لذت بهشت در قرآن متناسب با فهم بشر بیان شده است

به گزارش ایکنا، آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، استاد حوزه علمیه، امروز 12 آذرماه در ادامه سلسله جلسات تفسیری به تفسیر سوره مبارکه واقعه پرداخت و گفت: سوره مبارکه واقعه یعنی قیامت آغاز شده است و فرمود این واقعه‌ای است که قطعاً رخ خواهد داد و کسی جلوی وقوع آن را نمی‌تواند بگیرد.

وی افزود: در آن روز برخی افراد بالا رفته و برخی پایین خواهند آمد و سرشان را به پایین می‌افکنند و به تعبیر علامه طباطبایی کسانی که پایین هستند، پایین‌بودن آن‌ها بروز و ظهور خواهد یافت. در آن روز زمین خواهد لرزید و کوه‌ها مانند غبار پراکنده، خرد خواهند شد و مردم به سه دسته تقسیم خواهند شد.

آیت‌الله هادوی تهرانی بیان کرد: گروه اول اصحاب میمنه هستند؛ میمنه از کلمه یُمن گرفته شده بنابراین أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ یعنی یاران برکت و یُمن و برای تعظیم جایگاه و مقام اصحاب میمنه فرموده است: مَا أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ. براساس نظر شیخ طوسی أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ یعنی اصحاب بابرکت.(فَأَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ).

استاد حوزه علمیه با بیان اینکه گروه دوم اصحاب مشئمه یا اصحاب شوم و بدیمن هستند، اظهار کرد: برای به تصویر کشیدن موقیعت بد و پست این گروه هم فرموده است: وَأَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ مَا أَصْحَابُ الْمَشْأَمَةِ؛ در ادامه به معرفی السابقون پرداخته است. شیخ طوسی گفته است برخی گفته‌اند اصحاب المیمنه یعنی کسانی که سمت راست هستند و به سمت بهشت می‌روند و اصحاب مشئمه هم یعنی کسانی که در سمت چپ هستند و به سمت جهنم می‌روند و گروه دیگری از مفسران هم گفته‌اند اصحاب میمنه یعنی کسانی که کتاب اعمالشان را به دست راست آن‌ها می‌دهند و اصحاب مشئمه هم آن‌هایی هستند که کتاب در دست چپ آنان است.

وی اضافه کرد: نکته قابل بحث در این باره آن است که گروه سوم یعنی سابقون چرا قید شده است زیرا افراد یا داخل بهشت و یا داخل جهنم خواهند شد پس وجه سوم «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ» چیست؟ بنده بارها عرض کرده‌ام در برزخ افراد سه دسته هستند؛ افراد خیلی خوب به بهشت برزخی رفته و افراد خیلی بد به جهنم برزخی می‌روند و عده زیادی هم در خواب هستند ولی در قیامت، دو دسته جهنمی و بهشتی هستند.

جایگاه ویژه سابقون در بهشت

استاد تفسیر حوزه علمیه قم اظهار کرد: سابقون گروه و دسته‌ای از بهشتیان هستند که دارای جایگاه ویژه و مخصوص در بهشت هستند به همین دلیل خداوند آن‌ها را از اصحاب یمین جدا کرده است ولی در نهایت مردم در قیامت دو دسته هستند و قیامت روز بیداری کامل است و هیچ کسی خواب نیست؛ در دنیا اکثراً خواب هستند، الناس نیام فاذا ماتوا انتبهوا.

آیت‌الله هادوی تهرانی اضافه کرد: شیخ طوسی تأکید کرده است سابقون کسانی هستند که در پیروی از انبیاء و پیامبران از دیگران سبقت و پیشی گرفته و خودشان ائمه هدایت شدند. همچنین ایشان گفته از منظر برخی مفسران، سابقون کسانی هستند که در عبادت و طاعت خدا سبقت گرفته‌اند لذا سابقون دوم سابقون در رحمت الهی هستند. علامه طباطبایی فرموده است مقصود از سابقون اول، سابقون در کارهای نیک و اعمال خیر هستند. ایشان به آیه 21 سوره حدید «سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ» استناد کرده و گفته سابقون بالخیرات همان سابقون در رحمت الهی هم هستند.

وی با بیان اینکه علامه طباطبایی در ذیل روایات که اسامی ائمه(ع) را به عنوان سابقون معرفی کرده به عنوان مصداق اتم و اکمل می‌داند، اضافه کرد: ایشان هفت رأی را درباره سابقون بیان کرده و گفته است برخی از آن‌ها من باب تمثیل و مصداق و تطبیق است. از جمله در روایتی در امالی شیخ طوسی از ابن عباس از پیامبر(ص) نقل شده است که جبرئیل به بنده گفته سابقون السابقون علی و شیعه او هستند.

