انتشار گزارش نهایی نمایشگاه مجازی قرآن / از ریزترین هزینه‌ها تا استقبال اندک از بن‌ها

به گزارش ایکنا، در جلسه اخیر کمیسیون توسعه فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی قرآن کریم، که آخرین جلسه این کمیسیون در دولت دوازدهم بود، گزارش نهایی نخستین نمایشگاه مجازی قرآن کریم از سوی برگزارکنندگان این نمایشگاه ارائه شد. همچنین روز گذشته، پنجم مردادماه، در محل معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از دست‌اندرکاران این نمایشگاه تجلیل شد و عبدالهادی فقهی‌زاده، معاون قرآن و عترت بر اجرای دومین نمایشگاه تا پایان سال جاری تأکید کرد. بر همین اساس، در ادامه نگاهی اجمالی به نکات آماری گزارش نخستین دوره، منتشر شده از سوی این معاونت خواهیم داشت.

براساس گزارش منتشر شده، نخستین نمایشگاه مجازی قرآن کریم از 11 تا 22 اردیبهشت مصادف با 18 تا 29 ماه مبارک رمضان در دو بخش فروشگاهی و محتوایی و با شعار «قرآن؛ کتاب رشد و رویش» برگزار شد. زمان شروع به کار دبیرخانه دی‌ 99 و زمان تشکیل کمیته‌ها و شروع اقدامات اجرایی نیز اسفند سال گذشته بود.

در این گزارش به بیش از 30 اقدام به عنوان مهم‌ترین اقدامات اشاره شده است، از جمله تحقق حمایت از مجموعه‌های مردمی با شعار خدمت مردم به مردم؛ حمایت رسانه‌ای، تبلیغاتی و مالی از مجموعه‌های مردمی حاضر در نمایشگاه به صورت مستقیم و غیرمستقیم؛ حمایت مستقیم از مجموعه‌های مردمی از طریق استفاده مردم از خدمات آنها؛ طراحی خدمات محتوایی در 14 بخش اصلی و دو بخش فرعی و حضور بیش از 1114 مجموعه، فرد و محصول.

نکته‌ای که در مورد اقدامات ذکر شده در گزارش نمایشگاه علاوه بر تکراری بودن برخی از آنها، قابل ذکر است بحث دربرگیری آنهاست که به نظر می‌رسد، بسیار گسترده دیده شده، به گونه‌ای که اقداماتی همچون انتشار 70 خبر و گزارش و مصاحبه در سایت نمایشگاه تا رفع مشکلات نرم‌افزاری و ... به چشم می‌خورد. ضمن اینکه از اقدام 16 تا 30 به بحث تبلیغات رسانه‌ای و محیطی نمایشگاه قرآن اختصاص دارد و همه این موارد می‌توانست در قالب یک اقدام مهم ذکر شود.

در بخش دیگری از این گزارش آمارهایی از نمایشگاه قرآن ارائه شده است. در این بخش تعداد کل بازدیدها 35 میلیون و 996 هزار و 630 و تعداد کل کاربران نیز حدود 600 هزار اعلام شده است. بیشترین بازدید مربوط به 21 اردیبهشت‌ و کمترین بازدید نیز مربوط به 14 اردیبهشت‌ است.

همچنین مجموع بازدیدکنندگان نمایشگاه مجازی قرآن از 102 کشور دنیا اعلام شده است که بعد از ایران کشورهای آمریکا با 535 هزار بازدید، آلمان با 227 هزار، ‌انگلستان با 193 هزار و فرانسه با 138 هزار بازدید بیشترین بازدیدها را داشته‌اند. حدود 20 درصد از کاربران از طریق موتورهای جستجوگر یا به طور مستقیم، وارد بخش فروشگاهی شده‌اند.

طی نشست نقد و بررسی این نمایشگاه، که هفتم تیرماه در ایکنا برگزار شد، در مورد بازدید مخاطبان کشورهای دیگر از نمایشگاه قرآن نیز پیش‌تر در مورد استفاده شهروندان ایرانی از فیلترشکن و ثبت بازدید آنها به عنوان بازدیدکننده خارج از کشور سؤال شده بود؛ در همان زمان برگزارکنندگان نمایشگاه مجازی قرآن کریم اعلام کردند که در ثبت آمار بازدیدکنندگان خارجی استفاده از فیلترشکن مورد توجه قرار گرفت.

