مناسک و آیین‌های محرم در کردستان
مردم اهل سنت و تشیع کردستان هر ساله در عزای امام حسین(ع) و به یاد شهید تشنه دشت کربلا مراسم ویژه‌ای را برگزار می‌کنند.
محرم که تنها یک ماه نیست! بلکه یک فرهنگ است، یک جریان عشق است، عشقی که در تار و پود همه ما رخنه کرده است. اما اکثر ما فلسفه محرم و وقایع آن را هنوز به تمام معنا درک نکرده‌ایم، اما منتظرش هستیم و برای آمدنش لحظه‌شماری می‌کنیم. شهرمان را سیاه‌پوش می‌کنیم، خودمان را هم سیاه‌پوش می‌کنیم، و دلمان را هم...! اما واقعاً فقط ظاهرمان باید رنگ و بوی حسین فاطمه بگیرد!!
همه این‌ها خوب و عالیست؛ اما امسال که کرونا و شرایط ویژه آن مراسم عزاداری محرم را دچار تغییر و تحول کرده است بهتر است درباره دلایل قیام عاشورا تحقیق کنیم و در زندگی واقعیمان آن را اجرا کنیم. زمان کم است، پس آغاز کنیم درک این جمله را که می گویند: «این حسین کیست که همه عالم دیوانه اوست».
مردم شهرهای مختلف کردستان از اواخر روزهای ماه ذی‌الحجه تا پایان دهه نخست محرم با آداب و رسوم خاصی همچون طشت‌گذاری، تشکیل حلقه عزا در مقابل مساجد، تکایا و حسینیه‌ها با ذکر یا حسین، مراسم گل‌گیران بیجاری‌ها و مجالس روضه‌خوانی و تعزیه‌خوانی به عزاداری می‌پردازند.
طشت‌گذاری در سریش‌آباد
آئین طشت‌گذاری یکی از قدیمی‌ترین سنت‌ها و مناسک در ایران با قدمت بیش از ۵۰۰ سال است که جمع کثیری از مردم آذری زبان نیز با این آئین به پیشواز عزاداری‌های محرم می‌روند؛ آئینی که به یاد لبان تشنه امام حسین(ع) و یاران باوفایش برگزار می‌شود. این سنت، با الهام از حماسه سالار شهیدان و یادآور رفتار جوانمردانه امام حسین(ع) است؛ بر اساس روایت‌ها، اهل بیت امام(ع) در روز ۲۷ ذی‌الحجه آب مشک‌ها را در طشت‌ها ریخته و لشکر حر و اسبان سپاه او را سیراب می‌کنند.
عاشقان سرور و سالار شهیدان و دوستداران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در این آئین با قرار دادن طشت آب در مساجد، تکایا و حسینیه‌ها و مدیحه‌سرایی به استقبال ماه محرم می‌روند. روشن کردن شمع، نوشیدن آب متبرک از این طشت‌ها، صحنه‌سازی حالات طفلان لب تشنه دشت نینوا و مداحی و سوگواری از اعمال این مراسم است.
در این آیین، در روز نخست ماه محرم در داخل یک طشت بزرگ، آب ریخته می‌شود و سپس ۷۲ سیب به نشانه ۷۲ یار امام حسین(ع) در کربلا، درون این طشت انداخته شده و روی آن با یک پارچه سبز پوشانده می‌شود؛ این طشت در همه مراسم عزاداری‌های منطقه سریش آباد وجود دارد و در روز هفتم، این سیب‌ها برای تبرک بین مردم پخش می‌شود.
در این آئین، طشت‌ها و تعدادی مشک پر از آب بر دوش ریش‌سفیدان و عاشقان حسینی وارد مسجد شده و در حالی که به احترام طشت‌ها، همه حاضران در مسجد به پا می‌خیزند و در جلو آن‌ها دسته سینه‌زنی با شور و شوق خاص و با شعار «الدخیل یا اباالفضل» سینه زده و حرکت می‌کنند؛ بعد از دور زدن مسجد، طشت‌ها در جای مخصوص خود قرار داده می‌شوند و بلافاصله از آبی که در مشک‌ها است پر می‌شوند و دعای مخصوص طشت‌گذاری در میان حزن و اندوه حاضران قرائت می‌شود.
آیین معنوی عاشورایی طشت‌گذاری در سریش‌آباد در هفتمین نشست شورای ثبت ملی کشور در ۲۱ آذرماه سال ۱۳۸۵ به شماره ۶۸۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
آیین حلیم‌پزی در روز تاسوعا
پخت حلیم در شب تاسوعا توسط زنان برخی از مناطق استان از جمله شهر سریش‌آباد و بیجار از جمله رسوم دیگری است که در ایام محرم برپا می‌شود. در شب تاسوعا بانوانی که نذر دارند به ماتم قافله سالار دشت کربلا در خانه فردی که نذر دارد جمع می‌شوند و آن شب تا صبح هیچ کس نمی‌خوابد و به قرائت قرآن و دعا می‌پردازند.
