روایات نهی قیام قبل از ظهور با آیات قرآن و روایات دیگر در تضاد است

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدکاظم طباطبایی، عضو هیئت مدیره انجمن علمی حدیث حوزه، شامگاه جمعه ششم فروردین‌ماه در نشست علمی «روایات تشکیل حکومت قبل از ظهور حضرت حجت عج»، گفت: امسال سال ویژه‌ای است، زیرا آغاز و انجام آن با میلاد با سعادت امام مهدی(عج) توأم است و اگر مشکلات اقتصادی نبود، امسال از سوی رهبر معظم انقلاب به نام حضرت حجت نامگذاری می‌شد، ولی به علت فشار اقتصادی موجود، نامگذاری سال همان تداوم مباحث اقتصادی شد.

وی با اشاره به موضوع نشست، افزود: در مصادر روایی شیعه روایاتی با مضمون نهی از قیام قبل از ظهور داریم، در برخی روایات بیان شده که کسانی که قبل از ظهور قیام بکنند و بخواهند حکومت تشکیل دهند شکست می‌خورند یا طاغوت هستند، بر این اساس برخی افراد هر نوع قیام و اعتراض علیه نظام‌های سیاسی را نامشروع می‌دانند و می‌گویند شیعیان مجاز نیستند علیه هر نوع ظلم و جوری قیام بکنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث بیان کرد: البته افرادی که این ادعا را دارند، نه اینکه حکومت‌های دیگر را تأیید کنند، بلکه هر نوع نظام سیاسی را طاغوت و ظالم می‌دانند، ضمن اینکه قیام علیه آنها را هم نادرست می‌دانند.

طباطبایی بیان کرد: بیش از 60 سال است که این روایات بحث می‌شود و عده‌ای با استناد به آن، قیام برای سرنگونی حکومت شاه را هم نمی‌پسندیدند؛ وقتی امام قیام را آغاز کرد برخی افراد از جمله انجمن حجتیه، این ادعا را داشتند ولی بعد از سال 55 که انقلاب شدت گرفت با توجه به شخصیت کاریزمای امام و همراهی قریب به اتفاق مراجع این نوع مخالفت‌ها جلوه‌ای نداشت.

عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث اضافه کرد: کسانی که مخالف قیام و انقلاب هم بودند تضعیف نظام اسلامی را روا نمی‌دانستند و بیشتر افرادی که تحت تأثیر فضای پیشین بودند از عقیده قبلی دست کشیده و با انقلاب هماهنگ شدند و به ویژه فضای جنگ تحمیلی و دفاع از کشور سبب شد تا این مباحث کمتر در فضای علمی و سیاسی و اجتماعی مطرح شود.

طباطبایی بیان کرد: به طور طبیعی بعد از جنگ و ارتحال امام، برخی مجدداً این سخنان را مطرح کردند و جالب اینکه افرادی که جزء سردمداران انقلاب بودند به علل مختلف علیه ولایت فقیه و انقلاب موضع گرفتند و سراغ این روایات رفته تا کارهای خود را توجیه کنند. افرادی مانند عمادالدین باقی اولین کسی بود که علیه انجمن حجتیه کتاب نوشت و یا محسن کدیور و اکبر گنجی و مرحوم منتظری کتاب علیه انجمن حجتیه نوشتند، اما بعداً برای موضعگیری علیه انقلاب به همین روایات استناد کردند.

استاد حوزه علمیه تصریح کرد: در مقابل این تفکر هم کتاب‌هایی مانند ولایت الالهیة الاسلامیه، ولایت الامر فی عصر غیبت، ولایت فقیه در این زمینه و از سوی بزرگانی مانند آیت‌الله مؤمن نوشته شد، در مؤسسه دارالحدیث هم آثاری نوشته‌ایم و مقالاتی هم در مورد چالش‌های برقراری حکومت در عصر غیبت منتشر و به این روایات پرداخته شده است.

وی افزود: مجموعه روایات موجود در نفی قیام و تشکیل حکومت قبل از ظهور، بیش از 20 عدد است. البته همه دارای سند صحیح نیستند، روایت مشهوری که به آن استناد می‌شود روایت کلینی در جلد هشتم، حدیث 452 است؛ ابوبصیر از امام صادق(ع) نقل کرده «عَنْ ابی عبدالله کلّ رایةٍ ترفع قبل قیام القائم فصاحُبها طاغوتٌ یُعْبَدُ مِنْ دون الله عزّوجلّ» امام صادق علیه‌السّلام فرمود: هر پرچمی قبل از قیام قائم (بلند شود) صاحب آن طاغوت است (با این کار) غیر خدا را پرستیده و بندگی نموده است؛ سند کلینی در این روایت قابل توجه است.

