لزوم توجه به پژوهش، معرفت و معنویت در دانشگاه

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سعید جازاری، رئیس دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) امروز دوشنبه 5 دی‌ماه در مراسمی که به مناسبت هفته پژوهش برگزار شد به سخنرانی پرداخت.

در ادامه گزیده سخنان وی را می‌خوانید؛

در ابتدا لازم است اشاره‌ای به شخصیت حضرت زهرا(س) داشته باشم. ایشان چهره‌ای هستند که برای همه مسلمانان در همه فرق و نحل قداست و حرمت دارد تا جایی که شخصی همانند جناب احمد بن حنبل در کتاب خود فصلی را به ایشان اختصاص داده است. یکی از نویسندگان غربی نیز در رساله‌ای با عنوان «رساله مفهوم عشق و ارادت مسلمانان به حضرت فاطمه(س)» توضیح می‌دهد که همه جریانات اسلامی تأکید دارند که محبت خود را به حضرت فاطمه(ع) نشان دهند. وی تعریف خود را تعمیق می‌دهد و می‌گوید این عشق مجازی نیست چون یک نهضت از درون آن بیرون آمده است. از سوی دیگر وی می‌گوید عرفان اسلامی به حضرت فاطمه(س) گره خورده است و بدون وی جایگاهی برای تأویل و باطنی‌گرایی نیست و اساساً نهضت‌های فکری و علمی در جهان اسلام به این شخصیت گره خورده‌اند و هرجا این گوهر پاک جلوه کرد تبلور فکری مسلمانان هم درخشش داشته است.

جایگاه تحقیق در دانشگاه‌های معتبر دنیا

بحث پژوهش مهمترین موضوع قرن بیست و یکم است که مقام معظم رهبری هم در فرمایشات خود مخصوصاً از سال 1381 به بعد و در نامگذاری سال‌ها به آن اشاره‌ کرده‌اند. حضرت علی(ع) نیز می‌فرمایند بدون تحقیق به اجتهاد نمی‌رسید. امروز در دانشگاه‌های معتبر دنیا، تحقیق مقدم بر آموزش قرار گرفته است. یک تحقیق در مورد نسل‌های دانشگاهی صورت گرفته که الان در نسل سوم آنها هستیم. در این تحقیق، آنها را به پنج نسل تقسیم کرده‌اند. گفته شده نسل اول دانشگاه‌ها تا سال 1850 بوده و نظام آموزشی در دانشگاه‌ها حاکم بوده و افراد می‌شنیدند و می‌نوشتند. در نسل دوم که از 1850 شروع شد و تا اول قرن بیستم یعنی تا سال 2000 ادامه داشت نظام آموزشی و پژوهشی توأمان بود یعنی در کنار آموزش باید پژوهش هم صورت گیرد و رساله و پایان‌نامه ارائه شود و فوق لیسانس و دکتری را از دیپلمه و لیسانس جدا کردند.

نسل سوم از سال 2000 به بعد شروع شد و حساس‌ترین نسل دانشگاهی است که پژوهش در آن دارای شاخص‌های معینی است. گفته شده باید چند محور در نظام دانشگاهی تا سال 2030 در نظر گرفته شود تا در نهایت به یک نسل دیجیتال دانشگاهی دست پیدا کنیم لذا باید حساسیت این نسلی که در آن حضور داریم را درک کنیم. در نسل سوم، دانشگاه‌ها باید چهار شاخص داشته باشند که شاخص اول فعالیت اشتراکی و گروهی است. یعنی باید پروژه‌های گروهی در حوزه پژوهش تعریف شود تا بتوانیم دانشگاه خود را تبدیل به شاخص کنیم. الان زمانی است که برای ما کیفی‌سازی اهمیت زیادی دارد. امروزه در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا، یک رساله دارای چهار استاد راهنما است اما در ایران چنین اتفاقی چندان مورد توجه قرار نگرفته است در حالی‌که قبلا در حوزه‌های علمیه، مباحثه مورد توجه قرا گرفته بود.

خروجی تولید علم، اقتصادمحور باشد

شاخص دوم میان رشتگی است. نباید در طول چهل پنجاه سال فقط یک متن را در حوزه علوم انسانی مورد تدریس قرار دهیم بلکه لازم است در عناوین درسی بازنگری شده و به حوزه‌های میان رشته‌ای توجه کنیم تا موفق باشیم. شاخص سوم، اقتصادمحور بودن است. ما به دنبال اقتصادی ساختن و نگاه تجاری نیستیم اما باید خروجی تولید علم، اقتصادمحور هم باشد یعنی اساتید و پژوهشگران از این دانش و فرآیند علمی منتفع شوند هرچند که ما در حوزه دین و معرفت نگاه مادی نداریم اما دانشجویی که از کابل به ایران آمده و در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) فارغ التحصیل شده است وقتی به کابل برمی‌گردد باید از خروجی دانش خود منتفع شود.

