آداب عید قربان در روسیه در روزهای کرونایی

به گزارش ایکنا؛ جبرئیل نجفی، پژوهشگر و کارشناس مسائل روسیه در مطلبی اختصاصی برای ایکنا به مناسبت عید قربان نوشت: عید قربان یک تعطیلات سالانه اسلامی است که روز 10 ذی‌الحجه، دو ماه و 10 روز پس از عید سعید فطر مسلمانان در سراسر جهان آن را گرامی می‌دارند. در روز عید قربان حاجیان در سرزمین وحی مناسک حج خانه خدا را به جا می‌آورند اما امسال این آیین به دلیل شیوع ویروس کرونا در سطح محدود و با حضور حدود هزار حج‌گزار در عربستان برگزار می‌شود.

عید قربان در میان مسلمانان روسیه با نام «کوربان بایرام» شناخته می‌شود و از مهمترین اعیاد جمعیت بیست و پنج میلیونی مسلمان روسیه به شمار می‌رود. روسیه حدود هفت هزار مسجد دارد  و هر ساله  در سراسر این کشور، نماز عید قربان برگزار و میلیون‌ها نفر در آن شرکت می‌کنند.

در سال 2019 مسلمانان اهل سنت این کشور 21 آگوست مراسم عید قربان را جشن گرفتند و در بسیاری از مناطق مسلمان‌نشین روسیه همچون تاتارستان و باشقیرستان  20 آگوست یک ساعت کاری کاهش یافت. در استان مسکو 40 محوطه و نمازخانه برای برگزاری نماز عید قربان و مکان‌هایی به صورت جداگانه برای ذبح و قربانی در نظر گرفته شد. همچنین در سال گذشته طبق اخبار رسمی اداره دینی مسلمانان روسیه، بیش از 247 هزار نفر در مراسم عید قربان  در سن پترزبورگ شرکت کردند. در مساجد مسکو نیز بیش از 226 هزار نفر برای برگزاری هر چه باشکوه‌تر این مراسم گردهم آمدند.

هر ساله به مناسبت عید قربان در مسکو پلیس روسیه تمامی خیابان‌های منتهی به مسجد جامع مسکو را مسدود کرده و با برقراری محدودیت‌های ترافیکی تلاش می‌کند با آرامش کامل این مراسم مهم مذهبی مسلمانان برگزار شود.امسال به دلیل شیوع بیماری کرونا بیشتر مراسم عید قربان در سطح مسکو به صورت مجازی  برگزار می‌شود، بالطبع در چنین شرایطی محدودیت‌های ترافیکی نیز همانند سال پیش اعمال نخواهد شد.

در سال 2019 نماز عید قربان در چهار مسجد و سه محوطه جدا در مسکو برگزار شد که بیشترین تجمع مسلمانان برای اقامه نماز در مسجد جامع مسکو شکل گرفت. براساس اخبار شورای مفتیان روسیه 120 هزار نفر در مسجد جامع مسکو، اصلی‌ترین مسجد شهر برای اقامه نماز عید قربان حضور داشتند. در مسجد جامع مسکو نماز عید قربان به امامت شیخ راویل عین الدین رئیس شورای مفتی‌های روسیه با حضور مسلمانان مقیم مسکو، شهرهای مختلف، نمایندگان و سفرا کشورهای مختلف اسلامی اقامه شد. در روز عید قربان افراد توانمند طبق آموزه‌های دینی حیوانات را قربانی می‌کنند اما امسال در روسیه  و برخی کشورهای شوروی سابق  برای رعایت مقررات بهداشتی، ذبح دام بیرون از کشتارگاه‌ها را نیز ممنوع کرده‌اند.

تعطیلی عید قربان در جمهوری‌های خودمختار روسیه

عید قربان امسال در روسیه در تاریخ 31 جولای (فردا، 10 مرداد) جشن گرفته می‌شود. در جمهوری تاتارستان یکی از مناطق مسلمان نشین روسیه روز 30 جولای یک ساعت کاری کاهش یافته و 31 جولای  روز عید تعطیل است. جمهوری تاتارستان از لحاظ تعداد مبتلایان به ویروس کرونا در میان مناطق روسیه در جایگاه 79 قرار دارد. طبق اعلام رستم مینیخانوف، رئیس‌جمهور تاتارستان قانون قرنطینه برای افراد بالای 65 سال تا 9 آگوست تمدید شده است.

