مسابقه؛ سکوی آموزش است نه فقط کسب رتبه
قاری بین‌المللی و داور بخش صوت، معتقد است که کیفیت ممتاز مسابقات قرآنی ایران مدیون دو نیروی محرکه اصلی است؛ عشق و ارادت قلبی داوران که سختی‌های محیطی را به لذت تبدیل می‌کند، و دقت تحلیلی که هم در نمره‌دهی و هم در یادگیری شرکت‌کنندگان نقش حیاتی دارد.
در میدان رقابت‌های قرآنی جمهوری اسلامی ایران، نام حامد ولی‌زاده نه تنها به‌عنوان یک قاری برجسته، بلکه چهره‌ای صاحب‌سبک در داوری و مربیگری شناخته می‌شود. او با کسب افتخارات بزرگ، از جمله مقام اول مسابقات کشوری در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۳۹۴ و سپس فتح رتبه اول مسابقات بین‌المللی، برگ‌های زرینی در کارنامه خود رقم زده است. با این حال، مسیر او تنها به کسب مقام ختم نشده؛ نزدیک به پنج دوره تجربه ارزشمند داوری در مسابقات سراسری، این فرصت را فراهم آورده تا از زاویه‌ای دیگر به کیفیت، معیارها و آینده مسابقات قرآنی بنگرد.
در چهل‌و هشتمین دوره مسابقات سراسری قرآن فرصتی دست داد تا با این فعال قرآنی درباره نقش کلیدی داوران در اعتلای فرهنگ قرآنی، ویژگی‌های متمایز داوری قرآن، و ارزیابی سطح مسابقات امسال به گفت‌وگو بنشینیم.
ایکناـ خودتان را معرفی کنید و درباره سابقه حضور در مسابقات قرآنی توضیح دهید.
حامد ولی‌زاده هستم و در چهل‌وهشتمین دوره مسابقات سراسری قرآن، افتخار داوری در بخش صوت را بر عهده دارم. سوابق بنده در مسیر مسابقات قرآنی به دو بخش مهم تقسیم می‌شود: شرکت‌کننده و داور.
بنده طی سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۴۰۰ موفق به کسب مقام اول کشوری شدم و در سال بعد از آن نیز توانستم رتبه اول مسابقات بین‌المللی را کسب کنم. این موفقیت‌ها نقطه عطفی در مسیر فعالیت‌های قرآنی بود.
علاوه بر تجربه مقام قهرمانی، در حال حاضر نزدیک به چهار تا پنج دوره تجربه داوری در سطح مسابقات کشوری را در کارنامه خود دارم. این سوابق به اندازه کافی این مسیر را برایم شکل داده تا بتوانم با نگاه جامع در جایگاه داوری قرار گیرم. داوران معمولاً کسوت استادی و مربیگری قرآن را نیز دارند که این امر عمق درک ما از اجرای قاریان را افزایش می‌دهد.
ایکناـ به نظر شما نقش داور در ارتقای سطح قرآنی جامعه چیست؟
در واقع، داوران فقط داور نیستند؛ هر کدام از چهره‌هایی که در جایگاه داوری می‌بینید، کسوت استادی دارند و تدریس می‌کنند. تمام اتفاقاتی که حول محور مسابقات می‌افتد، عملاً در حال تدریس است. می‌توان گفت مسابقات، خروجی جلسات اساتید است و برعکس؛ مسابقات هم روی جلسات آموزش قرآن تأثیرگذار است. این یک ارتباط دوسویه است؛ جلسه آموزشی استاد و مسابقات، این دو به هم کمک می‌کنند. نقش مربی، استاد، و داور قرآن در این فرآیند، نقش هدایت‌کننده است که هم مسابقات و هم جلسات آموزشی خود را به آن بعد سوق می‌کند.
