لزوم استفاده از سبک‌های جدید مدیریتی برای تحقق وحدت در جهان اسلام

به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «مدیریت تمدنی بر عوامل متکثر در جهان اسلام» امروز چهارشنبه 5 دی‌ماه از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.

علی نجات‌بخش اصفهانی، دانشیار مدیریت منابع انسانی مرکز پژوهشی تمدن اسلامی، در این نشست سخنرانی کرد که در ادامه می‌خوانید:

ما در شرایط حساسی قرار داریم و همه مسلمانان و مخصوصاً مسلمانان ایران باید نسبت به این وضعیت حساسیت داشته باشند. حضرت علی(ع) می‌فرمایند شیطان به دنبال این است که بین شما اختلاف ایجاد کرده و آدمیان را به سمتی ببرد که با وسوسه‌های خاص خود در میان مسلمانان فتنه ایجاد کند. سخن آن زمان حضرت علی(ع) درباره معاویه است و قطعاً امروزه افرادی همانند نتانیاهو، نمادی از چنین افرادی هستند که قصد دارند بین مسلمانان تفرقه ایجاد کنند.

مفهوم مدیریت تمدنی

مقام معظم رهبری، دو موضوع مهم در جهان اسلام را ادای جامعیت دین اسلام و اتحاد مسلمانان شمرده‌اند. در همین راستا بنده به نظریه مدیریت تمدنی بر عوامل متکثر در جهان اسلام اشاره می‌کنم اما ابتدا لازم است از موضوع مدیریت تمدنی تعریفی ارائه دهیم. مدیریت تمدنی، سطحی از مدیریت بر مبنای اندیشه اسلامی است که با اعمال آن در حوزه تمدن اسلام، می‌توان عوامل متکثر تفرقه‌زا را مهار یا خنثی کرد و با تکیه بر ظرفیت‌های مسلمانان، توانایی‌های بالفعل و بالقوه جهان اسلام را برای برپایی تمدن نوین اسلامی بسیج کرد. درباره ضرورت آن باید گفت که ما مسلمانان اصول اعتقادی و حج و نماز و قرآن و ... داریم که همگی در میان ما مشترک هستند و در نتیجه باید از عوامل ایجاد اتحاد در میان ما باشد.

استعمارگران از صد سال گذشته به دنبال ایجاد تفرقه در میان مسلمانان بودند تا آنها را به ذلت بکشانند. حدود یک میلیارد و هشتصد میلیون مسلمان در جهان داریم و در اطراف کشور ما حدود 640 میلیون مسلمان حضور دارند یعنی بخش اعظمی از مسلمانان جهان در اطراف کشور ما هستند بنابراین اگر به واقعیت‌هایی که در اطراف ما قرار دارد بپردازیم اهمیت وحدت را بیشتر درک می‌کنیم. مهمترین انسان فرهیخته‌ای هم که پرچمدار این وحدت بوده و همه مسلمانان را دعوت به وحدت کردند رهبر معظم انقلاب هستند. اما امروزه جهان اسلام گرفتار دردهایی است که باید دنبال راه حل برای آنها باشیم.

محورهای وحدت در جهان اسلام

علی‌رغم برخی تفاوت‌های زبانی و مذهبی آیا نمی‌توانیم ذیل مواردی همانند قرآن، خدا، توحید و کعبه با هم متحد شویم؟ سخن در مورد کاستی‌های جهان اسلام زیاد است اما آیا نباید از این ظرفیت‌ها و قابلیت‌هایی که برای مواجهه با خطرات داریم استفاده کرده و بر این اساس مدیریت تمدنی بر عوامل متکثر جهان اسلام داشته باشیم؟ امروزه می‌توانیم یک سبک مدیریتی جدید داشته باشیم و هدف تحقیق بنده در همین راستا این بوده که در پرتو این مدیریتی که معرفی کردم و در قالب یک مدل‌واره، به نفع سازمان‌های اسلامی اقدام و مدلی را به آنها معرفی کنیم.