بنیاد خیریه «زکات» اداره دینی مسلمانان تاتارستان نیز در توزیع رایگان گوشت قربانی میان نیازمندان و خانواده‌های کم بضاعت مشارکت خواهد کرد. همچنین رستم مینیاخانوف، رئیس‌جمهور تاتارستان از نمازگزاران خواسته است در مراسم اقامه نماز عید قربان فاصله اجتماعی و تمامی پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کنند.

به گفته معاون مفتی تاتارستان به دلیل شیوع بیماری کرونا امکان برگزاری مراسم عید قربان همانند سال پیش وجود ندارد. مراسم قرائت قرآن، خطبه‌ها و اقامه نماز در مساجد این منطقه در ساعت 15:30 آغاز می‌شود و رأس ساعت 16:30 به پایان می‌رسد.

طبق دستور رسمی رئیس جمهور کاباردینا بالکار در این جمهوری نیز 31 جولای به صورت رسمی تعطیل است.

مراسم اقامه نماز عید قربان در جمهوری باشقیرستان و اوفا پایتخت آن از ساعت 6 تا 7 صبح برگزار خواهد شد. طبق دستور مقامات محلی باشقیرستان نیز رعایت فاصله اجتماعی، پروتکل‌های بهداشتی و استفاده از ماسک حتما باید در دستور کار قرار گیرد.

عید فطر نیز امسال در روسیه تحت تأثیر کرونا قرار گرفت، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در جریان یک کنفرانس ویدئویی با رهبران و نمایندگان جامعه مدنی جمهوری داغستان، از مسلمانان این کشور و ساکنان این منطقه درخواست کرد برخلاف رسم همه ساله، امسال مراسم عید فطر را در خانه‌های خود برگزار کنند. پوتین با تأکید بر این مسئله که به خوبی می‌داند که عید فطر و جشن پایان ماه مبارک رمضان برای مسلمانان و همچنین ساکنان جمهوری داغستان چقدر اهمیت دارد، گفت: «البته مطمئن هستم که روحانیت هم به مؤمنان و پیروان دین اسلام توصیه می‌کنند که این عید بزرگ را در خانه‌های خود جشن بگیرند و با توجه به شرایط کنونی همه گیری ویروس کرونا، از برگزاری نماز جماعت و سنت اجتماع بزرگ مسلمانان در روز عید فطر خودداری کنند.».

پوتین هر ساله طی پیامی عید قربان را به مسلمانان این کشور تبریک می‌گوید. سال گذشته در پیام خود بر اهمیت این مسئله تأکید کرده که «امروز، ارزش‌های واقعی اسلام همچنان به عنوان مبنای زندگی معنوی جامعه مسلمان روسیه مطرح است و به اتحاد مردم کمک و سنت‌های همزیستی مسالمت آمیز میان نمایندگان اقلیت‌ها، مذاهب و فرهنگ‌های مختلف را دنبال می‌کند» که ریشه‌های تاریخی عمیقی در روسیه دارد.

براساس سنت‌های دینی و فرهنگی شرکت‌کنندگان در مراسم عید قربان پس از اقامه نماز به دید و بازدید می‌روند و صله رحم انجام می‌شود، اما امسال با توجه به شیوع ویروس کرونا و به خطر افتادن سلامت مردم این روند متوقف شده است تا ضمن جلوگیری از گسترش این بیماری، سلامت شهروندان به خطر نیفتد. با توجه به اینکه ناقلان بی علامت یا خاموش ویروس کرونا، گروه خطرناک برای انتقال ویروس به دیگران هستند، به همین دلیل نیز رئیس شورای مفتیان روسیه و سایر رهبران دینی این کشور توصیه می‌کنند از برگزاری هرگونه مراسم و دید و بازدیدهای خانوادگی خودداری و انجام صله رحم را به فرصت دیگری موکول کرده و در شرایط کنونی پروتکل‌های بهداشتی را با دقت رعایت کنند.