ایکناـ داوری مسابقات قرآن کریم به‌عنوان یک رقابت فرهنگی، چه ویژگی خاصی نسبت به سایر رقابت‌ها دارد؟
ویژگی خاص این داوری، ترکیب تخصص با علاقه قلبی است. تمام افرادی که در جایگاه داور هستند، متخصص در حوزه خود هستند و در کنار آن، یک علاقه و ارادت قلبی به کتاب الهی دارند. اینطور نیست که صرفاً یک داور فوتبال باشی بدون اینکه فوتبال را دوست داشته باشی و فقط از باب وظیفه این کار را انجام بدهی. نگاه داوران به قرآن و مسابقات، صرفاً یک کار نیست. شما خودتان هم ممکن است خبرنگار باشید؛ اگر خبرنگاری را دوست نداشته باشید، کار سخت‌تر می‌شود. این علاقه و عشق به قرآن است که باعث می‌شود داور، تایم‌های طولانی داوری، صدای زیاد، سیستم صوتی کیفیت پایین، و سختی‌های دیگر را تحمل کند. این تحمل برمی‌گردد به آن عشق و علاقه؛ داور حین انجام کار، لذت می‌برد و علاقه‌مندانه در این فضا زندگی می‌کند.
ایکناـ با توجه به این سطح از تعهد، سطح داوری مسابقات امسال را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
خیلی خوب بود. امسال همانند سال‌های گذشته، مسابقات کیفیت خوبی داشت. ایران بالاترین سطح مسابقات را در دنیا برگزار می‌کند. یعنی در مسابقات بین‌المللی دنیا و حتی در مسابقات بین‌المللی خودمان یا کشورهایی مثل مالزی هم شاهد حضور این تعداد شرکت‌کننده با کیفیت و در سطح بالا نیستیم؛ تعداد شرکت‌کننده‌های باکیفیت بسیار بود و سطح رقابت واقعاً عالی بود. آیین‌نامه استاندارد و دقیقی برای داوری داریم و با توجه به ترکیب داوری و کنداکتوری که دقیقه به دقیقه برنامه‌ریزی شده، شاهد کیفیت ممتاز و بسیار عالی در این دوره بودیم.
ایکناـ در ارزیابی نمره، کیفیت معنوی و خشوع قاری چه میزان تأثیر دارد؟ و چه چیزی بیش از همه باعث تمایز شرکت‌کنندگان برتر می‌شود؟
این موضوع بسیار مهم است. ما در بخش لحن، قسمتی به‌نام اطلاعات معنامحور داریم. تجوید، صوت، لحن و تمام فعل و انفعالات باید در خدمت معنی و معنویت قرآن باشد. علاوه بر این، قاری که متواضع و خاشع باشد، به‌طور اتوماتیک روح تلاوت و اجرای او بر همه تأثیر می‌گذارد؛ همه احساس می‌کنند که این اجرا دلنشین و معنوی است و همه آن را دوست دارند. این همان ضرب‌المثل معروف است که «از کوزه همان برون تراود که در اوست.» آدمی که معنوی باشد، در حرفه‌اش هم موفق‌تر است. اگر واقعاً آدم خوبی باشد، ارتباط بهتری با افراد مختلف برقرار می‌کند. ما در طول این سال‌ها مشاهده کرده‌ایم که عموماً رتبه‌های بهتر، متعلق به کسانی بوده که معنویت و خشوع بیشتری در اجرایشان منعکس کرده‌اند.
ایکناـ بزرگترین سختی‌ها و چالش‌هایی که شما و همکارانتان در طول فرآیند داوری با آن مواجه بودید، چیست؟
سختی‌ها چندوجهی هستند. یکی از بزرگترین دغدغه‌ها، تصمیم‌گیری‌های بسیار دشوار بین شرکت‌کنندگانی بود که سطح بسیار نزدیکی داشتند. وقتی زحمات یک‌ساله یک قاری در گرو نمره‌ای است که ما ثبت می‌کنیم، سنگینی این مسئولیت کمرشکن است. ما دینی بر گردن خود احساس می‌کنیم؛ مبادا قلم ما اشتباهی رقمی ثبت کند و زحمات یک سال تلاش فرد را به باد دهد. این نگرانی اخلاقی بسیار جدی است و ما باید با صد در صد تمرکز داوری کنیم.
