شاکری: قانون ایرانی تغییرات اثر عکس کنوانسیون جهانی است

دومین کنفرانس پژوهش‌های نشر امروز چهارشنبه ۲۲ تیر، به همت انتشارات جهاد دانشگاهی در سالن ایرج افشار کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران افتتاح شد. در این کنفرانس در مجموع 17 سخنرانی ارائه می‌شود که خبرگزاری ایکنا گزارش مشروح آنها را به ترتیب ارائه کرده است.

«التزام به رعایت حق معنوی در نشر آثار علمی» عنوان سخنرانی زهرا شاکری استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و سخنران دوم دومین کنفرانس پژوهش‌های نشر است که در ادامه آمده است.

زهرا شاکری در ابتدای سخنانش گفت: یکی از پرسش‌هایی که ما در این پژوهش دنبالش بودیم این بود که قلمروی حق معنوی تا کجاست؟ این حق دارای چهار بخش است؛ حق افشای عمومی یا حق نخستین انتشار اثر است که منحصر به  مؤلف است. حق  دیگر حق پدری است که تا ابد نام مؤلف باید بر اثر باقی بماند و هیچکس حق تغییر یا حذف آن را ندارد. حق دیگر حق حرمت و تمامیت اثر است که یعنی هیچکس غیر از مولف حق دخل و تصرف در اثر را ندارد. در نهایت حق پشیمانی و استرداد اثر است که در برخی کشورها مثل فرانسه وجود دارد اما در ایران نیست. این حقوق در طول زندگی و حتی بعد از فوت مولف مورد حمایت قرار می‌گیرد. البته  در برخی کشورها بعد از مرگ تعدیل‌هایی در این حق ایجاد می‌شود.

شاکری در ادامه گفت: آثار برای استفاده مخاطب تولید و منتشر می‌شود اما در درون این استفاده خواه ناخواه بخشی از حقوق مولفان نقض نمی‌شود و مثلا در مواردی که از آثاری که نقل قول صورت می‌گیرد بخشی از اثر مولفی دیگر استفاده می‌شود اما نکته این است که در این نقل قول باید حق معنوی مولف را رعایت کنیم؛ بنابراین حتی اگر حقوق مادی تا حد اندکی نقض شود اما حق معنوی را باید رعایت کنیم.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه یکی از اصول حاکم بر استثنائات حق مادی این است که حق معنوی را رعایت کنیم، اظهار کرد: در کنوانسیون برن تاکید شده که تغییرات در اثر مولف اگر به حیثیت اثر لطمه نزند مجاز است اما در قانون ما این امر مطلقاً ممنوع است.

شاکری در پایان اظهار کرد: پرسش دیگر این است که آیا استفاده از ایده‌ی دیگری، نقض حق معنوی مولف قرار می‌گیرد یا خیر؟ طبق نظام مالکیت ادبی در ایران ایده‌های محض مورد حمایت نیستند و فقط تجلی ایده‌ها مشمول حق مولف می‌شوند. به طور کلی نقض یا استفاده از ایده‌ اثر دیگری، جرم تلقی نمی‌شود و مشمول این قانون نیست اما ممکن است مشمول سرقت علمی بشود و از مراجع مربوطه قابلیت پیگیری دارد.