انتخاب اصلح از دیدگاه حضرت علی(ع)
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های انتخاب اصلح از منظر حضرت علی(ع) این است که نگرش فرد به مسئولیت به عنوان یک امانت الهی باشد و خود را به پاسداری از آن موظف بداند و در مناسبات و روابط خود امانتداری کند.
به گزارش ایکنا از کردستان، حجت‌الاسلام مجید بگی، مسئول دفتر نهاد رهبری در دانشگاه علوم پزشکی استان کردستان، در یادداشتی به بررسی «انتخاب اصلح از دیدگاه دین» پرداخته است که در ادامه متن این یادداشت آمده است:
یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های اصلح از منظر حضرت علی(ع) این است که نگرش فرد به مسئولیت به عنوان یک امانت الهی باشد و خود را به پاسداری از آن موظف بداند و در مناسبات و روابط خود امانتداری کنند. چنانكه خطاب به اشعث بن قیس، کارگزار آذربایجان نوشتند: «ان عملك لیس لك بطعمه، و لكنه فی عنقك امانة؛ همانا كاری كه به عهده توست، طعمه ای برایت نیست، بلكه امانتی است بر گردنت». بر این مبنا هر كس در هر مرتبه اداری امانتدار مردم است و باید از اموال و امكانات و حقوق و حدود و حیثیت و شرافت آنان پاسداری كند. در منظر امیرمؤمنان علی(ع) بزرگترین خیانت، خیانت به امت و تعدی به امانت است.
در آموزه‌های علوی امانتداری برترین كار معرفی شده است. از این رو نخستین شرط اتصاف به اخلاق اداری، امانتداری است. در سخنان گرانقدر امیر مومنان علی(ع) چنین آمده است: «رأس الاسلام الأمانة؛ رأس مسلمانی، امانتداری است»، یعنی امین بودن و خیانت نكردن.
فلسفه وجودی نظام اداری، خدمتگزاری به مردم است و همه كارگزاران و كاركنان در تمام مراتب، خادمان مردمند. این امر به عنوان یك اصل در نظام اداری مطرح است و مادام كه چنین احساسی وجود داشته باشد، كارگزاران و كاركنان نظام اداری با مردم رفتار مالكانه و فرمانروایانه نخواهند داشت، بلكه جایگاه و موقعیت خود را نعمتی می‌دانند كه وسیله خدمت به مردم است.
امام علی(ع) در حكمتی خطاب به جابرابن عبدالله انصاری چنین فرموده است: «یا جابر، من كثرت نعم الله علیه كثرت حوائج الناس الیه، فمن قام لله فیها بما یجب عرضها للدوام و البقاء، و لم یقم فیها بما یجب عرضها للزوال والفناء؛ ای جابر! آن كه نعمت خدا بر او بسیار بود، نیاز مردم به او بسیار باشد. پس هر كه در آن نعمت ها برای خدا كار كند، خدا نعمت‌ها را برای وی پایدار كند و آن كه آن را چنان كه واجب است به مصرف نرساند نعمت او را ببرد و نیست گرداند».
اصل مسئولیت‌پذیری می‌آموزد كه هر كس در هر مرتبه‌ای كه باشد، نسبت به تمام امور و كارهای خود مسئول و پاسخگوست. هیچ كارگزاری نمی‌تواند هرگونه كه خواست با مردم رفتار کند و خود را نیز پاسخگو نداند. بر این مبنا كسی حق كمترین اهانت و بی‌احترامی به مردم را ندارد و افراد حتی نسبت به نوع نگاه و بیان و رفتار خود مسئولند.
هرچه در انجام دادن امور، روحیه خدمتگزاری كامل تر باشد، ارزش كار و كارگزار بیشتر است و امیرمومنان علیه السّلام سفارش می كند كه باید در این مسیر حركت كرد. حضرت در این باره چنین می‌فرمایند: «لایستقم قضاء الحوائج الا بثلاث: باستصغارها لتعظم، و باستكتامها لتظهر، و بتعجیلها لتهنو؛ روا ساختن حاجت جز با سه چیز راست نیاید: خرد شمردن آن تا بزرگ نماید، پوشیدن آن تا آشكار گردد و شتاب كردن در آن تا گوارا شود».
شرط اساسی و بنیادی هر انسانی به كمال مسئولیت‌پذیری اوست. از این رو، به هر اندازه که كسی در مسئولیت‌پذیری سستی ورزد، تباهی در كارش بیشتر خواهد بود و هر چه كسی مسئولیت‌پذیری بیشتری داشته باشد، به كمال بیشتری از نظر اخلاق فردی و اخلاق اداری دست می‌یابد.
امام علی(ع) حیطه مسئولیت‌پذیری را بسیار گسترده تعیین کرده و از كارگزاران و كاركنان خود خواسته است كه نسبت به كلیه كارها و اقدامات و نیز روابط و مناسبات خود مسئولیت‌پذیر باشند: «اتقوا الله فی عباده و بلاده، فانكم مسۆولون حتی عن البقاع و البهائم؛ از خدا بترسید در حق بندگانش و شهرهایش، زیرا شما مسئولید حتی در برابر سرزمین ها و چارپایان».
اصل مسئولیت‌پذیری می‌آموزد كه هر كس در هر جایگاه و منصبی كه باشد، نسبت به تمام امور و كارهای خود باید مسئول و پاسخگو باشد. هیچ كارگزاری نمی‌تواند هرگونه كه خواست با مردم رفتار نماید و خود را نیز پاسخگو نداند. بر این مبنا كسی حق كمترین اهانت و بی احترامی به مردم را ندارد و افراد حتی نسبت به نوع نگاه و بیان و رفتار خود مسئولند. امام علی(ع) یادآور شده است: «لا تقل ما لایعلم، بل لا تقل كل ما تعلم، فان الله سبحانه قد فرض علی جوارك كلها فرائض یحتج بها علیك یوم القیامه؛ چیزی را كه نمی دانی نگو، حتی بسیاری از چیزهایی را كه می‌دانی، بر زبان نیاور زیرا خدا بر اعضای تو احكامی واجب كرده است كه در روز رستاخیز بدان اعضا بر تو حجت خواهد آورد.»
