بررسی جلوه‌های جهاد تبیین در سیره علوی
استادیار فلسفه دانشگاه آزاد خرم‌آباد در یادداشتی پیرامون «بررسی جلوه‌های جهاد تبیین در سیره علوی»، آورده است: عرصه امروز که دچار بحران‌های اخلاقی، معرفتی و روانی شده‌ایم چاره‌ای نیست که با ابزار تبیین و جهاد تبیین به جنگ با آنها باید رفت.
یکی از وظایف مهم ائمه معصومین(ع) تربیت و هدایت انسان در مسیر درست است که این امر در تمام زندگی آنان تبلور یافته است و جهاد تبیین نمونه‌ای از شیوه و طریق آنان است که در کلام مقام معظم رهبری نیز تجلی یافته است که در این راستا حجت‌الله رفتاری، استادیار فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد در یادداشتی به بررسی جلوه‌های جهاد تبیین در سیره علوی پرداخته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
اگر نگاهی اجمالی به زندگانی ائمه معصومین(ع) داشته باشیم در طول عمر پربرکت خودشان لحظه‌ای نبوده که از روشنگری و تبیین حوادث و رخدادهایی که بر جامعه اسلامی آن روز سایه افکنده بود، دست کشیده باشند.
از همان دوران چه معاویه، یزید و خلفای عباسی با جنگ روانی و تبلیغاتی به‌دنبال شکاف در جهان اسلام بودند و با هزینه کردن پول‌های ناپاک تلاش می‌کردند مردم را علیه حکومت بشورانند و به اصطلاح امروزی، کمپین‌های اعتراضی راه می‌انداختند تا حکومت الهی ائمه را بی‌پشتوانه مردمی جلوه دهند و پس از موفقیت ظاهری در این عرصه، جنگ نظامی راه می‌انداختند.
اگر جنگ روانی رخ نمی‌داد جهان اسلام آن روز شاهد جنگ‌هایی مانند نهروان، جمل و صفین در زمان حضرت علی(ع) نمی‌شدند، حضرت علی(ع) در دو میدان با آنان پیکار می‌کرد هم در میدان مبارزه و هم در حوزه اندیشه و تبیین واقعیت‌ها و زدودن شبهات و کج فهمی‌هایی که نسبت به دین خدا ایجاد شده بود.
عرصه امروز که دچار بحران‌های اخلاقی، معرفتی و روانی شده‌ایم چاره‌ای نیست که با ابزار تبیین و جهاد تبیین به جنگ با آنها باید رفت، همان‌گونه که امام علی(ع) فرمودند: «ای مردم وفا، قرین راستی است و من سپری نگاه دارنده‌تر از وفای به عهد سراغ ندارم و کسی که بداند، ما در زمانی واقع شده‌ایم که بیشتر مردم، آن نیرنگ را زیرکی پندارند و نادان، ایشان را زیرک خوانند، چه سودی می‌برند این نیرنگ‌بازان؟ خدا ایشان را بکشد! شخص زیرک و کاردان راه حیله و چاره هر کار را می‌داند و سبب اینکه نیرنگ به کار نمی‌برد، آن است که امر و نهی خدا مانع می‌شود و با اینکه حیله و نیرنگ را دیده و دانسته و توانایی به کار بردن آن را دارد، ترک می‌کند و کسی که در دین از هیچ گناهی باک ندارد، فرصت را از دست نداده و در هر کاری به مکر و خدعه دست یازد». (نهج‌البلاغه، خطبه 37، ص 135)
در مقابل فرموده امام علی(ع) سیاستمدارانی را در جهان امروز سراغ داریم که شائبه سیاست‌های پلید و شیطانی در رفتار و گفتار آنان تبلور پیدا کرده است و صفاتی مانند وفاداری، حفظ حرمت، صدق گفتار و پاکی را اساس حکومت و شهریاری می‌دانند اما از طرف دیگر در عمل هیچ‌گونه تعهد و پایبندی ندارند.
