تعدد قوانین ریسک اقتصادی را افزایش می‌دهد + صوت

حجت‌الاسلام والمسلمین مجید رضایی، عضو شورای فقهی بانک مرکزی در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه در نظام‌های اقتصادی مسئله‌ای به نام ریسک وجود دارد، گفت: ریسک امری است که همیشه وجود دارد، زیرا ما آینده را نمی‌‎توانیم به درستی تشخیص دهیم و لذا این مسئله یک امر واقعی است.

وی افزود: هرکسی که وارد عرصه سرمایه‌گذاری و خرید و فروش و حتی وارد عرصه تولید و مصرف و توزیع می‌شود همواره با ریسک مواجه است، چون آینده کاملاً در اختیار ما نیست و از آن اطلاعی نداریم، بنابراین نسبت به او عدم آگاهی و عدم اطلاعات وجود دارد و همین عدم وجود اطلاعات کافی باعث می‌شود به سمت پیش‌بینی حرکت کرده و مجبور می‌شویم از روش‌های مرسوم در پیش‌بینی استفاده کنیم تا احیاناً اگر قرار است موفقیتی به دست آید احتمال تحقق آن موفقیت بیشتر شود یا اگر قرار است متحمل زیان شویم از شدت زیان واردشده کاسته شود.

توجه اسلام بر مقوله ریسک

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم با بیان اینکه قاعدتاً همه انسان‌ها در طول عمر خود با خطر ریسک مواجه هستند، عنوان کرد: همواره اسلام بر ریسک توجه داشته ولی تفاوت‌هایی میان دیدگاه اسلام و سایر دیدگاه‌ها در این مقوله وجود دارد. توجه به ریسک ضروری بوده و باید کاری انجام داد که ریسک و احتمالات خطر کاهش پیدا کند و اطمینان به بازار بازگردد و تولیدکننده، مصرف‌کننده، سرمایه‌گذار، سیاستگذار و تصمیم‌گیر از ثبات نسبی برخوردار باشند و این موضوع یک امر لازم محسوب می‌شود.

رضایی ادامه داد: اگر سیاستگذار می‌خواهد کاری انجام دهد باید بداند در چرخه سیاستگذاری، روند متغیرهای اقتصادی در آینده چگونه است. اگر اطلاعاتی نداشته باشد نمی‌تواند به درستی پیش‌بینی کند و کسی هم که نتواند به درستی پیش‌بینی کند به تبع آن توان سیاستگذاری بلندمدت و کوتاه‌مدت نخواهد داشت و صرفاً به تصمیمات روزمره بسنده می‌کند.

بیشتر بخوانید:

وی اضافه کرد: بنابراین عقل سلیم اقتضا می‌کند و اسلام هم بر آن تأکید دارد پیش از انجام هرکار تمام احتمالات را باید در نظر گرفت تا درصد خطا و اشتباه به حداقل ممکن کاهش پیدا کند. پیامبر اسلام(ص) فرموده‌اند: «خداوند خیر دهد و مسلمانی را رحمت کند وقتی کاری را می‌خواهد انجام دهد آن کار را با اتقان و کامل انجام می‌دهد.» کسی که سیاستگذاری می‌کند و به دنبال این است سیاستگذاری‌هایش محکم و متقن باشد، قاعدتاً باید اطلاعات خیلی خوبی از جامعه و محیط در اختیار داشته باشد.

اعتماد؛ اصلی برای کاهش ریسک

عضو شورای فقهی بانک مرکزی یکی از راهکارهای کاهش ریسک را اصل اعتماد دانست و در این رابطه گفت: وقتی می‌خواهیم پولی را سرمایه‌گذاری کنیم باید این سرمایه‌گذاری در جایی انجام گیرد که قابل اعتماد باشد، چون احتمال سرقت یا خطا کاهش پیدا می‌کند، بنابراین باید شناخت دقیقی از افراد وجود داشته باشد. در یکی از روایات آمده است: «اسماعیل فرزند امام صادق(ع) می‌خواست سرمایه‌گذاری انجام دهد و آن کسی که می‌خواست پول اسماعیل را در جایی سرمایه‌گذاری کند متهم بود به اینکه شرب خمر می‌کند و امام صادق(ع) اسماعیل را از انجام این کار منع می‌کردند و می‌فرمودند آدمی که به حرام و حلال خداوند پایبند نیست، ممکن است صداقت در امانت را رعایت نکند و طور دیگر عمل کند. اما اسماعیل چندان توصیه امام صادق(ع) را جدی نگرفت و کار خود را انجام داد و در نهایت پول او از بین رفت. امام(ع) خطاب به اسماعیل فرمودند سزای کسی که با احتیاط عمل نکرده، این است.»

