نیکی به والدین در حال حیات و بعد از وفات

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از کردستان، پدر و مادر بر گردن فرزندان حق بسیار دارند، از این لحاظ والدین بایستی همیشه مورد تکریم و احترام اهل خانواده باشند. یکی از سفارشات مورد تاکید دین مبین اسلام همین احترام به والدین است. خداوند متعال در آیه23 و 24 سوره اسراء می فرماید:« وَ قَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَانًا إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَآ أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيمًا * وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرًا؛ و پروردگارت مقرر داشته است که جز او را نپرستيد، و به پدر و مادر نيکی کنيد، هرگاه يکی از آن دو يا هر دوی آنها نزد تو به سن پيری رسند، به آنها (حتی) افّ نگو، و بر سر آن ها فرياد نزن، و با نيکی با آنها سخن بگو، و از روی مهربانی بال فروتنی برای آن ها فرود آور، و بگو: پروردگارا ! به آنان رحمت آور، همانگونه که مرا در کودکی پرورش دادند».

و نیز این فرموده الله عزوجل که در سوره لقمان می فرماید:« أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ؛ که هم سپاسگزار من و هم سپاسگزار پدر و مادرت باش، و (بدان كه سرانجام) بازگشت به سوی من است.لقمان/14

بنابراین نیکی کردن به آن‌ها چه در قید حیات باشند و چه نباشند از جمله مهم‌ترین واجبات فرد مسلمان است. که نیکی به آنها زمانی که در قید حیات هستند شامل یاری دادن و پرداخت خرج و مخارج آن‌ها زمانی که نیازمند هستند؛ و گوش دادن و اطاعت از آنان در کار نیک و با تواضع و مهربانی با آن‌ها صحبت کردن و بر سرشان دادن نزدن و از آن‌ها در برابر هر ضرری دفاع کردن و بسیاری از اعمال نیک دیگر می‌شود.

به عبارت دیگر فرزند باید برای انجام هرگونه خیری به آنان و دفع هرگونه شر از آن‌ها  چه زمانی که در قید حیات‌اند و چه زمانی که وفات کرده اند؛ حریص باشد زیرا والدین به او نیکی بسیار زیادی کرده اند مثلاً وی را تربیت و مورد تکریم قرار داده و تلاش های بسیاری برایش کرده‌اند در نتیجه واجب است که در مقابل خوبی‌ها و نیکی‌هایی که به وی کرده‌اند او نیز به آن‌ها نیکی کند.

همان طور که می‌دانیم حق مادر از پدر بیشتر است، چنان که رسول الله صلی الله علیه و سلم در حدیث زمانی که از ایشان پرسیدند: يا رسول الله من أحق الناس بحسن صحابتي؟ قال: أمك، قال: ثم من؟ قال: أمك، قال: ثم من؟ قال: أمك، قال: ثم من؟ قال: أبوك؛ ای رسول الله چه كسی برای خوش رفتاری من از دیگران، مستحق ‌تراست؟ فرمودند: مادرت. گفت: سپس چه كسی؟ فرمودند: مادرت. گفت: بعد از او چه كسی؟ فرمودند: باز هم مادرت. پرسید: پس از او چه كسی؟ فرمودند: بعد از او پدرت.(بخاری/مسلم)

در حدیث دیگر چنین آمده:  قال: من أبر يا رسول الله؟ قال: أمك، قال: ثم من؟ قال: أمك، قال: ثم من؟ قال: أمك، قال: ثم من؟ قال: أباك، ثم الأقرب فالأقرب؛ ای رسول الله به چه کسی از همه بیشتر نیکی کنم؟ فرمودند: مادرت. گفت: سپس چه کسی؟ فرمودند: مادرت. گفت: بعد از او چه کسی؟ فرمودند: مادرت. سپس گفت: چه کسی؟ فرمودند: پدرت، سپس نزدیکانت به ترتیب (مسند امام احمد).

بنابر احادیث ذکر شده؛ رسول الله صلی الله علیه و سلم بیان کرده اند که شایسته ترین مردم در احسان و نیکی به آنها مادر است که سه بار آن را تکرار کرده اند بعد از آن نیکی به پدر است. پس مادر در درجه اول و پدر درجه دوم قرار می گیرد؛ اما توجه داشته باشید که نیکی بر هر دوی آن ها واجب است.

نیکی کردن به والدین بعد از وفات شان

حال که نیکی به پدر و مادر را زمانی که در قید حیات هستند دانستیم، می خواهیم بدانیم آن ها بعد از وفات چه حقّی بر گردن ما دارند؟

از رسول الله صلی الله علیه و سلم درباره حق والدین بعد از وفاتشان پرسیده شد: يا رسول الله هل بقي من بر أبويّ شيء أبرهما بعد وفاتهما؟ قال: نعم، الصلاة عليهما، والاستغفار لهما، وإنفاذ عهدهما، من بعدهما وإكرام صديقهما، وصلة الرحم التي لا توصل إلا بهما؛ ای رسول الله آیا چیزی از حق نیکی به والدینم بعد از وفات آن ها برایم باقی می ماند؟ فرمودند: بله. دعا کردن برای آن‌ها، طلب استغفار برای آنان، اجرای وصیتشان، و تکریم کردن دوستان آن ها، و به جای آوردن صله رحمی که وصل نشده مگر به وسیله آن‌ها.

همان طور که در حدیث ذکر شده والدین بعد از وفات پنج حق بر فرزندانشان دارند که عبارتند از:

1ـ دعا برای آن ها که شامل نماز جنازه هم می شود زیرا آن هم دعا به حساب می‌آید.

2ـ طلب استغفار و بخشش برای آن ها تا الله عزوجل گناهانشان را ببخشد. که این بزرگترین نیکی و بر به حساب می‌آید.

3ـ عمل به وصیت آن ها. واجب است که فرزندان وصیت والدینشان را اجرا کنند به شرط آنکه موافق با شرع باشد.

4ـ تکریم دوستان والدین. اگر پدر و مادر شما دوستان و عزیزانی داشته‌اند به آن‌ها نیکی کنید و دوستی با آن‌ها را ادامه دهید.

5ـ به جای آوردن صله رحم که با احسان کردن به عموها، و نزدیکان پدر و دایی‌ها و خاله‌ها و نزدیکان مادر محقق می‌‌شود.

تبیان کردستان