واژه «جهاد» عبارت است از مبارزه و تلاش و کوشش در راه پیشبرد هدفی که با درگیری با دشمن همراه است، زیرا از شرایط اصلی جهاد، مقابله با حرکت خصمانه و غرض‌آلود دشمن است و «تبیین» به‌معنای روشنگری، بیان منطقی و مستدل و دور از هیاهو و جنجال است، چراکه عدم شناخت حقیقت، عامل مهم اهداف انبیاء الهی است، به همین جهت بایستی حقیقت را آشکار کرده و شبهات ذهنی را برطرف نمود.
بر این اساس جهاد فکری نیز از انواع جهاد بوده و باید دشمنی را که ممکن است از طریق انحراف فکر عموم مردم را غافلگیر نماید، از آن جلوگری نمود.
یکی از جلوه‌های مبارزه با تحریف «جهاد تبیین» است و به این بیان که امروز دشمن، به‌دنبال تحریف حقایق در چشم مردم است تا بتواند عمل و نیرو و اراده مردم را به سمت گمراهی بکشاند، اگر ما نگاهی به تاریخ زندگانی ائمه‌اطهار(ع) داشته باشیم جلوه‌های جهاد تبیین را به زیبایی مشاهده خواهیم کرد که ما در این نوشتار به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.
جلوه‌های جهاد تبیین در سیره علوی
یکی از جلوه‌های مبارزه با تحریف «جهاد تبیین» است به این بیان که امروز دشمن، به دنبال تحریف حقایق در چشم مردم است تا بتواند عمل و نیرو و اراده مردم را به سمت گمراهی بکشاند.
در روایتی از حضرت علی(ع) نقل شده است که «مَن نامَ لَم یُنَم عَنه؛ آنکه به خواب رود، بداند که دشمن او نخوابیده است» بر این اساس حضور مردم در اجتماع و بیداری آنها ضروری است چراکه غفلت از حیله‌های دشمن است، پس برای حمایت از مردم اهل علم و روشنفکران و علمای دین وظیفه دارند به تبیین بپردازند و مسیر را نشان دهند و در بصیرت‌افزایی تلاش نمایند».
آشکار کردن حقایق و واقعیت‌ها با تبیین منطقی و با پشتوانه اسناد متقن، همره با اخلاق اسلامی قابل تحقق و اجراست. زیرا جهاد تبیین، در مقابل حرکت دشمن قرار دارد و مورد وصیت و تأکید امیرالمؤمنین علی(ع) نیز قرار گرفته است.
جهاد تبیین مقدم بر جهاد نظامی
حضرت علی(ع) در فرازی از خطبه 55 فرمودند: «فَوَاهللِ ما دَفَعتُ الحَربَ یَوماَ اِلّا وَ اَنَا اَطمَعُ اَن تَلحَقَ بی طائفَه ...؛ به خدا سوگند، هیچ‌گاه جنگ را حتی یک روز به تأخیر نینداختم مگر به آن امید که گروهی از مخالفان به من بپیوندند و به‌وسیلە من هدایت شوند و با چشمان کم‌سوی خود پرتوی از راه مرا بنگرند و به راه آیند، چنین حالی را دوست‌تر دارم از کشتن ایشان در عین ضلالت، هر چند، خود گناه خود به گردن گیرند که این بیان و رفتار امیرالمؤمنین(ع) همه نشانگر جهاد تبیین است.
در طول عمر انقلاب اسلامی این نکات از سوی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری همیشه مورد تأکید بوده و جهاد نظامی در مرتبه نهایی قرار داشت که نمونه آن را در دوران دفاع مقدس شاهد بودیم، البته تقدم جهان تبیین بر جهاد نظامی به‌معنای تعلل با دشمنان نیست.
اهل ایمان هیچ‌گاه با دشمنان قرآن کنار نخواهند آمد اگرچه ارشاد اولین قدم است اما اگر مؤثر واقع نشد جهاد نظامی واجب می‌شود.