بر اساس گزارش ایکنا، در این آمار جزئیات بیشتری ارائه نشده اما با یک تحلیل ساده می‌توان به جزئیات بیشتر پی برد. بر همین اساس هر بازدیدکننده مجموعاً حدود 60 بار از نمایشگاه بازدید کرده یا 60 صفحه از نمایشگاه مجازی قرآن را دیده است. همچنین میزان بازدید در 21 اردیبهشت‌ بالاترین بود، زیرا در همان ایام حدود 40 میلیون پیامک تبلیغی از طریق اپراتورهای تلفن همراه به شهروندان ارسال شد. این تعداد پیامک نتوانست بیشتر از 156 هزار نفر را مجاب به بازدید از نمایشگاه قرآن کند، اما منجر به ثبت رکورد بیشترین بازدید در طول نمایشگاه شد.

در ادامه گزارش بخش‌های مختلف این نمایشگاه معرفی شده است. بخش اصلی دارای 14 زیربخش تلاوت قرآن(13 مجموعه)، ترجمه و تفسیر(17 مجموعه)، مشاوره و پاسخگویی(15 مجموعه)، آموزش(29 مجموعه)، فروشگاه‌ها(سه مجموعه)، برترین محصولات(40 مورد)، سایت‌ها(56 مورد)، نرم‌افزارها(35 مورد)،‌ پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی(سه مورد)، نشست‌ها(40 مورد)، خادمان(300 مورد)، نگارخانه(350 اثر از 130 هنرمند)، معرفی مؤسسات (114 مورد) و آواها و نغمات (40 گروه) است. همچنین در بخش فرعی نیز دو زیربخش معرفی جشنواره‌ها(9 مورد) و ویژه‌های نمایشگاه(15 مورد) کل بخش‌های نمایشگاه هستند.

براساس گزارش ایکنا، موضوعی که در مورد بخش محتوایی نمایشگاه مجازی قرآن کریم مطرح شده، حضور مؤسسات در این نمایشگاه است. بسیاری انتظار داشتند در نمایشگاه مجازی حضور مؤسسات بسیار پررنگ باشد، زیرا سختی‌های رفت و آمد و نیز محدودیت‌های جایابی در نمایشگاه فیزیکی را ندارد، اما این امر محقق نشد. البته برگزارکنندگان نمایشگاه قرآن بر حضور مطلوب مؤسسات در نمایشگاه تأکید کردند، اما در پاسخ به این انتقادات اذعان کردند که در نمایشگاه مجازی قرآن مؤسساتی می‌توانستند حضور یابند که فعالیت شاخصی در فضای مجازی داشته باشند و چون تعداد این مؤسسات زیاد نیست، حضور آنها در نمایشگاه به زعم برخی کم و تمام دارایی بخش مردمی بود. مدیران اجرایی نمایشگاه اعتقاد داشتند که همین حضور نتیجه تلاش‌ و بررسی‌ میدانی بسیار زیاد تیم‌های بررسی بود.

این موضوع نشان می‌دهد که با وجود گذشتن دو سال از شیوع کرونا و مجازی شدن بسیاری از فعالیت‌ها هنوز تعداد زیادی از مؤسسات قرآنی کشور نتوانسته‌اند خود را با این شرایط وفق دهند و برنامه‌ شاخصی برای اجرا در فضای مجازی داشته باشند، مطلبی که نگاهی عمیق‌تر به آن می‌تواند بیانگر کم‌کاری نهادهای دولتی در موضوع توانمندسازی مؤسسات باشد.

در این گزارش برنامه‌های جنبی نمایشگاه مجازی قرآن کریم شش مورد شامل چهار رونمایی، یک مسابقه و یک پویش بود. همچنین بیشترین بازدیدها در بخش محتوایی به ترتیب برای بخش‌های آموزش(آکادمی حفظ قرآن)، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی(بهترین‌های نوجوان)، ترجمه و تفسیر(تفسیر نور) و تلاوت(قرآن صوتی بیان) بود.

در بخش فروشگاهی نیز به حضور 476 ناشر و ارائه 17 هزار و 296 عنوان کتاب اشاره شد. در این بخش 83 هزار و 596 کتاب به فروش رفت. میزان فروش پشت جلد، رقمی حدود سه میلیارد و 451 هزار تومان بود که حدود 650 میلیون تومان آن تخفیف و نیز مبلغ واقعی فروش دو میلیارد و 760 میلیون تومان بود.