مفهوم قرب به خدا

آیت‎‌الله هادوی تهرانی تصریح کرد: خداوند در ادامه فرموده که سابقون همان مقربان درگاه الهی هستند، علامه طباطبایی فرموده است که قرب و بعد اولا در مورد مکان به کار رفته ولی بعدا به مفاهیم دیگر توسعه پیدا کرده و در مورد خداوند هم به کار رفته است و استناد علامه هم به آیه شریفه 21 حدید «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ» بوده است. از منظر علامه خدا مکان ندارد که قرب به او معنا داشته باشد و مراد، قدرت و عظمت خداوند است.  باز در مورد قرب خدا فرموده است: وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ.

وی افزود: در ادامه فرموده است که سابقون، مقرب درگاه خدا در جنات نعیم هستند؛ شیخ طوسی به نکته جالبی اشاره کرده و آورده است اینکه خداوند در آیه «فی جنات نعیم» از واژه «فی» استفاده کرده است، قصد دارد تأکید کند مکان سابقون هم بهشت است و جای مجزایی غیر از بهشت ندارند. البته بهشت درجاتی دارد که سابقون در اعلی درجات آن هستند.

استاد حوزه علمیه با اشاره به «ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ»، اظهار کرد: در این آیه به اندک‌بودن سابقون در امت پیامبر اسلام در مقایسه با سابقون انبیاء قبل اشاره دارد که از نظر شیخ طوسی امری طبیعی است زیرا تعداد انبیاء قبل خیلی زیاد بوده است.

وی افزود: سپس خداوند وضعیت سابقون را در بهشت توضیح داده و فرموده است: عَلَى سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ؛ موضونه یعنی بافته‌شده و منسوج که برخی مفسران گفته‌اند مراد از منسوج یعنی طلاکوب شده و ... است ولی شاید نرمی و راحتی این تخت‌ها مدنظر باشد و نه زینت و طلاکوبی آن.

آیت‌الله هادوی تهرانی اضافه کرد: البته در فهم این آیه باید به نحوه نشستن اعراب بر روی تخت هم اشاره کنیم چون معمولا اعراب روی تخت‌ها بالش گذاشته و روی آن به صورت نیمه دراز می‌کشند و طبیعت آن‌ها لَم‌دادن روی تخت است و آیه شاید اشاره به این مسئله دارد.

عناصر جهان‌شمول و موقعیتی در قرآن

استاد حوزه علیمه گفت: بنده در مقدمات نظریه اندیشه مدون توضیح داده‌ام که ما در ادیان، یکسری عناصر جهان‌شمول و یکسری عناصر موقعیتی داریم؛ یعنی پیامبر(ص) برای اعراب و صدر اسلام نیست و برای همه بشر تا روز قیامت است ولی چون در فضای عربی و جزیرة‌العرب مطرح است ناظر به موقعیت هم هست و قرآن کریم هم واجد این ویژگی است لذا این شبهه جایی ندارد که بگوییم چرا قرآن به جای نگریستن و تأمل در اِبِل(شتر) نفرموده است به پنگوئن بنگرید.

آیت‌الله هادوی تهرانی با اشاره به آیه شریفه «مُتَّكِئِينَ عَلَيْهَا مُتَقَابِلِينَ»، گفت: علامه طباطبایی فرموده است که مراد از اینکه بهشتیان روی تخت‌ها روبروی هم تکیه زده‌اند یعنی تقابل آن‌ها کنایه از نهایت انس و حسن عشرت و صفای باطنی نسبت به یکدیگر است، همچنین از همدیگر عیب و ایراد نمی‌گیرند و غیبت همدیگر را نمی‌کنند.

تصویر لذات بهشتی متناسب با فهم انسان

وی تأکید کرد: البته خداوند لذت فضای بهشت را در این آیه تصویر کرده و در آیات بعد ادامه داده که بچه‌های زیبایی دور بهشتیان می‌چرخند و از آن‌ها با آب و شراب گوارا پذیرایی می‌کنند، این شراب‌ها مانند دنیا نیست که سردرد برایشان ایجاد کند. البته تصویر این لذات در آیات مربوطه با توجه به میزان فهم ما بیان شده است ولی واقعیت مطلب خیلی فراتر از این‌ها است، درست مانند سؤالی که یک طفل خردسال در مورد چیزی بپرسد و ما تلاش می‌کنیم تا قریب به ذهن او، آن مورد را به او معرفی کنیم.

استاد حوزه علمیه بیان کرد: لذات بهشتی مشوب به درد و رنج نیست ولی در دنیا در هر لذتی نوعی مانع برای لذت بی‌انتها وجود دارد و هر جا گلی هست، خاری هم در کنار او هست. ما در دنیا وقتی غذا خوردیم، سنگین می‌شویم و باید اضافات را دفع کنیم ولی در آخرت نه سنگینی از بابت غذا وجود دارد و نه دفعی صورت می‌گیرد. البته ما نسبت به دنیا هم بی‌اطلاع هستیم و علمی نداریم چه رسد به علم غیب و آخرت.