رضایی ادامه داد: همه ما در زمینه سرمایه‌گذاری اگر می‌خواهیم پولمان را به کسی بدهیم یا با او شریک شویم باید تلاش کرد ریسک سرمایه‌گذاری کاهش پیدا کند و در اسلام بر آن خیلی تکیه و تأکید شده است به ویژه سیاستگذارانی که می‌خواهند در محیط اقتصادی فعالیتی را انجام دهند باید زمینه را برای سرمایه‌گذاری، تولید و فعالیت اقتصادی مردم فراهم کنند.

وی با اشاره به شرایط حاکم بر اقتصاد ایران گفت: وضعیت اقتصادی ایران متأسفانه به‌گونه‌ای است که شرایط فردا و پس فردای آن مشخص نیست و به همین دلیل تصمیم‌گیران نمی‌دانند جه باید برای بلندمدت و کوتاه‌مدت اتخاذ کنند. اقتصاد ایران دائماً با تحریم‌ها مواجه است و همین مسئله ریسک اقتصادی ایران را به شدت تشدید کرده و کسانی هم که می‌خواهند با ایران وارد چانه‌زنی اقتصادی شوند یا اصلاً رغبتی به چانه‌زنی ندارند یا اینکه با هزینه بسیار بالا چانه‌زنی می‌کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه مفید تأکید کرد: بالا بودن ریسک اقتصادی نشان می‌دهد در شرایط جنگ اقتصادی قرار داریم و هر لحظه احتمال بمباران اقتصادی وجود دارد و در شرایط جنگی به جز دولت هیچ‌کس سرمایه‌گذاری نمی‌کند، چون احتمال نابودی سرمایه‌ها وجود دارد. به همین جهت است که امنیت اقتصادی در ابعاد مختلف اعم از قانونگذاری، اجرا، سیاست‌ها، بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. همچنین باید توجه کرد که آیا آیین‌نامه صادره ثبات‌بخش بازار است یا بازار را از ثبات دور می‌کند.

دخالت‌‌های متعدد نظام حاکمیتی 

رضایی با بیان اینکه دخالت‌های متعدد نظام حاکمیتی در اقتصاد، ریسک اقتصاد را افزایش می‌دهد، گفت: در شرایطی که دخالت دولت وجود دارد، سرمایه‌گذار نمی‌تواند پیش‌بینی کند قوانین می‌ماند یا شاید چهارسال آینده با تغییر دولت و مجلس قوانین تغییر کند. از سوی دیگر تعدد قوانین ریسک را به شدت تشدید می‌کند و متأسفانه نوع سیاستگذاری‌ها در ایران به نحوی است وقتی فرد جدیدی روی کار می‌آید می‌خواهد سیاست‌های قبلی را به طور کلی از بین ببرد یا تغییر دهد، طوری که گویا قبلی‌ها کار درستی اصلاً انجام نداده‌اند! این رفتارها باعث می‌شود ریسک اقتصادی افزایش پیدا کند و نتوان آن را کاهش داد.

وی بیان کرد: اگر دائماً از علم در تصمیم‌گیری‌ها استفاده کنیم قطعاً ثبات قوانین بیشتر می‌شود. پس بخشی از ریسک‌های به وجود آمده داخلی هستند اما در این بین ریسک‌‎هایی هم وجود دارند که از خارج از کشور به اقتصاد ایران تحمیل شده‌اند. هرچند این مسائل برطرف‌کننده است اما می‌تواند بازار و تولیدکننده را نگران کند و هزینه‌های بسیاری را برای فضای اقتصادی به وجود آورد.

تضامین و کاهش ریسک اقتصادی

عضو شورای فقهی بانک مرکزی ارائه تضامین لازم برای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری را امری شرعی و مطابق نظر مراجع عنوان کرد و در این رابطه گفت: به عنوان مثال انواع پوشش‌های بیمه‌ای و ارائه تضامین بانکی از نظر شرعی و از نظر علما مشکلی ندارد اما باید دید نوع قراردادشان چیست. به عنوان مثال اخیراً سازمان بورس در قالب بیمه سهام‌یار سهام سهامداران را بیمه کرده است و سود حداقل 20 درصد را در طول مدت یک سال تضمین کرده و اگر سهامدار بیش از این سود کرد که نوش جانش اما اگر کمتر از آن بود، سازمان بورس 20 درصد سود را تضمین کرده است پس تضمین چندین حالت دارد که یکی از اینها بیمه است و مشکلی هم ندارد و برای کاهش ریسک اقتصادی امری مهم به شمار می‌رود.

رضایی هزینه‌ساز بودن پذیرش ریسک برای شرکت‌های بیمه عنوان کرد: شرکت‌های بیمه خودشان می‌دانند چه ریسکی را پوشش دهند و در این راستا یکی از کارهایی که شرکت‌های بیمه انجام می‌دهند تنوع دارایی‌هایی است که پوشش ریسک آن را پذیرفته‌اند و لذا به جزء بیمه شخص ثالث که اجباری است و شرکت‌های بیمه را با ضرر مواجه می‌سازند، سایر بیمه‌نامه‌ها معمولاً برای شرکت‌های بیمه سودساز است.

گفت‌وگو از سعید امینی