حضرت علی(ع) در بخشی از خطبه 27 به این مطلب اشاره فرموده است: فمن تَرَکه الجاد رَغبَه عنهُ اَلبَسَهُ الذّلَ؛ هر کس از سر بی‌میلی جهاد را ترک کند، خدا جامه ذلت را بر اندامش می‌پوشاند و در گرفتاریش بپیچد، از درون به خود کم‌بینی آلوده شد و پرده‌ای از کم‌اندیشی و پرگویی بر قلبش فرود آید و به کیفر تباه کردن جهاد، حق از او روی گرداند و به سختی و رنج گرفتار شود و از عدل و انصاف محروم بماند».
جلوه‌های جهاد تبیین
امام علی(ع) در حکمت 31 یکی از ارکان ایمان به خدا را جهاد می‌داند: «الجهادُ مِنها علی اربَعِ شَعَب علی الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و الصدق فی المواطن... آن کس که امر به معروف کند پُشت مؤمنان را محکم ساخته و آن کس که نهی از منکر کند بینی کافران و منافقان را به خاک مالیده و کسی که صادقانه در میدان‌های نبرد با دشمن و هر گونه مقابله با آنها بایستد وظیفه خود را در امر جهاد با دشمن انجام داده است و کسی که فاسقان را دشمن دارد و برای خدا خشم گیرد خدا نیز به خاطر او خشم می‌کند او را در برابر دشمنان حفظ می‌کند و روز قیامت وی را خشنود می‌کند» در واقع امر به معروف و نهی از منکر از ارکان جهاد زبانی و به تعبیر رهبری جهاد تبیین است که باید مورد توجه قرار گیرد.
همچنین حضرت در نامه 47 نهج‌البلاغه به سه نوع عملیاتی جهاد شامل جهاد مالی، جانی و تبیین اشاره فرموده‌اند که این وصیت‌نامه منحصر در زمان و مکان نیست و به تعبیری به نظر می‌رسد فرازمانی و فرامکانی باشد.
با توجه به اینکه امروزه ما با انواع ایدئولوژی‌ها و باورهای الحادی و بشر ساخت مواجه هستیم لذا بیش از پیش به تبیین اعتقادات، باورها و ارزش‌های اسلام که در کلام گهربار معصومین و سخنان حکیمانه رهبر معظم انقلاب تجلی یافته، نیازمند هستیم.
با مراجعه به منابع ارزشمند اسلامی از جمله؛ قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه که در عرصه کنونی برای جامعه ما می‌تواند راهگشا باشد، بستر مناسب را برای مبارزه با این افکار پوچ و بیهوده فراهم می‌آورد که ما در این نوشتار به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
1ـ عرصه امروز، عرصه روانشناختی است یا به تعبیری جنگ روانی است لذا ماهم باید با جهاد تبیین به مبارزه با این افکار الحادی برویم.
2ـ جهاد منحصر در جهاد نظامی نیست و ابعاد دیگری نیز دارد از جمله جهاد لسانی، جهاد مالی و جهاد تبیین و روشنگری که مقام معظم رهبری به آن اشاره فرمودند.
3ـ در راستای تحقق جهاد تبیین باتوجه به توصیه‌های معصومین(ع) و مقام معظم رهبری، همه معلمان، اساتید، مربیان فرهنگی و مسئولان باید پا درمیدان جهاد تبیین بگذارند و با طراحی برنامه‌های نو، عقلانی و اثرگذار به نشر معارف دینی بپدازد.
4ـ الگوی ما در جهاد تبیین، سیره معصومین(ع) است چرا که آنان سیمای عملی دین هستند و سخنان آنان راهگشا برای تمام زمان‌ها و مکان‌ها می‌باشد .
5ـ اگر جهاد تبیین به‌واسطه امام علی(ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسین(ع) و امام سجاد(ع) و حضرت زینب(س) و سایر ائمه نبود، شاید امروز چیزی از اسلام باقی نمی‌ماند.
انتهای پیام
