الزامات بصیرت در محیط دانشگاهی و حوزوی

بصیرت، کلیدواژه مهم این روزهاست؛ امری که اگر نباشد انگار انسان در محیط پر از غبار قدم می‌زند که نه زشتی در آن معلوم است و نه زیبایی؛ نه حقیقت آشکار می‌شود و نه زشتی نمایان. این روزها که فضای مجازی دائما در حال بمباران فکری جوانان است بیشتر از هر زمان به آشکار شدن حقیقت‌ها نیاز داریم.

در این بین اگر از وظایف مسئولان جامعه بگذریم، حوزه علمیه و دانشگاه نقش مهم و اثرگذاری دارند، چراکه حوزه، واعظ و مبلغ جامعه تربیت می‌کند و دانشگاه با قشر متفکر جامعه سر و کار دارد، اما همین تبیین‌گری در این دو محیط نیز خود تابع الزاماتی است که باید به آن توجه کرد؛ در غیر این صورت به جای تحلیل درست، جوان بیشتر دچار سردرگمی ناشی از عدم به‌کارگیری درست از ابزار بصیرت خواهد شد.

محمدمهدی ایزدخواه، معاون بررسی و گفتمان‌سازی سازمان بسیج اساتید خراسان‌جنوبی در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی اظهار کرد: اگر ما بصیرت را بینشی برآمده از شناخت صحیح و دقیق‌ که توأم با باور و ایمان یقینی است تعریف کنیم قطعا تبیین، اهمیت و ضرورت آن در گذر از فتنه‌ها مشخص خواهد شد.

معاون فرهنگی، اجتماعی و دانشجویی دانشگاه صنعتی بیرجند ادامه داد: وقتی از بصیرت صحبت می‌کنیم عمق بخشیدن به شناخت‌ها و محکم کردن ایمان منظور ماست و اینکه در خواسته‌ها و خواهش‌های نفسانی نقش مهارکننده داشته باشد.

وی با بیان اینکه تأثیر بصیرت بر تشخیص مصادیق حق و حقیقت است، تصریح کرد: وقتی فرد حقیقت را شناخت، می‌تواند تحلیل درستی در مورد وقایع و حوادث داشته باشد؛ براین اساس جامعه دانشگاهی باید مظهر  خردورزی، تولید علم، نشر اخلاق و آگاهی‌بخشی، ارائه گفت‌وگوها و کرامت‌های انسانی باشد. بنابراین، اساتید دانشگاه در جامعه می‌توانند اثرگذاری مطلوبی داشته باشند.

ایزدخواه با اشاره به اینکه دانشجو در گفتار، کردار و بینش به استاد خود می‌نگرد و اساتید نقش مهمی در پیشرفت جامعه از نظر علمی، فرهنگی و بصیرت‌بخشی دارند، افزود: در مورد ابزارها و مؤلفه‌های بصیرت اگر بصیرت را مجموعه‌ای از شناخت صحیح و عمیق و باور قلبی و ایمان درنظر بگیریم، مؤلفه‌های دیگری مانند مهار گرایش‌های منفی و تشخیص مصداق حق را باید درنظر گرفت.

وی با بیان اینکه مؤلفه‌ها در دو نوع رکنی و  شرطی تقسیم‌بندی می‌شوند، اظهار کرد: شناخت دقیق و عمیق و ایمان و باور قلبی دو مؤلفه ذاتی و رکنی بصیرت بوده و در واقع نبود بصیرت ناشی از نبود ایمان و باور قلبی است.

مهار گرایش‌های منفی و حقیقت‌شناسی

معاون بررسی و گفتمان‌سازی سازمان بسیج اساتید خراسان‌جنوبی بیان کرد: در رابطه با ایمان باید گفت در تاریخ صدر اسلام افرادی بودند که به خاطر ضعف ایمان آنچه لازم بود را از دست دادند. در رابطه با مؤلفه‌های شرطی که خارج از ماهیت و ذات بصیرت قرار دارند، اما تحقق بصیرت به تحقق این عناصر بستگی دارد، باید گفت مهم‌ترین آن‌ها مهار گرایش‌های منفی چون حب به مقام و ثروت است.