وی افزود: روایات دیگری هم گفته است که چنین خروج‌هایی محکوم به شکست است و باعث کشته شدن شیعیان می‌شود؛ این روایت هم منسوب به امام سجاد(ع) است که فرمودند: هيچ يك از خاندان ما تا قيام قائم برای رفع ظلم و جور و يا احيای دين قيام نكرده و نمی‌كنند، جز اين كه باعث افزايش گرفتاری ما و شيعيان می‌شود.

نمونه‌ای از روایات قیام قبل از ظهور

طباطبایی اضافه کرد: «عمر بن حنظله می‌گوید از امام صادق علیه السلام شنیدم که پنج نشانه  قبل از قیام قائم وجود دارد: صیحه آسمانی، سفیانی، خسف (فرورفتن زمین)، قتل نفس زکیه و یمانی. گفتم: فدایت شوم، اگر کسی از خاندان شما قبل از این نشانه‌ها قیام کند با او همراه شویم؟ امام فرمود: نه» همچنین این روایت اشاره به قیام کنندگان و مدعیان دروغین امامت و رهبری دارد: عن الفضیل بن یسار قال: سمعت أبا عبد الله علیه السلام یقول: من خرج یدعو الناس و فیهم من هو أفضل منه فهو ضال مبتدع؛ «فضیل بن یسار می‌گوید: از امام صادق علیه السلام  شنیدم که فرمود: هر کس قیام کند و مردم را به دنبال خود بکشاند، در حالی که أفضل از او در بین امت وجود دارد، او گمراه و بدعت گذار است.» پرسیدند: آیا ما همراه او قیام بکنیم که فرمودند نه، قبل از قیام امام زمان کسی مجاز به قیام نیست یا در روایت سدیر بیان شده است تا زمانی که قیام سفیانی آغاز نشده است، شما در خانه باشید و حرکتی نکنید و وقتی سفیانی خروج کرد به سمت و سوی ما بیایید.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: کلینی در جلد هشتم روایتی آورده است که گرد و غبار علیه کسی است که این گرد و غبار را بر می انگیزد که کنایه از قیام است. روایت دیگری از امام صادق(ع) نقل شده است که بشیر از امام پرسید من شنیدم شما فرمودید قتال و مبارزه در غیبت امام حرام است و امام فرمودند بله همین طور است. روایتی هم نقل شده تا وقتی زمان حکومتی تمام نشده باشد نمی‌توان آن را کنار زد.

وی با بیان اینکه اسناد برخی از این روایات سندهای قابل توجهی است، اضافه کرد: یکی از راه‌هایی که برای تحلیل آن وجود دارد روایات معارض در قالب تشکیل خانواده حدیث است؛ یعنی در مواجهه باید روایات متعارض با روایات نهی قیام قبل از قیام قائم را بررسی کنیم؛ مانند روایاتی که قیام زید را تایید کرده است همچنین روایاتی که برخی آن را ناظر به انقلاب اسلامی می‌دانند.

طباطبایی تصریح کرد: در حدیثی از پیامبر اکرم نقل شده است: «یخرج الناس من المشرق فیوطئون للمهدی یعنی سلطانه؛ گروهی از اهل مشرق قیام می‌کنند و زمینه را برای حکومت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف فراهم می‌کنند» یا در روایت معتبری که ابوخالد کابلی از امام محمد باقر علیه السلام نقل كرده، آمده است: گویا می‌نگرم قومی از مشرق، قیام کرده‌اند. آنان حقشان را می‌خواهند، ولی به آنان نمی‌دهند؛ دوباره آن را طلب می‌کنند، ولی باز به آنان داده نمی‌شود. وقتی اوضاع را این‌گونه می‌بینند سلاح‌هایشان را بر می‌دارند. در آن هنگام، آن‌چه می‌خواهند به آنان می‌دهند، ولی آنان نمی‌پذیرند و استوار می‌ایستند و قدرتشان را به کسی جز صاحب شما تحویل نمی‌دهند. کشته‌های آنان، شهید هستند. آگاه باشید اگر من آن زمان را درک می‌کردم، خود را برای صاحب این امر نگه می‌داشتم.». البته این دو روایت خالی از اشکال سندی نیست، اما تا حدودی می‌تواند در برابر روایات قبلی باشد.