در این مراسم، زنان پس از پاک کردن گندم‌ها و شستن و تمیز کردن، آن‌ها را در ظرف‌های بزرگی نگه می‌دارند و صبح زود قبل از اذان صبح حلیم در دیگ‌های بزرگ بار گذاشته می‌شود و با این حلیم در صبح غم‌انگیز عاشورا از عزاداران پذیرایی می‌شود.
پس از سپری شدن زمانی از حرکت دسته‌های عزاداری در روز عاشورا به یاد واپسین تکبیرهای کاروانیان کربلا و ندای «هل من ناصر ینصرنی» قافله‌سالار دشت کربلا مؤذنان اذان می‌گویند و به طرف میادین شهرها می‌روند. حرکت علَم‌ها و بیرق‌های عزاداری که بزرگ‌ترین آن علَم بلندی منسوب به قمر بنی‌هاشم حضرت اباالفضل(ع) است و نشان‌دهنده در زمین نماندن علَم آن امام همام بوده، در شهرهایی همچون بیجار، سنندج، سریش‌آباد و قروه انجام می‌شود.
گِل‌گیران بیجاری به سوگ حسین عزاداری می‌کنند
عزاداران حسینی در این روز با مراسم گِل‌گیران، غربت اهل بیت امام حسین(ع) و یاران با وفایش را در صحرای کربلا روایت می‌کنند. آئین گِل‌گیران در روز عاشورای حسینی از صبح و با حضور مردم در خیابان‌های اصلی شهر بیجار آغاز می‌شود و هیئت‌های مذهبی و دسته‌های عزاداری با نظم و ترتیب خاصی در برگزاری هرچه باشکوه‌تر آن با هم متحد و یکدل هستند.
مقدمات برگزاری این آیین، دو هفته قبل از روز عاشورا و با تهیه خاک رس از دشت‌های اطراف شهر و الک کردن آن آغاز می‌شود و در روز عاشورا گِل مخصوص این آیین در داخل ظرف‌های مختلف، تهیه و عزاداران با گِل به سر کردن به سوگ سرور و سالار شهیدان اباعبدالله‌الحسین(ع) می‌نشینند. حاضران در این آئین سپس با زنجیر زدن و سینه زدن و عبور از خیابان‌های اصلی، راهی حسینیه بیجار می‌شوند و در طول مسیر با صدای یا حسین(ع) در سوگ شهادت سرور و سالار شهیدان اشک می‌ریزند. آئین گل‌گیران شهرستان بیجار در چهارمین همایش ثبت ملی آثار، در فهرست میراث معنوی به ثبت رسید.
حرکت گهواره حضرت علی اصغر(ع) میان عزاداران
در روز شهادت حضرت علی اصغر(ع) و روز عاشورا، به یاد طفل شهید دشت کربلا گهواره‌ایی بین عزاداران به گردش در می‌آید و مادران برای شفای کودکان مریض خود نذر می‌کنند و صدقات خود را در این گهواره‌ها می‌اندازند.
در روزی که منقش به نام حضرت علی اصغر(ع) کوچکترین سرباز امام حسین(ع) در صحرای کربلا است، مادران با گریه‌های که برای مظلومیت امام حسین(ع) و یاران باوفای آن حضرت از گونه‌هایشان جاری می‌شود با زمزمه «یا حضرت علی اصغر» در گوش شیرخواران و کودکان خود آن‌ها را نذر یاری رساندن به صاحب‌الزمان(عج) می‌کنند.
اجرای برخی آئین‌های سنتی مانند دسته اعراب هاشمی که در آن کودکان و نوجوانان با پوشیدن لباس ویژه اعراب به منزله کودکان کاروان کربلا گرداگرد اسبی که نماد ذوالجناح است بر سر و سینه‌زنان ندای «یا حسین مظلوم، حسین وای، ذوالجناح کو بابایم» سر می‌دهند و پیشاپیش دسته‌های عزاداری حرکت می‌کنند نیز در این استان به اجرا در می‌آید. پخش نذورات نیز که بیشتر به صورت پذیرایی با غذای گرم در هیئت‌ها انجام می‌شود، از شب هفتم ماه محرم آغاز شده و حاجت‌مندان و نیازمندان درگاه اهل بیت(ع) به قصد تبرک به این مجالس می‌روند.
مجید آوج
انتهای پیام
