نظریه عدالت صحابه با قرآن ناسازگار است

به گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی رستم‌نژاد، معاون آموزش حوزه و عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی(ص)، 19 اردیبهشت‌ماه در ادامه مباحث تفسیری خود، به آیه آخر سوره مبارکه فتح «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَ مَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا» اشاره کرد و گفت: این آیه در مورد اوصاف صحابی واقعی پیامبر است؛ البته «وَالَّذِينَ مَعَهُ» منحصر به دوره حضور ایشان نیست، بلکه کسانی که تا قیامت با ایشان معیت اعتقادی و عملی دارند، در آن داخل هستند، گرچه بر حسب نزول، آیه مورد بحث ناظر به صحابی زمان پیامبر هستند.

وی افزود: در آیه مورد بحث، 5 وصف برای یاران پیامبر بیان شده است؛ این آیه، آیه جامعی در صحابه‌شناسی و پیرو پیامبرشناسی است؛ اولین ویژگی این است که اینها شدید و غلیظ در برابر کفار هستند؛ مسلمین در برابر کفار باید مظهر قهر خدا باشند؛ دومین ویژگی مهربانی و رئوف بودن نسبت به مسلمین و خودی‎ها است؛ مؤمنون نسبت به یکدیگر همانند برادر هستند؛ به تعبیر آیات دیگر، مؤمنان برادران یکدیگر هستند.

رستم‌نژاد تصریح کرد: ویژگی دیگر صحابی حقیقی پیامبر این است که اینها دائما در حال رکوع و سجود هستند، البته نه اینکه دائما در حال عمل سجده و رکوع باشند؛ مقصود این است که در هر حالت و کاری که هستند، عبادت خدا را می‌کنند، لذا مظهر رکوع و سجود هستند و در کسب و کار هم در حال عبادت هستند؛ در اینجا یاد خدا به معنای انجام واجبات و پرهیز از گناهان است.

عضو هیئت علمی جامعة‌المصطفی اضافه کرد: ویژگی دیگر ایشان آن است که ابتغای فضل و رضوان از خدا می‌کنند «يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَ رِضْوَانًا» یعنی پیوسته طالب فضل خدا هستند، برای عملشان، اجری قائل نیستند، بلکه طالب فضل هستند، یعنی معتقدند اگر خدا پاداشی می‌دهد، از روی فضل است نه اجر؛ چشم امیدشان به فضل خداست و نه به عمل و کارشان؛ به همین دلیل، امام علی(ع) فرمودند: «ما عبدناک حق عبادتک و ماقدروالله حق قدره و ما عرفناک حق معرفتک».

رستم‌نژاد افزود: ویژگی دیگر یاران پیامبر این است که «سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ ...» چهره آنها یادآور بندگی و مرد میدان خدا و سجده و خضوع است؛ سیمای آنها بیانگر درون نورانی ایشان است. در ادامه فرموده مثل این انسان‌ها در تورات هم بیان شده است و در انجیل هم در مورد یاران پیامبر آمده که اینها خیلی سریع رشد می‎‌کنند.

وی افزود: در تورات، 5 وصف و در انجیل اوصافی دیگری برای آنها بیان شده و فرموده اینها ابتدا لاغر و ضعیف هستند، اما به جایی می‌رسند که با رشد سریع بر جای خود استوار می‌شوند تا جایی که زارعان به تعجب و شگفتی وادار شوند که چنین حبه نهفته در دل خاک به بوته تنومندی تبدیل شده که باعث خشم دشمنان و کفار است «ذَلِكَ مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنْجِيلِ كَزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَى عَلَى سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا».

وی افزود: الان این همه ماهواره‌ها، بمباران تبلیغاتی از شرق و غرب بر علیه نظام برخاسته از مکتب اهل بیت به راه‌ انداخته‌اند، زیرا انقلاب اسلامی «يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْكُفَّارَ» است و بشر را متوجه یک حقیقت ماورایی کرده است؛ در انتهای آیه هم با ظرافت تمام، یاران پیامبر را دو دسته کرده است؛ «وعدالله الذین آمنوا»؛ برخی در این اوصاف باقی می‌مانند و خدا به آنها وعده بهشت و عاقبت بخیری می‌دهد، ولی برخی از این مسیر جدا می‌شوند؛ یعنی صحابه هم دو دسته می‌شوند؛ وعده به همه نداده است، بلکه با تعبیر «منهم»، آنها را دو دسته کرده است.

رستم‌نژاد تصریح کرد: علامه طباطبایی در ذیل آیه فرموده است که در ابتدای آیه، معیت را برای همه صحابه بیان کرده، ولی وعده بهشت و آخرت را به همه صحابه نداده است و تنها به کسانی وعده مغفرت و اجر عظیم داده که اوصاف آنها بعد از پیامبر هم تداوم یابد. عجیب است با این صراحت که در قرآن در مورد صحابه وجود دارد، کسی معتقد به عدالت همه صحابه باشد و بگوید هر کسی پیامبر را یکبار ببیند، صحابه است.

وی تأکید کرد: به اعتقاد اهل تسنن، سوره توبه آخرین سوره نازله بر پیامبر است؛ در آیه 101 این سوره فرمود: «وَمِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ» به منافقان اشاره کرده و فرموده که ما اینها را می‌شناسیم، ولی تو(پیامبر) اینها را نمی‌شناسی. وقتی ما نمی‌شناسیم، چرا و بر چه مبنایی کل آنها را عادل بدانیم؟