عضو انجمن حدیث حوزه اضافه کرد: رویکرد دیگر در برابر این روایات آن است که باید در دلالت این روایات دقت کنیم، یعنی اگر کسی مانند؛ باند احمدالحسن خودش را به ناحق به عنوان امام مهدی، اهل بیت و امام حق معرفی و مردم را به خود دعوت کند طاغوت و ناحق است نه اینکه هر قیامی باطل باشد. این وجه جمع در برخی روایات معنا و کاربرد دارد، گرچه باز در درون خود مشکلاتی دارد که تشخیص حق از ناحق از جمله مشکل آن است، زیرا بسیاری از افراد خود را حق می‌دانند.

طباطبایی اظهار کرد: مسئله دیگر آن که این روایات فقط از امام سجاد، امام باقر و امام صادق نقل شده و بعد از ایشان ما روایات نهی قیام را نداریم؛ بعد از قیام سیدالشهدا که شیعیان در تنگنا و حصر بودند، قیام زیدیه رخ داد؛ امام باقر زید را نهی فرمودند  و تأکید کردند که این قیام زودهنگام و محکوم به شکست است؛ زیدیه با وجود روحیه شجاعانه، اما با قیام‌های کور سبب کشته شدن شیعیان شدند.

عضو هیئت علمی دانشگاه قرآن و حدیث، تصریح کرد: نکته دیگر آنکه برخی روایات ناظر به شورش ابومسلم خراسانی علیه اموی‌ها است؛ او مردی شجاع ولی بسیار ستمگر همانند حجاج بود؛ اینها خواستند برای قیامشان از امام همراهی بگیرند، ولی امام به شدت نهی فرمودند، وی وقتی موفق نشد موافقت امام صادق(ع) را به دست آورد سراغ بنی عباس و بنی الحسن رفت، حضرت شیعیان را از همراهی با سیاه‌جامگان آنها پرهیز داد. بنابراین روایتی  که فرموده هر پرچمی بلند شود، باطل و طاغوت است، ناظر به این دوره زمانی است.

پذیرش اجمالی برخی روایات

طباطبایی با بیان اینکه ما اجمالا صدور برخی از این روایات را می‌پذیریم، اظهار کرد: اگر بتوانیم مجموعه این مطالب را کنار هم قرار دهیم به نتیجه قابل قبولی می‌رسیم؛ در میان اینها روایات صحیح السندی وجود دارد که برخی از ائمه معصوم صادر شده ومحتوای آن نفی هر نوع قیامی را ندارد، از جمله تایید اجمالی قیام زید مؤید این مطلب است ضمن اینکه ما آیات متعددی داریم که ما را به مبارزه با ظلم و زور امر کرده است و این آیات قابل رد و نفی نیست.

استاد حوزه علمیه افزود: از جمله قرآن کریم در آیه هشتم سوره مائده فرموده است: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَى أَلَّا تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ؛ یا فرموده است: فضَّلَ اللَّهُ الْمُجَاهِدِينَ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ عَلَى الْقَاعِدِينَ دَرَجَةً؛ یا تعبیر مشهور «وَلَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكَافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلًا» که همگی مؤید قیام در برابر ظلم است یا تعبیر امام علی(ع) در پذیرش خلافت که فرمودند: الإمامُ عليٌّ عليه السلام : لَولا حُضُورُ الحاضِرِ، و قِيامُ الحُجَّةِ بِوُجودِ الناصِرِ، و ما أخَذَ اللّه ُ عَلَى العُلَماءِ أن لا يُقارُّوا على كِظَّةِ ظالِمٍ، و لا سَغَبِ مَظلومٍ ، لأَلقَيتُ حَبلَها على غاربِهِا؛ امام على فرمودند: اگر نبود حضور آن جمعيت و تمام شدن حجّت با وجود يار و ياور و اگر نبود كه خداوند از دانايان پيمان گرفته است كه بر سيرى ستمگر و گرسنگى ستمديده رضايت ندهند، هر آينه مهار شتر خلافت را بر شانه اش مى انداختم ؛ این مجموعه آیات و روایات وظیفه ما را تعیین و فرموده است که شما باید این گونه باشید؛ اینکه ضعفا باید بتوانند حق خود را از اغنیاء بگیرند.