ایزدخواه ادامه داد: آنچه نیاز است پس از ارکان بصیرت به آن توجه شود مهار گرایش‌های منفی است که با تقوا محقق می‌شود که در بسیاری از آیات قرآن نیز به آن پرداخته شده است؛ مورد دیگر تشخیص مصداق حق است که اگر خواص حقیقت را بشناسند و با این حقیقت‌شناسی بتوانند وقایع سیاسی و اجتماعی را تحلیل کنند دچار انحراف و دوری از واقعیات نمی‌شوند.

وی با بیان اینکه مورد بعد مشتبه‌سازی است که با وجود این امر نمی‌توان حقیقت را از باطل تشخیص داد، اظهار کرد: مورد دیگر شخصیت‌زدگی است که طی آن، انسان‌ها مجذوب شخصیت‌ها می‌شوند و آن‌گاه اگر آن شخصیت‌ها دچار انحراف شوند این افراد نیز به راه انحراف خواهند رفت.

آموزه‌های قرآن محوریت برنامه‌های دانشگاهی باشد

ایزدخواه بیان کرد: درست است که در رابطه با بحث بصیرت موضوعاتی مطرح شده؛ اما نیاز است بیش از پیش این موضوع در دستور کار فضای دانشگاهی قرار گیرد. قطعا آنچه دانشجو به آن نیاز دارد بصیرت، آگاهی و شناخت دقیق از مسائل جامعه است و از طرفی بصیرت اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در دانشگاه باید مورد توجه قرار گیرد.

وی افزود: برنامه‌های فرهنگی که برای تحقق ارتقای سطح آگاهی و شناخت دانشجویان در دانشگاه‌ها برنامه‌ریزی می‌شود فضاهای متنوعی دارد که توجه به معارف دینی و قرآنی باید در رأس قرار گیرد و اگر قرآن را به‌عنوان چراغ راه هدایت بشریت قبول داریم حتما باید محوریت برنامه‌های دانشگاهی کتاب قرآن باشد.

ایزدخواه با اشاره به برگزاری مسابقات قرآنی در دانشگاه‌ها افزود: آنچه که می‌توان از سوره‌های قرآن برداشت کرد باید در برنامه‌های دانشگاهی دیده شود؛ کرسی‌های آزاداندیشی نیز یکی از برنامه‌های جدی است که در دانشگاه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد که می‌توانیم در مناسبات مختلف فرهنگی و سیاسی آن را برگزار کرده و در آن آنچه در ذهن دانشجو به‌عنوان سؤال و شبهه وجود دارد می‌تواند مطرح شود.

وی اظهار کرد: اساتید دانشگاه به‌عنوان شخصیت‌های علمی و آگاه جامعه می‌توانند به این پرسش‌ها پاسخ داده و آن بصیرت لازم را در دانشجو ایجاد کنند تا نقش مسئولیت‌پذیری دانشجو در آینده را تقویت کنیم.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه بصیرت به‌عنوان یکی از شاخص‌های برجسته مکتب حاج قاسم بود، تصریح کرد: آنچه که سردار سلیمانی را به راه سعادت هدایت کرد، ولایت‌پذیری و بصیرت او بود؛ در واقع بصیرتی که حاج قاسم داشت و تحلیل درست و شناخت دقیق از مسائل، حضور او را در جبهه‌های مقاومت حضور مؤثری کرد و افزایش عمق استراتژیک جمهوری اسلامی در منطقه نتیجه همین بصیرت بود.

وی با بیان اینکه برنامه‌هایی را اندیشکده‌ای غربی برای آشوب در منطقه برنامه‌ریزی کرده بود، اما با روشنگری‌های سردار سلیمانی و تحلیل درست او همه این برنامه‌ها نقش بر آب شد و اکنون هیمنه پوشالی قدرت غرب دچار تزلزل شده است، تصریح کرد: اکنون نیز غرب دچار ضعف شده به این دلیل که قهرمان مبارزه با تروریست و نیروی شجاع و مدیر و عارف روشن‌ضمیر را به شهادت رساندند.

اساتید و نقش مهم روشنگری

حجت‌الاسلام حسین قاسمی، استاد حوزه و دانشگاه در شهرستان بیرجند نیز در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان‌جنوبی در مورد ضرورت جهاد تبیین گفت: از چند جهت بیان حقایق در این دوره مهم است؛ اول اینکه اکثریت مردم حتی آن‌هایی که اهل علم هستند در تحلیل مشکل دارند.