در چنین شرایطی دانشگاه‌ها حتی می‌توانند به دولت‌ها هم کمک کنند. در جریان کرونا، بسیاری از دانشگاه‌های کاتولیک به دولت‌هایی که کارخانه‌هایی آنها ورشکسته شده بودند قرض دادند و در بسیاری از موارد دیگر هم وام داده‌اند و این ناشی از اقتصادمحور بودن این دانشگاه‌ها است. دانشگاه نباید وابسته به دولت باشد و در این راستا باید پژوهش خود را به حدی برساند که مشتری داشته باشد لذا ما دنبال مادی‌گرایی نیستیم اما استقلال دانشگاه هم مهم است. شاخص چهارم، کارآفرینی است. رهبر معظم انقلاب هم به مقوله نوآوری و کارآفرینی اشاره کرده‌اند و بخش مهمی از این وظیفه بر عهده دانشگاه است تا کاری کند که فارغ التحصیلان دانشگاه، خودشان زمینه کار را بر اساس تخصص فراهم کنند. البته در دانشگاه بین‌المللی اهل بیت(ع) باید پژوهش، معرفت و معنویت در کنار هم دیده شوند و تراز آن باید بالا باشد. مطالبه اهل بیت(ع) از ما هم همین است.

بنده عاجزانه از اساتید این دانشگاه تقاضا می‌کنم که نگاه نکنید فرآیندها چیست بلکه به بایسته‌ها توجه کنید و اینکه باید چه کاری انجام دهیم که دانشجویان ما به درجات بالاتری بروند. امیدواریم دانشگاه اهل بیت(ع) به نقطه‌ای که بایسته و شایسته اوست نایل شود.

به روز بودن نشریات دانشگاه

در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی قمی، معاون پژوهشی دانشگاه اهل بیت(ع) به سخنرانی پرداخت که سخنان وی را می‌خوانید؛

وقتی بحث مسائل مالی یپش می‌آید اولین جایی که مورد ظلم و تبعیض قرار می‌گیرد بخش پژوهش است اما خوشبختانه در دانشگاه اهل بیت(ع) با حمایت‌های ریاست این دانشگاه‌ها، پژوهش‌های خوبی صورت گرفته است که اگر این حمایت‌ها نبود چنین کارهایی به ثمر نمی‌نشست. در میان دانشجویان و اساتید این دانشگاه هم روحیه پژوهش محوری وجود دارد و این یکی از خصوصیات دانشگاه‌های معتبر است. ما برنامه‌هایی نیز در قالب کارگاه‌های آموزشی پایان‌نامه نویسی و دوره‌های آموزشی زبان داشته‌ایم لذا هدفمندسازی پژوهش‌های دانشگاه را به طور کلی در اولویت قرار داده‌ایم.

اگر بخواهم به کارهای پژوهشی دانشگاه اشاره کنم باید بگویم از هفته پژوهش سال گذشته، هشت شماره نشریه را در قالب چهار عنوان نشریه علمی منتشر کرده‌ایم. نشریات ما هم کاملا به روز هستند. دو نشریه شامل «پژوهش‌های اسلامی خاورشناسان» و «تاریخ و فرهنگ اسلامی» برای اعتبار سنجی به حوزه علمیه ارسال شده و یک نشریه هم با عنوان «مطالعات ادبیات شیعی» تا ماه آینده برای اعتبارسنجی به وزارت علوم ارسال می‌شود.

شماره اول یک نشریه در مورد شیعه‌پژوهی را هم منتشر کردیم و این کار خوبی بود که در دانشگاه صورت گرفت. در حال ثبت سفارش مقالات سه نشریه دیگر هم هستیم. شماره اول آنها را هم قبل از سال جدید منتشر خواهیم کرد و به نظرم این هم آورده‌ای علمی برای دانشگاه است. پژوهشنامه تاریخ تشیع که با همکاری انجمن علمی تاریخ تشیع منتشر می‌شود نشریه‌ای علمی درجه ب و نشریه بسیار خوب و فاخر است که شماره اول آن منتشر شده است.

برگزاری کرسی‌های ترویجی

انتشارات ما در شرایط کنونی تا حدودی در بین دانشگاه‌های کشور شناخته شده است و کتاب‌هایی از اساتید بسیاری از دانشگاه‌های تهران منتشر کرده‌ایم. امسال حدود بیست عنوان کتاب توسط انتشارات دانشگاه چاپ شده و امیدواریم گسترش کمی و کیفی را همچنان داشته باشیم. روند چاپ کتاب‌ها رو به رشد بوده است اما باید در زمینه توزیع این کتاب‌ها و بازاریابی اقدامات بیشتری انجام داده و انتشارات دانشگاه را به برند بسیار خوبی در بین انتشارات دانشگاه‌های کشور تبدیل کنیم. برای اخذ مجوز برگزاری کرسی‌های ترویجی هم برنامه‌ریزی کرده‌ایم و اولین کرسی‌های ترویجی را هم در دانشگاه خواهیم داشت. این کرسی‌ها از نظر وزارت علوم اعتبار خوبی دارند.