ایکناـ این تمرکز ۱۰۰ درصدی در شرایطی که کاملاً استاندارد نیست، چطور حفظ می‌شود؟
ما هم همانند مردم، خانواده و درگیری‌های کاری داریم، اما وظیفه ایجاب می‌کند که این مسائل را کنار بگذاریم و تمرکزمان را حفظ کنیم. شرایط محیطی هم همیشه ایده‌آل نیست. اگرچه دوستان برگزاری زحمات زیادی کشیدند و فضا را بسیار خوب فضاسازی کردند، اما فضا لزوماً برای برگزاری مسابقات قرآن به صورت استاندارد طراحی نشده است. ممکن است صدای کناری به ما برسد و بالعکس، که این مزاحمت‌های ناخواسته تمرکز را به چالش می‌کشد. با این حال، با مدیریت شرایط محیطی، بهترین سطح داوری به نمایش گذاشته شد. این حجم از شنیدن دقیق و ثبت لحظه‌ای، کار ساده‌ای نیست.
ایکناـ آیا چالش‌هایی در مسیر تربیت و آموزش داوران جدید وجود دارد؟
بله، این یک چالش مهم امروز است. به نظر می‌رسد که میزان ساعت تلاوتی که نسل جدید گوش می‌دهند، کاهش یافته است. برای نمونه اگر بنده به‌عنوان یک داور، شاید ۲۰ هزار ساعت تلاوت شنیده باشم و اشراف کاملی به فضای جهانی تلاوت داشته باشم، نسل جدیدی که شاید فقط با یک یا دو ساعت شنیدن تصور می‌کند که مسلط شده، با کل فضا آشنا نیست.
هنر، هنری است که هرچه عمیق‌تر می‌شوی، دنیای وسیع‌تری از آن در مقابلت باز می‌شود. تلاوت قرآن نیز همین‌طور است؛ هرچه بیشتر بشنویم، راحت‌تر می‌توانیم تحلیل کنیم و داوری دقیق‌تری داشته باشیم. چالش امروز این است که بچه‌ها باید بیشتر کار کنند، بیشتر بشنوند و گوش دهند. آن‌ها باید بدانند که این دایره شنوایی است که به ما قدرت تحلیل می‌دهد.
ایکناـ چگونه می‌توانیم مسابقات را از نظر محتوایی و تربیتی اثرگذارتر کنیم تا صرفاً به یک رقابت صرف تبدیل نشوند؟
نکته‌ای که اشاره کردید در مورد ارتباط با مردم بسیار حیاتی است. ما سال‌های گذشته (البته به جز دو سه سال اخیر) متأسفانه مردم را با مسابقات قهر داده بودیم؛ همه چیز را کامپیوتری و خشک برگزار کردیم و استقبالی نشد. در حالی‌که ۳۰ سال پیش، وقتی مجری حواشی می‌خواند و مردم صلوات می‌فرستادند، یک شور و هیجان عمومی وجود داشت. خوشبختانه روندهای اخیر تغییر کرده و همان‌طور که پارسال در اهواز و بجنورد شاهد بودیم، مردم می‌آیند و گوش می‌دهند. این جذابیت حاصل همین ارتباط دوسویه است. باید این ارتباط هرچه عمیق‌تر شود تا اتفاقات بهتری در حوزه تربیت قرآنی رخ دهد.
ایکناـ به‌عنوان سؤال پایانی، اگر بخواهید یک پیام انگیزشی و راهبردی برای شرکت‌کنندگان جوان ارسال کنید، چه خواهید گفت؟
پیام من به شرکت‌کنندگان جوان این است، مسابقات را صرفاً به چشم رقابت برای کسب رتبه نبینید. به یاد داشته باشید که ۹۵ درصد شرکت‌کنندگان رتبه نمی‌آورند. اما اگر جای شما بودم، در همین لحظه‌ای که فینال برگزار می‌شود، از جایم بلند نمی‌شدم و به‌دنبال خرید یا کار دیگری نمی‌رفتم. بلکه باید در سالن بمانم و تحلیل کنم که فلان شرکت‌کننده که نفر اول شد، چه ویژگی‌هایی در تلاوتش داشت؟ چرا اجرای او شنیدنی‌تر بود؟ باید بروم دنبال نقاط قوت آن‌ها و آن‌ها را تحلیل کنم. اگر این‌گونه به مسابقات نگاه شود، تک‌تک لحظات آن یک جلسه آموزشی خواهد بود. این تحلیل‌ها و ارزیابی‌ها سطح متسابقان را در بلندمدت بالا نگه می‌دارد.
انتهای پیام