وی با بیان اینکه تشخیص مطالب درست از نادرست و تفکیک آن مشکل است، افزود: بسیاری از افراد مبانی حقایق را نمی‌دانند و مشکل شناخت یکی دیگر از مسائل است، اما کسی که فلسفه خلقت را می‌داند در تحلیل و شناخت خود جهان‌بینی متفاوتی دارد. باید این مبانی مانند توحید و وجود خداوند در فرد نهادینه شود تا او تحلیل درستی از وقایع داشته باشد. مسئله دیگر رسانه است؛ از آنجایی که دشمنان از رسانه‌های قوی‌تری برخوردار هستند، ضرورت دارد ما نیز رسانه خود را قوی کرده و به مقابله با بمباران رسانه‌ای دشمن بپردازیم.

قاسمی بیان کرد: مسئله بعدی اتمام حجت است؛ ما باید تبیین و روشنگری نسبت به افرادی که نمی‌دانند داشته باشیم تا عذری در قیامت وجود نداشته باشد که در این زمینه تبیین‌گران جامعه سهم بسزایی دارند؛ نکته دیگری که وجود دارد این است که دنیای کنونی جنگ روایت‌هاست و در این جنگ شناختی ما باید با جهاد تبیین مبارزه خود را ادامه دهیم.

دکترای مدرسی معارف اسلامی با بیان اینکه اساتید دانشگاهی بیشترین ارتباط را با دانشجویان و نسل جوان دارند و این افراد تشنه و نیازمند تبیین حقایق دینی هستند، ادامه داد: اساتید از طریق ارتباطی که دانشجویان دارند باید این تبیین را داشته باشند و حتی بخشی از کلاس را به تبیین حقایق اختصاص دهند.

قاسمی با تأکید بر فعالیت اثربخش در فضای مجازی اظهار کرد: حوزه علمیه نیز در چند جهت از جمله تولید محتوای علمی و دینی می‌تواند اثرگذار باشد؛ طلاب مجهز به این مبانی نیز باید تربیت شوند تا شبهات روز را بدانند؛ قدم بعدی پاسخ به شبهات در عرصه میدانی و توجه به گفت‌وگوهای چهره به چهره و یا سخنرانی و حضور در فضای مجازی است.

وی با بیان اینکه سازماندهی مبلغان نیز مهم است، تصریح کرد: یکی دیگر از موارد مهم، ابزار بصیرت است که با توجه به نیازها شامل تولید محتوا، مطالعه، تحقیق، ارائه مقالات و توجه به ارائه مطالب در سایت‌های علمی است و از طرفی رسانه برای توزیع و ابلاغ این پیام‌ها مهم است.

ساماندهی تبیین‌گران و بروزرسانی کتب حوزوی

استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه افزایش قوه تحلیل مهم است، افزود: این امر باعث می‌شود افراد همیشه محتوای آماده و تحلیل شده را گوش نداده و خود قدرت تحلیل داشته باشند؛ از طرفی کتب معارفی و حوزوی و دانشگاهی باید به سبک امروزی شبهات را پاسخ دهند، اما گاهی به‌صورت مستقیم این پاسخ‌دهی وجود ندارد.

قاسمی با بیان اینکه از سویی دیگر باید متفکران جامعه جای سلبریتی‌ها را بگیرند، تصریح کرد: لازم است مرجعیت فکری به سمت چهره‌های متفکر برود و آنان الگو شده و از طرفی باید رسانه‌ها و شبکه‌های داخلی با برجسته‌سازی این چهره‌ها تقویت شوند.

وی افزود: قدم مهم بعدی ساماندهی تبیین‌گران است، چراکه افراد زیادی ممکن است در عرصه جهاد تبیین داشته باشند ولی نمی‌دانند چه کنند و این امر تریبون‌ها و ظرفیت‌ها را خالی گذاشته؛ از طرفی بسیاری از افراد با تراز بالا در شهرستان‌ها وجود دارند که شناخته شده نیستند و همین امر باعث شده تنها چند سخنران شناخته شده، مطرح شوند.

قاسمی با تأکید بر شناسایی عرصه‌های مختلف از جمله دانشگاه‌ها و دانشجویان، تصریح کرد: نهاد نمایندگی مقام رهبری در دانشگاه می‌تواند این فرصت‌ها را برای تبیین ایجاد کند؛ همچنین لازم است فعالیت‌های مدارس و مساجد برای هر قشری تقسیم‌بندی شود و مبلغ مخصوص هر قشر و سنی شناسایی و اعزام شود.