ما همایشی تحت عنوان شیعه‌پژوهی معاصر داریم که بنا داریم با کیفیت بسیار بالایی برگزار کنیم و آورده بین‌المللی بسیار خوبی در سطح بین‌المللی برای دانشگاه داشته باشد. از اساتید مختلفی هم از کشورهای دنیا برای حضور در این همایش دعوت خواهیم کرد تا دیدگاه‌های آنها را هم در مورد شیعه بدانیم و متوجه شویم آیا ما را جماعتی عقل‌گرا می‌‌شناسند یا جماعتی تندرو. لذا این همایش از جهات مختلف علمی اهمیت دارد. این همایش در سال جاری برگزار خواهد شد.

همکاری با نهادهای پژوهشی مختلف

ما برای اولین بار همکاری‌های پژوهشی با مراکز مختلف را شروع کریم و از جمله با معاونت پژوهشی حوزه علمیه قم همکاری مشترکی داریم. اینکه بتوانیم پروژه‌های پژوهشی را از سایر مراکز بگیریم آورده خوبی برای دانشگاه و اساتید خواهد داشت. تهیه سند راهبردی دانشگاه از کارهایی است که امسال بعد از مطالعات مقدماتی و توسط افراد متخصص نوشته شده است. این سند در هیئت امنا هم مصوب شد و فلسفه کاری و وجودی دانشگاه را تا سال 1410 مشخص کرده است و کارهای پژوهشی هم که قرار است در دانشگاه بین‌ المللی اهل بیت(ع) صورت گیرد بر اساس همین سند خواهد بود. سند راهبردی دانشگاه یک خلأ بود که خوشبختانه برطرف شد و با این تصمیم یک قدم به جلو رفتیم.

ما سه نشریه را راه‌اندازی کرده‌ایم که یک مورد در زمینه مطالعات اسلامی زنان است، مورد دوم در مورد «مدیریت» است که در دانشکده علوم و فنون ما در حال راه‌اندازی است و سفارش مقاله هم داده شده و شماره اول آن به زودی منتشر خواهد شد. همچنین درباره حقوق تطبیقی معاصر مکاتبه‌ای با وزارت علوم داشتیم اما وزارت علوم به راحتی موافقت نمی‌کند درباره عنوان نشریه صحبت کند لذا اگر به ما جواب مثبت دهند کارهای این نشریه را هم به سرانجام خواهیم داد. تعداد کارهای پژوهشی در سال گذشته در این دانشگاه بیست و سه عنوان بوده است. البته برخی از گروه‌های ما فعالیت پژوهشی زیادی داشته و برخی در زمینه برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌ها فعالیت کمتری داشته و لازم است اهتمام بیشتری نسبت به امور پژوهشی داشته باشند.

برنامه‌های پژوهشی سال آینده

اولین کنفرانس بین‌المللی یونسکو در ایران تحت عنوان «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری» 4 مردادماه 1401 در تهران برگزار شد که دانشگاه اهل بیت(ع) نیز در این همایش شرکت کرد و مقاله ارائه داد که باید از همکاران گروه علوم ارتباطات تقدیر و تشکر کنیم. ما می‌خواهیم کتابخانه دانشگاه را نیز به سمت تخصصی شدن ببریم و کتاب‌هایی را خریداری کنیم که گروه‌های علمی نیاز دارند. همچنین الکترونیکی کردن کتابخانه به سرعت در حال پیش رفتن است. اداره فناوری اطلاعات هم با وجود محدودیت‌های مالی که داشته توانسته تا حد زیادی مشکلات مربوط به سخت‌افزار را برطرف کند و در ایامی که بسیاری از مجموعه‌ها هک شدند دانشگاه ما در این زمینه مستثنی بود و عملکرد بسیار خوبی از خود به نمایش گذاشت.

اگر بخواهم به برنامه‌های پژوهشی سال آینده اشاره کنم باید بگویم که پیش‌بینی ما این است که یک نشریه علمی دیگر را هم راه‌اندازی کنیم بنابراین از دانشجویان و اساتید درخواست داریم برای شروع به کار نشریات جدید پیشنهادات خود را ارائه دهند. خوشبختانه ارتباطات خوبی با مجلس و وزارت امور خارجه گرفته شده و به نظرم سال آینده بتوانیم کارهای پژوهشی خوبی با همکاری این دو نهاد انجام دهیم. همچنین در زمینه توانمندسازی، تمرکز ویژه‌ای بر آموزش زبان انگلیسی داریم چون برخی از دانشجویان در این زمینه ضعف دارند و جا برای کار در این زمینه به میزان زیادی وجود دارد.