بیشترین ناشران از تهران و بیشترین مرسوله نیز به قم ارسال شد. همچنین بیشترین خرید برای شهر تهران بود. بیشترین مسافت ارسالی نیز به بندر کنارک در استان سیستان و بلوچستان با مسافت 1793 کیلومتر بود. همچنین تعداد کل تماس‌هایی که با نمایشگاه ثبت شد 18 هزار و 872 تماس بود.

براساس گزارش ایکنا، بخش فروش نمایشگاه قرآن ناخواسته با نمایشگاه کتاب مقایسه می‌شود؛ در نمایشگاه مجازی قرآن کریم حدود 83 هزار کتاب به فروش رفت و حدود دو میلیارد و 760 میلیون تومان نقدینگی به همراه داشت، در حالی که این ارقام در نمایشگاه مجازی کتاب تهران (بهمن‌ 1399) 223 هزار سفارش و 64 میلیارد تومان نقدینگی بود.

همچنین در گزارش ارائه‌شده به تعداد خریداران نمایشگاه قرآن هم اشاره نشده است، در حالی که در نشست نقد و بررسی نمایشگاه مجازی قرآن کریم که در ایکنا برگزار شد، تعداد کاربرانی که اقدام به خرید از نمایشگاه مجازی قرآن کریم کرده بودند حدود 9 هزار نفر اعلام شده بود.

در بخش دیگری از گزارش نخستین نمایشگاه مجازی قرآن کریم به موضوع هزینه‌ها پرداخته شده است. در این بخش بیشترین هزینه برای زیرساخت و فناوری بوده که رقمی حدود یک میلیارد و 174 میلیون و 500 هزار تومان را به خود اختصاص داده است. همچنین میزان هزینه‌های بخش خدمات محتوایی 484 میلیون و 200 هزار تومان و میزان هزینه‌های تبلیغات و اطلاع‌رسانی نیز 92 میلیون و 200 هزار تومان و مجموع هزینه‌‌های نمایشگاه یک میلیارد و 750 میلیون و 900 هزار تومان اعلام شده است.

از جمله نکات مثبت در این بخش اعلام ریز هزینه‌ها در بخش‌های مختلف است؛ برای مثال در بخش زیرساخت و فناوری بیشترین هزینه که یک میلیارد و 100 میلیون تومان است به خانه کتاب و ادبیات ایران که مجری برپایی بخش فروش بود اختصاص یافت. در بخش تبلیغات و اطلاع‌رسانی نیز ریز مبالغ در آیتم‌هایی همچون «کارت هدیه خبرنگاران»، «شارژ سامانه پیامکی»، «چاپ پوستر»، «آگهی رپرتاژ» و «انجام فعالیت‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی» اعلام شده که بیشترین مبلغ مربوط به فعالیت‌های تبلیغی و اطلاع‌رسانی با 70 میلیون تومان است.

در بخش پایانی این گزارش به هفت نکته به عنوان نکاتی که می‌تواند منجر به بهبود نمایشگاه در ادوار آینده شود اشاره شده است. از جمله این موارد می‌توان به معطل ماندن فعالیت‌های مرتبط با نمایشگاه پیش از برگزاری به دلیل مسائل مدیریتی، شفاف نبودن نمایشگاه و کارکرد آن برای مردم با توجه به عدم سابقه برگزاری این نوع نمایشگاه و عدم بهره‌مندی مناسب از ظرفیت‌های رسانه‌ای اشاره کرد.

در نخستین نمایشگاه مجازی قرآن کریم مجموعاً سه میلیارد تومان یارانه به 17 هزار و 500 فعال قرآنی در قالب اعتبار خرید اهدا شد. این فعالان شامل هفت گروه «خادمان قرآن»، «مربیان و مدرسان قرآن»، «قاریان قرآن، «حافظان قرآن»، «مدیران فرهنگی و قرآنی»، «فعالان رسانه‌ای قرآنی» بودند. نکته جالب در مورد بن‌های خرید اختصاص یافته این است که از مجموع سه میلیارد تومان بن اختصاص یافته فقط 500 میلیون تومان مورد استفاده قرار گرفته است. تمام بن‌های مورد استفاده از سوی بانک صادرات تأمین شده است.