تحلیل انتقادی از حکمت جهاد ابتدایی در فصلنامه «نقد و نظر»

به گزارش ایکنا؛ نود و هفتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «نقد و نظر» به صاحب‌امتیازی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «معرفت‌‌شناسی عشق در عرفان مولوی؛ تحلیلی در پرتو پدیدارشناسی هوسرل، هایدگر و مرلوپونتی»، «اخلاق‌‌محوری یا باورمحوری؟ تحلیلی انتقادی از حکمت جهاد ابتدایی»، «بازپژوهی معیارها و فواید تقسیم توحید به نظری و عملی، با تأکید بر کلام امامیه»، «بررسی و نقد براهین‌ وجودی از منظر گراهام اُپی»، «‌بررسی و نقد دیدگاه دیویدگریفین درباره قدرت خداوند»، «بررسی تطبیقی برهان بر وجود خدا از طریق آگاهی در آرای سوئین‌برن و ملاصدرا»، «دلایل نقلی مشروعیت‌بخشی انتخاب».

تحلیلی انتقادی از حکمت جهاد ابتدایی

در چکیده مقاله «اخلاق‌‌محوری یا باورمحوری؟ تحلیلی انتقادی از حکمت جهاد ابتدایی» می‌خوانیم: «این پژوهش در پی ‌تبیین و تحلیل حکمت جهاد ابتدایی است. پرسش اساسی این است که فلسفه یا حکمت جهاد ابتدایی در اندیشه اسلامی چیست؟ اندیشمندان در پاسخ به این مسئله سه نظریه را بیان کرده‌‌‌‌اند. برخی فلسفۀ جهاد ابتدایی را بر اساس حق طبیعی انسان تبیین کرده‌‌اند؛ برخی آن را بر اساس حق الهی و برخی دیگر آن را لازمۀ تعالی دین اسلام بر دیگر ادیان دانسته‌‌اند. این سه نگرش، در تبیین فلسفۀ جهاد ابتدایی «باور و اعتقاد» را محور قرار داده و هدف از جهاد ابتدایی را محو شرک و گسترش باور توحیدی و الهی دانسته‌‌اند. بررسی‌های این پژوهش که با روش تحلیلی و استنادی انجام پذیرفته است، نشان می‌دهد در کنار تبیین‌‌های سه‌‌گانه یادشده، می‌‌توان از تبیین چهارمی نیز سخن گفت. این تبیین چهارم که مختار نویسنده است، برخلاف سه رویکرد پیشین که ایدۀ شرک‌‌ستیزی و مقابله با باورهای غیرالهی را به عنوان حکمت جهاد ابتدایی مطرح می‌‌کنند، بر محور «رفتار و عمل» تمرکز داشته و فلسفۀ جهاد ابتدایی را مبارزه با بی‌‌اخلاقی‌‌ها و بدعهدی‌‌ها می‌‌داند.»

فواید تقسیم توحید به نظری و عملی

در طلیعه مقاله «بازپژوهی معیارها و فواید تقسیم توحید به نظری و عملی، با تأکید بر کلام امامیه» آمده است: «برخی از اندیشوران معاصر امامیه در آثار کلامی خود مراتب توحید را به دو قسم «نظری» و «عملی» تقسیم کرده‌، تعریف‌ها و شاخص‌هایی را در تبیین این تقسیم‌بندی مطرح کرده‌اند. بررسی این آثار نشان می‌دهد که مفاد تعریف و ضوابط تقسیم، اشکال‌هایی دارد که رفع آنها به واکاوی دقیق‌تری نیازمند است. همچنین عدم کاربست این تقسیم در برخی دیگر از آثار، می‌طلبد که فواید آن بررسی مجدّد شود. در نتیجه این تحقیق کتابخانه‌ای ـ تحلیلی مشخص گردید که الف) توحید نظری تنها در حوزه بینش مطرح است، ولی توحید عملی در ساحت‌های کشش، منش و کنش وجود دارد؛ ب) مبتکر این تقسیم در کلام امامیه، شهید مطهری است و پیش از ایشان تقسیم مزبور به‌کار نرفته است؛ ج) اگرچه می‌توان دربارۀ اِعراض اغلب متکلمان امامیه از تقسیم توحید به نظری و عملی توجیه‌هایی ارائه کرد، این تقسیم فوایدی نیز دارد که در مجموع مفید‌بودن آن را اثبات می‌کند.»

دلایل نقلی مشروعیت‌بخشی انتخاب

در چکیده مقاله «دلایل نقلی مشروعیت‌بخشی انتخاب» می‌خوانیم: «دلایل نقلی کافی برای مشروعیت‌بخشی انتخاب وجود دارد. رویکرد مخالفان این دیدگاه در نفی دلالت این ادله از طریق حمل آنها بر معنای خلاف ظاهر، متضمن استدلال دوریْ است. اشکال آنان به اعتبار سندی روایت‌های باب مربوط نیز وارد نیست. دلیل اینکه آنها اصرار کرده‌اند، بیعت مدخلیتی در فعلیت ولایت ندارد، آن است که ولایت را مترادف با وجوب طاعت گرفته‌اند و اطلاق ادلۀ وجوب طاعت را مثبت اطلاق ولایت دانسته‌اند. راز اینکه میان ولیّ معصوم و ولیّ غیر‌معصوم از نظر مشروعیت سیاسی به معنای نفوذ تصرفات و حرمت براندازی فرق ‌می‌گذارند، آن است که نصب الهی به ولایت را به معنای جعل استقلالی حکم وضعی می‌دانند. اگر نصب به ولایت را به معنای جعل حکم تکلیفی به واگذاری سرپرستی امت به ولیّ و در نتیجه وجوب طاعت از او بدانیم، این استغراب از میان می‌رود؛ زیرا میان حرمت بالذات و حرمت بالعرض انتخاب غیرمعصوم می‌توان فرق نهاد. در این مقاله به روش تحلیل منطقی دلایل منکران مشروعیت‌بخشی انتخاب شرح و نقد می‌‌گردد و علت رویکرد آنان تبیین می‌شود».