیقی نیز حرام خواهد بود؛ لذا تفکیک موضوع غنا و موسیقی خود بحثی مفصل است و این بحث در بسیاری دورهها، در میان فقها بوده و تنها متعلق به حال نیست. ضمن اینکه تفکیک بین موضوع موسیقی و موضوع غنا مسئلهای است که مقام معظم رهبری در فرمایشات و افاضات خود در درس به آن به زیبایی پرداختهاند.
نماینده ولی فقیه در استان ادامه داد: یک سلسله از روایات موجود در مورد حرمت غنا مطلق و دسته دیگر از روایات نیز معلل است. مثلاً برخی روایات از غنا مذمت میکند و در ادامه استدلال به آیه «وَالَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُونَ» دارند. یعنی در اینجا حرمت غنا معلل به لغو بودن است. پس اگر در حکمی دو دسته روایت داشته باشیم که یکی مطلق و دیگری معلل است، نظر همه فقها و بزرگان بر این است که روایات مطلق را بر روایات معلل حمل کنیم؛ بنابراین اصل، باید بگوییم غنا بهعنوان لغو حرام است و نه بهعنوان موضوع خودش. در اینجا حرمت بر موضوع غنا است؛ اما با خصوصیت و صفت لغو بودن؛ پس اگر بنا بر این باشد که حکم غنا معلق بر لغو بودن است، لغو بودن علیت بر غنا دارد و اگر غنا لغو نبود، نمیتوان گفت حرام است.
وی افزود: مقام معظم رهبری درباره این مسائل در کتاب بحث کرده و البته به سادگی از آن نگذشته و در برخی موارد، برخی فتواها را رد کردهاند. ضمناً ایشان در این کتاب، روایات را به پنج دسته تقسیم کردهاند. پس آنچه از این بحث نتیجه میگیریم آن که موضوع موسیقی از موضوع غنا جداست و اگر برای غنا معیار لغو بودن را بر حسب قاعده «تعليق الحكم على الوصف مشعر بعلية منشأ اشتقاقه» در نظر بگیریم؛ بنابراین از باب وصف عنوان محرم، باید گفت غنای لغو حرام است و نه غنای غیر لغو؛ لذا یک غنای حرام و یک غنای حلال داریم و این تقسیمبندی در غنا مطرح میشود که البته برخی فقها منکر این تقسیمبندی هستند. اما اگر متصل به این وصف غنا را حرام بگوییم، چنین تقسیمبندی مطرح خواهد بود.
علیه موسیقی روایتی نداریم
علمالهدی با طرح سؤالی با این عنوان که چه دلیلی بر حرمت صدایی که از ابزار صادر میشود، داریم، بیان کرد: اولاً اینکه ما علیه موسیقی روایت نداریم، اما روایاتی داریم که در استعمال ابزار موسیقی حرام خوانده شده است. پس در حرمت استعمال ابزار موسیقی روایت داریم، اما بهعنوان خود صدای موسیقی دلیلی نداریم و دلیل ما تنها در مورد ابزاری است که صدا از آن صادر میشود.
در زمان ائمه(ع) موسیقی استعمالی جز لهو نداشت
نماینده ولی فقیه در استان با اشاره به اینکه در زمان ائمه(ع) موسیقی مورد استعمالی جز لهو نداشته، عنوان کرد: یکی از شیعیان موسیبن جعفر(ع) به نام ابوالعتاهیه از آهنگسازان سابقهدار عرب است که در زمان هارون زندگی میکرده و هنوز بهعنوان یک هنرمند مطرح است. اما در هیچ کجا در اجرای اهداف و توسعه امامت و ولایت، ائمه از آهنگ ابوالعتاهیه استفاده نکردهاند. علت هم آن است که در زمان ائمه(ع) و در فرهنگ آن زمان، موسیقی و ابزار موسیقی بهعنوان ملاهی مطرح بوده؛ لذا ائمه از آن بهرهبرداری ابزاری نمیکردند.
وی اضافه کرد: به این خاطر که میان مردم بهعنوان ملاهی معروف بوده و موسیقی مصرفی به جز لهو نداشته است؛ بنابراین ما علیه صدای موسیقی روایت نداریم، بلکه بهعنوان لعب با ابزار موسیقی روایات موجود است که مقام معظم رهبری نیز این روایات را در درسشان مطرح کردهاند. پس زمانی که در عرف مردم، جریانی ضد ارزش بوده و عرف به آن به این چشم نگاه میکرد و همچنین مصرف آن صرفاً در مورد لهو بود، قاعده آن است که امام(ع) دستور بر حرمت آن داده و یا آن را توبیخ و ملامت کنند.
علمالهدی عنوان کرد: حال این بحث مطرح است که اگر در زمانی عرف به آن ملاهی نگفت و بهرهای غیر از لهو نیز داشت، آیا میتوان به روایتی که در آن زمان برای حرمت استفاده از این ابزار، مطرح شده استدلال به حرمت استفاده در زمان حال کنیم؟ از طرفی میتوان گفت شاید در این روایات امام(ع) عنایت داشتند که اگر روزی مسئله استفاده از این ابزار لعب نباشد، اشکالی ندارد. از طرف دیگر فرض کنیم از ابزار موسیقی اکنون میتوانیم بهرهبرداریهای مفیدی جهت سازندگیها، اصلاحات و تربیت و آرامشبخشی حلال داشته باشیم؛ لذا نمیتوان گفت چون در این روایات، از ملاهی مذمت شده و استفاده از ملاهی نیز حرام معرفی شده، پس اکنون نیز نمیتوان از آن استفاده کرد.
علمالهدی ضمن بیان اینکه این موراد، از جمله نکاتی است که مقام معظم رهبری در فرمایشات خود تحلیل کردهاند، در تکمیل سخنان خود گفت: البته باید گفت، نظریات رهبری متعلق به خود ایشان است و نکته دیگر اینکه عرایضی که بنده در تحلیل این مطالب بیان کردم، متعلق به خود بنده بوده و نباید به مقام معظم رهبری نسبت دهید و اگر به کتاب مراجعه کنید، میبیند که ایشان همه این تحلیلها را قبول ندارند و در برخی موارد نظرشان خلاف این است؛ لذا جامعیت این کتاب بسیار حائز اهمیت است.
وی بیان کرد: باید وضعیت دنیای امروز را در بحث موسیقی در نظر بگیریم. اما آنچه نکته بد به حساب میآید، آن است که برخی از بزرگان ما در روحانیت به سمتی میروند که باعث ترویج فسق و فجور میشوند؛ لذا باید حواسمان باشد که اگر جایی به یک مبنای فقهی رسیدیم، باعث ترویج فسق و فجور نشویم. بهر حال، این جریان موسیقی، جریان هماهنگ با توسعه فسق و فجور بوده و این خاصیت امروز است و نباید حکم حلیت به همه چیز داد و سرمدار آن شد. اما از لحاظ فقهی مسئله موسیقی و غنا قابل بررسی است.
انتهای پیام