سازمان‌های اسلامی موازی در روسیه و سردرگمی مسلمانان

به گزارش ایکنا، اسلام در روسیه از نظر تعداد پیروان، در جایگاه دوم پس از مسیحیت ارتدوکس قرار دارد. طبق ارزیابی‌های مختلف، تعداد مسلمانان بین ۱۵ تا ۲۵ میلیون نفر است. با این وجود، تعداد مسلمانان نسبت به پیروان سایر ادیان، در نتیجه زاد و ولد و مهاجرت بی‌رویه به سرعت در حال افزایش است.

مسلمانان در روسیه یک سازمان متحد مشابه کلیسای ارتدوکس روسیه ندارند. در حال حاضر،‌ بیش از ۸۰ مفتیات (اداری دینی منطقه‌ای) در روسیه فعال است. همین مسئله حکومت را نگران کرده است. «ایگور بارینوف» رئیس آژانس فدرال امور اقوام در سال ۲۰۱۶ گفته بود که تعداد بیش از اندازه مفتیات به نفع افراط‌گرایان است و بدون نظارت لازم از سوی روحانیت قانونی در کشور، افکار افراطی‌گرایانه ساده‌تر اشاعه پیدا می‌کند.

بنا به اعلام رایزنی فرهنگی ایران در روسیه، در قالب موارد، رهبران مسلمانان برای نحوه مبارزه با گروه‌های رادیکال به اتحاد نظر دست پیدا نمی‌کنند. به عنوان مثال، در ماه آگوست ۲۰۱۶، چند تن از مفتیان معتبر اقدام به صدور فتوایی کردند که طی آن وهابیون را «مسلمانان غیرواقعی» نامیدند. سایر فعالان اسلامی حاضر به امضای این سند نشدند‌ و در نتیجه، در زمره واجبات دینی برای مسلمانان قرار نگرفت.

رسانه‌های روسیه اخیرا به مسئله درگیری بر سر رهبری دینی مسلمانان روسیه پرداخته و تأکید کرده‌اند اسماعیل بردی‌یف، رهبر مسلمانان قفقاز راویل عین‌الدین، رهبر دینی مسلمانان فدراسیون روسیه را به نقض مسئله صلاحیت و تشکیل ساختار موازی متهم کرده است.

تشدید درگیری‌ها با فعالیت‌ چند مسجد خانگی

اخیرا درگیری‌ها در نتیجه فعالیت‌های چند مسجد خانگی در منطقه «کراسنودار» بالا گرفت و بیشتر مساجد این منطقه زیر نظر مرکز هماهنگی مسلمانان قفقاز شمالی هستند که مدیریت آن بر عهده مفتی «اسماعیل بردی‌یف» است. با این وجود، این اواخر جماعت مسلمانان وابسته به اداره دینی مسلمانان فدراسیون روسیه بیش از قبل فعال شده و در این مسئله ورود کرده‌‌اند که به گفته بردی‌یف، به بحث و درگیری انجامیده است.

بردی‌یف خطاب به مسلمانان گفته است: ما از اداره دینی مسلمانان روسیه و مدیران آن می‌خواهیم که دست از تشکیل سازمان‌های موازی بردارند و تلاش خود را بر کارهای واقعی و مفید برای کشور معطوف کنند؛ اما تجربه نشان داده که هدف این اداره، افزایش تعداد سازمان‌های تحت نظارت خود در مناطق، بدون توجه کافی به کار و کیفیت آن است.

وی تأکید دارد که اداره دینی مسلمانان روسیه قصد دارد به همه تفهیم کند که در روسیه تنها یک اداره دینی مسلمانان وجود دارد که در مسکو قرار دارد و سازمان‌های سراسر کشور از آن تبعیت می‌کنند. به گفته وی، این مسئله باعث دلخوری هم‌کیشان قفقازی شده، اگرچه آنها مرکز و سازمان خود را دارند.

از سوی دیگر، راویل عین‌الدین می‌گوید: اداره دینی مسلمانان روسیه بر مبنای اساسنامه سازمان دینی فعالیت می‌کند و طبق اساسنامه حق فعالیت در تمامی مناطق کشور را دارد. علاوه بر این، هر مسجد حق تصمیم‌گیری دارد که زیر نظر کدام سازمان فعالیت کند.

وابستگی گروه‌های مسلمانان به هر یک از ادارات دینی مسلمانان صحه بر قانونمند‌بودن آن سازمان می‌گذارد. سازمان مربوطه سطح علمی و دانش امامان ‌را کنترل و اختلاف روحانیون با مراجعه‌کنندگان را حل و از نظر مادی آنها را تأمین می‌کند.

تعدد فتوا درباره واکسیناسیون کرونا

این نوع پراکندگی و تعدد سازمان‌های دینی اسلامی سبب شده است ادارات دینی مسلمانان هر یک به صورت جداگانه برای موضوعات اجتماعی و اعتقادی فتوا صادر کند. به عنوان مثال در فصل بهار، برای واکسیناسیون مسلمانان در مقابله با بیماری کرونا، فتوایی صادر شد. اما دو سازمان دینی نتوانستند به نتیجه‌ای مشترک دست یابند؛ اداره دینی مسلمانان روسیه و اداره دینی مسلمانان تاتارستان (یکی از مهمترین سازمان‌های فدراسیون روسیه) تصمیمات مجزایی گرفتند و مسلمانان سردرگم شدند که به کدام سازمان اعتماد کنند.

‌‌در سال ۱۹۹۴ اداره دینی مسلمانان منطقه مرکزی ـ اروپایی با مدیریت راویل عین‌الدین تشکیل شد که بخشی از مخالفان اداره دینی مرکزی به آن گرویدند. شمارش تعداد مراکز مستقلی که به این اداره تازه تأسیس پیوستند، دشوار بود زیرا آنها گاه متحد و گاه منفصل می‌شدند. نمونه بارز این قبیل مراکز، شورای بین ادیان در روسیه است.

ادغام‌شدن اداره دینی مسلمانان روسیه و اداره دینی مرکزی مسلمانان در سال ۲۰۱۵ نیز نتوانست به اختلاف موجود خاتمه دهد. با این وجود، این موضوع دیگر مطرح نشد. در پاییز سال ۲۰۱۶، یک ساختار بزرگ در سطح فدرال تشکیل شد که مجمع دینی مسلمانان روسیه نام گرفت. از همان زمان، تعداد ادارات مفتیات رو به افزایش گذاشتند و موضوع قانونی بودن رهبری مسلمانان پررنگ‌تر شد.

مسلمانان در منطقه «یکاترینبورگ» از سال ۲۰۰۶ در انتظار احداث یک مسجد هستند. به گفته «احمد یارلیکاپوف»، اسلام‌شناس روس،‌ شش اداره مفتیات به طور موازی در این شهر فعالیت دارند. مقامات محلی نمی‌دانند با کدام اداره وارد گفت‌وگو شوند. این مشکل هنگام بحث و تبادل نظر برای پروژه مسجد اصلی وزارت دفاع روسیه نیز نمود پیدا کرد. رهبران مسلمانان یک برنامه کلی برای ساختمان مسجد ندارند و حتی درباره خصوصیات آن به توافق نرسیده‌اند.