پخش تلویزیونی خطبه نماز عید قربان

خطبه‌های پیش از نماز رئیس شورای مفتیان روسیه به صورت مستقیم از شبکه تلویزیونی روسیه 1 پخش خواهد شد. شیخ راویل عین الدین، رئیس شورای مفتیان روسیه معمولا پس از تبریک عید قربان به شهروندان روسیه و جمهوری‌های خودمختار پیام تبریک ولادیمیر پوتین به مسلمانان روسیه را قرائت می‌کند. برای تقویت وحدت میان جامعه مسلمانان و جمهوری‌های روسیه شورای مفتیان از همگان خواسته است به این خطبه‌ها گوش فرا دهند.

چندی پیش اداره سیاست ملی و روابط منطقه‌ای مسکو در اطلاعیه‌ای اعلام کرد: تمامی برنامه‌ریزی‌های لازم برای پخش مستقیم ویژه‌ برنامه‌هایی که قرار است به مناسبت عید قربان در مساجد پایتخت برگزار شود، انجام شده است. بر این اساس مسلمانان باید برای پیشگیری از ابتلا به ویروس همه‌گیر کرونا در شرایط فعلی روز عید قربان را در منازل خود بمانند. با وجود کاهش تدریجی تدابیر مربوط به جلوگیری از انتشار ویروس کشنده کرونا همچنان محدودیت‌هایی برای عموم مردم وجود دارد. در نتیجه صبح 31 جولای، برابر با دهم مردادماه همزمان با مناسبت عید بزرگ قربان مساجد و مصلاهای مسکو با رعایت تدابیر بهداشتی و مراقبتی، میزبان نماز عید قربان هستند اما برای رفاه حال مؤمنان این مراسم به صورت مستقیم از فضای مجازی و نیز شبکه‌های تلویزیونی و پایگاه‌های اینترنتی سازمان‌های دینی و شبکه‌های اجتماعی این نهادها پخش خواهد شد.

اداره سیاست ملی و روابط منطقه‌ای مسکو همچنین اعلام کرد: علاوه بر اینکه مسلمانان باید مراسم این روز را در منازل خود گرامی بدارند، از مؤمنانی که قصد انجام آیین ذبح در روز عید قربان را دارند، تقاضا می‌شود از طریق تماس تلفنی و شبکه‌های پیام ‌رسانی که به همین منظور برای انجام ذبح شرعی از راه دور راه‌اندازی شده‌اند، این مستحب دینی را به‌جا آورده و از ذبح قربانی در سطح و حاشیه‌های شهر خودداری کنند.

تحقق وحدت اسلامی و زندگی مسالمت آمیز با پیروان ادیان دیگر می‌تواند یکی از اهداف اصلی مناسک حج و عید سعید قربان باشد، لازم به ذکر است عرصه‌های مهمی برای همکاری بین ایران و روسیه و به ویژه مسلمانان این کشور وجود دارد و در واقع جوامع اسلامی این کشور می‌توانند در گسترش همکاری‌های ایران و فدراسیون روسیه در موضوعاتی همچون فرهنگ و هنر، مواد غذایی حلال و صنعت توریسم و گردشگری سهم به سزایی داشته باشند.

در داغستان، تاتارستان و باشقیرستان و در مجموعه جمهوری‌های جنوبی روسیه خویشاوندی‌های فرهنگی بین دو ملت به روشنی هویدا است، این دستمایه‌ای ارزشمند است که ما با یکدیگر ارتباط داشته باشیم. در کل می‌توان گفت اسلامی که در روسیه است، کاملا رنگ و بوی اسلامی دارد که در پهنه ایران رایج است، گرایش‌های تصوفی این اسلام، مسلمانان این حوزه را به ما نزدیک می‌کند و این اسلام مسالمت جو و اهل مدارا باعث تعمیق پیوندهای دینی و فرهنگی بین مسلمانان دو کشور ایران و روسیه می‌شود.