حکایت جهانی و فرازمانی بودن غدیر در خطبه غدیریه

آیت‌الله محمدجعفر طبسی، استاد سطح عالی حوزه، در گفت‌وگو با ایکنا، با تبریک عید غدیر به مسئله مقدار خطبه غدیر در منابع اهل تسنن پرداخت و گفت: یکی از مسائلی که کمتر به آن توجه شده و باید مورد دقت فراوان قرار بگیرد، مقدار خطبه غدیریه است. واقعاً محل سؤال است که رسول خدا(ص) در آن روز سرنوشت‌ساز و  تعیین‌کننده، خصوصاً آن که آخرین حج ایشان(ص) بود، چه مقدار با مردم سخن گفتند؟ متأسفانه، بخاری در کتاب صحیح خود هیچ اشاره‌ای به آن خطبه نکرده که این در جای خود قابل بحث و بررسی است.

طبسی بیان کرد: اینکه چرا او این گونه با حدیث غدیر رفتار کرده است؟ جای بحث دارد؛ زیرا در بخش‌های دیگر کتابش ذیل موضوعات مختلف، هر اندازه و به هر مقدار که خواسته حدیث جمع‌آوری کرده و هیچ محدودیتی برای خود در نظر نگرفته است. مسلم در صحیحش کمی جانب انصاف را رعایت کرده و خطبه را تنها در 4 سطر از زید بن ارقم نقل کرده است. او در جلد چهارم، در باب من فضائل علی(ع) از این خطبه فقط به حدیث ثقلین بسنده کرده و هیچ اشاره‌ای به فراز «من کنتُ مولاه فعلیّ مولاه» نکرده است.

وی اضافه کرد: حال این سؤال در اذهان عموم مطرح می‌شود که چرا این دو کتاب کهن با حدیث غدیر این گونه معامله کرده‌اند! انتظار می‌رفت این دو، خطبه غدیر را با اسناد گوناگون و  تعابیر متعدد ذکر کنند. شاید بتوانیم ادعا کنیم فقط ابن‌عساکر دمشقی شافعی مذهب که متوفی سال 571 هجری قمری در «تاریخ دمشق» خطبه را نسبت به دیگران با الفاظ بیشتری از جابربن‌عبدالله انصاری نقل کرده است. او آورده است: «إنّی قدکرهتُ تخلّفکم و تنحّیکم عنّی..؛ همانا سرپیچی کردن و فاصله‌گرفتن شما از من، برایم بسیار ناگوار است..» جالب توجّه اینکه ابن‌عساکر در همان کتاب در صفحه ۱۶۴ به نقل از زید‌بن‌ارقم درباره خطبه پیامبر(ص) می‌گوید: «و قال ماشاءالله أن یقول.».

طبسی تصریح کرد: این جمله کنایه از آن است که رسول خدا(ص) در غدیر خم طولانی سخن گفته‌اند. در حالی که همین روایتی که ابن‌عساکر و مسلم از زید‌بن‌ارقم نقل کرده‌اند، از پنج سطر فراتر نمی‌رود. چگونه می‌شود خطبه طولانی باشد، ولی فقط به نقل چند سطر کوتاه از آن اکتفا شود؟ باید ایشان پاسخگوی عملکرد خود در دادگاه عدل الهی باشند.

وی به طرح این سؤال پرداخت که چرا دو کتاب مهمی که محور و مدار احادیث مسلمانان است؛ یعنی صحیح بخاری و مسلم، با حدیث غدیر و خطبه غدیریه این گونه برخورد کرده‌اند؟ افزود: واقعاً این نوع رفتار را باید به حساب مظلومیت اول مظلوم عالم امیرالمؤمنین(ع) گذاشت. منابع شیعی این خطبه را بسیار طولانی ذکر کرده‌اند. برای مثال مرحوم ابن‌جبر در قرن هفتم خطبه غدیر را بسیار مفصل از مرحوم طبری امامی از زیدبن‌ارقم در کتاب نهج‌الایمان  از صفحه ۹۲ تا صفحه ۱۱۲ نقل کرده است. چه بسا خطبه‌ غدیری که به گفته ابوغالب زراری، در کتاب بصائرالدرجات از طریق خلیل‌بن‌احمد فراهیدی، متوفّی قرن دوّم، نقل شده، طولانی بوده باشد.

استاد حوزه بیان کرد: نکته قابل تأمل دیگر در خطبه غدیر این است که رسول خدا(ص) جمله «معاشر الناس» را در این خطبه طولانی، ۵۴ مرتبه تکرار کرده‌اند. تکرار چنین تعبیری دلیل بر اهمیت موضوع و بین‌المللی بودن آن است. اینکه آن حضرت(ص) خطابشان نه گروه خاص یا فرقه معیّن، بلکه همه انسان‌ها بوده است، حکایت از جهانی و فرازمانی بودن واقعه غدیر می‌کند.