در آیه 64 سوره آل عمران آمده است: «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ؛ ای اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است پیروی کنیم که به جز خدای یکتا را نپرستیم، و چیزی را با او شریک قرار ندهیم، و برخی برخی را به جای خدا به ربوبیّت تعظیم نکنیم. پس اگر از حق روی گردانند بگویید: شما گواه باشید که ما تسلیم فرمان خداوندیم» در زبان وحی و در اعتقادات و سیره ما به این مسئله توصیه شده که اگر اختلافی دارید آن را در درون خود حل کنید. بنابراین باید این سبک از مدیریت را در جهان اسلام اجرایی کنیم. موضوع تمدنی بر عوامل متکثر در جهان اسلام، چند کارکرد دارد که از جمله آنها افزایش همگرایی و کاهش واگرایی است. درباره دلایل استنباطی این بحث هم باید گفت که ما دلیل عقلی و قرآنی برای وحدت داریم و در همین راستا در قرآن کریم آمده است: «إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ؛ به حقیقت مؤمنان همه برادر یکدیگرند پس همیشه بین برادران ایمانی خود صلح دهید و خداترس و پرهیزکار باشید، باشد که مورد لطف و رحمت الهی گردید» (حجرات/ 10) سیره امامان و بزرگان دینی هم همین بوده و بر پرهیز از تفرقه تأکید داشته‌اند.

سختی‌های تحقق وحدت در جهان اسلام

همچنین حسن تلاشان، ناقد این جلسه به بیان نکاتی درباره موارد مطرح شده و مسئله وحدت در جهان اسلام پرداخت که در ادامه می‌خوانید:

به نظرم در تحقیق باید احساسات خود را کنار بگذاریم و از کلمات احساسی که نشان می‌دهد ما از اول دارای موضع‌گیری هستیم جلوگیری کنیم؛ مثلاً استفاده از کلماتی همانند دست پلید استعمارگران و نقشه‌های شیطانی، در کارهای علمی کارایی چندانی ندارد و باید از ابراز احساسات خودداری کنیم.

همچنین بهتر بود یک سؤال اصلی را مطرح کرده و به جای طرح سؤالات متعدد به همان سؤال پاسخ می‌دادید. نکته دیگر اینکه درباره اهمیت وحدت صحبت زیادی داشتید اما به راهکارها و چگونگی تحقق وحدت اشاره نشد. البته زحمات زیادی برای این‌کار کشیده شده است و سال‌هاست که صاحب این کرسی را می‌شناسیم اما نکاتی که بیان کردم صرفاً از باب انجام وظیفه بود و امیدوارم چنین تحقیقاتی در جامعه کارایی لازم را داشته باشد.

چهار سطح وحدت از منظر رهبر انقلاب

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی سعادتی، دبیر این نشست در ابتدا گفت: جهان اسلام از دو گروه عمده شیعه و اهل سنت تشکیل شده و به خاطر تنوعاتی که از نژاد، قوم، جغرافیا و سایر مسائل دارد عوامل متکثری را درون خود جای داده است. اصل وحدت به عنوان یک راهبرد تعاملی بین این دو گروه مورد توجه بزرگان دینی بوده و از قدیم الایام نکات زیادی در این راستا بیان کرده‌اند و از جمله مقام معظم رهبری در آبان سال 1398 در جمع مسئولان نظام و مهمانان کنفرانس وحدت تحلیلی از وحدت داشتند.

رهبر معظم انقلاب در آن دیدار به چهار سطح برای تحقق وحدت در جهان اسلام اشاره کردند که ابتدایی‌ترین آن عدم تعرض در میان مذاهب و اقوام در جهان اسلام بود. ایشان در سطح بعدی فرمودند در مقابله با دشمن مشترک همکاری داشته باشند، رهبر انقلاب سطح سوم را هم افزایی کشورهای اسلامی بیان و در سطح چهارم نیز فرمودند که کشورهای اسلامی برای رسیدن به تمدن نوین اسلامی با همدیگر متحد شوند.
کشور ما صاحب یک تمدن دیرپا است و افق تمدن نوین اسلامی را هم پیش روی خود دارد که توسط امامین انقلاب بیان شده است و در این راستا قطعاً مسیر تحقق این هدف از وحدت همه گروه‌های اسلامی می‌گذرد و به همین دلیل است که مقام معظم رهبری با این روشن‌بینی خود، سطح اصلی وحدت را رسیدن به تمدن نوین اسلامی معرفی می‌کنند.