جایگاه اخلاق در ورزش
گروه اجتماعی: دین اسلام، همواره به عنوان دین کامل و جهان‌شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می‌اندیشد و همه‌ی راه‌های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده است. ارزش تندرستی جسمی در نگاه اسلام نیز بر کسی مخفی نیست و طبیعتاً ورزش‌هایی که در تندرستی انسان مفیدند مورد تأیید اسلام است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از کردستان، دین اسلام، همواره به عنوان دین کامل و جهان‌شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می‌اندیشد و همه راه‌های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده است. ارزش تندرستی جسمی در نگاه اسلام نیز بر کسی مخفی نیست و طبیعتاً ورزش‌هایی که در تندرستی انسان مفیدند مورد تأیید اسلام است.
تمام آنچه در اخلاق عمومی وجود داشته و متناسب و قابل پیاده شدن در میادین ورزشی است، باید مورد عمل قرار گیرد. برخی از وظایف و فضایل اخلاقی که یک ورزشکار باید آن را در میادین ورزشی رعایت کند، عبارت‌اند از: جهاد با نفس اماره، گذشت، رقابت جوانمردانه و… .
سلامتی جسم و روح، از اموری است که انسان همیشه در پی آن بوده و هست. دین اسلام، همواره به عنوان دین کامل و جهان‌شمول به تمامی زوایای یک زندگی سالم می‌اندیشد و همه ی راه‌های منتهی به سعادت دنیا و آخرت را برشمرده، و ارزش تندرستی را بیان می‌کند؛ و طبیعتاً ورزش نیز به عنوان پیش‌نیاز تندرستی مورد تأیید اسلام است.
امروزه ورزش در زندگی مردم دنیا نقش مهمی دارد. میلیون‌ها نفر به آن اشتغال دارند و چندین برابر آن نیز تماشاگر و طرفدار برنامه‌های مختلف ورزشی‌اند. ورزش در مواردی نیز استحکام بخش وحدت ملی و اجتماعی جوامع بوده و فضایل و رذایل رایج در آن منعکس کننده ی فضایل و رذایل حاکم بر آن جامعه است.
اخلاق ورزش یکی از موضوعات اخلاق کاربردی است که برای سنجش تصمیمات عملی اخلاقی و مواجهه با مسائل، رفتارها و سیاست‌های اخلاقی در حرفه‌ها، تکنولوژی، حکومت و غیره کاربرد دارد.
برخی ورزش را آن دسته از فعالیت‌ها یا مهارت‌های عادی جسمانی دانسته‌اند که بر پایه یک رشته قوانین همگانی به هدف تفریح، مسابقه، نشاط شخصی، دست‌یابی به ورزیدگی، مهارت‌جویی و یا آمیزه‌ای از این اهداف صورت می‌گیرد. در این‌جا، ورزش بر اساس هدف از آن، تعریف شده است.
برخی از مهم‌ترین محورها و موضوعاتی که مجال طرحِ مباحث اخلاق ورزش قرار می‌گیرد، عبارت‌اند از: ارزش‌ها در ورزش، جوانمردی، رقابت و همکاری، بازی منصفانه، تقلب، مواد نیروزا، اخلاق هواداری و تماشاچی‌گری، روابط اخلاقی میان مربی و ورزش¬کاران و … .
افعال اخلاقی ارزشمند، برتر از ارزش‌های مادی است؛ به گونه‌ای که هر انسانی در برابر آن خضوع و احترام می‌کند، هر چند خود نتوانسته باشد بدان‌ها عمل کند؛ به همین جهت، باید گفت: تمام آنچه در اخلاق عمومی وجود داشته و متناسب و قابل پیاده شدن در میادین ورزشی بوده، باید مورد عمل قرار گیرد.به دیگر سخن؛ یک ورزشکار، علاوه بر جسم، به روح توجه نماید؛ زیرا میان تن و روان ارتباط نزدیکی وجود دارد، بدین جهت در اسلام، تنها به تربیت و پرورش جسم توجه نشده، بلکه به موازات جسم، به روح نیز توجه شده و دستورات فراوانی در زمینه ی تربیت و تقویت آن آمده است؛مانند: روزه، نماز، دعا و … و گرنه پرداختن به جسم به تنهایی دارای ارزش انسانی نبوده و انسان را از محدوده حیوانیت خارج نمی‌کند.
امام خمینی (قدّس سرّه) با تأکید بر این دو اصل اساسی، در دیدار با ورزشکاران می‌گویند:«ورزشکاران، به همان صورتی که ورزش جسمی دارند، ورزش روحی هم داشته باشند. از قدیم ورزشکاران ایران، به یاد خدا و علی(علیه السلام)بوده‌اند و این از برجستگی‌های آنان بوده است».
نکته ی مهم در این‌جا، این است که، هرکدام ازسازمان ورزشی و ورزشکاران باید به وظایف اخلاقی خود آشنا بوده و آن‌را به تناسب در میادین ورزشی بکار ببرند؛ زیرا اگر سازمان ورزشی دارای قوانین و منشور اخلاقی نباشد، یک ورزشکار هم نمی‌تواند به وظایف خود آشنا بوده و خود را در زمینه ی ورزش متخلق به اخلاق کند.
در نوشتار حاضر، به برخی از وظایف و فضایل اخلاقی که یک ورزشکار باید آن‌ها را در میادین ورزشی رعایت کند، اشاره می‌شود:
1. جهاد با نفس امّاره: یعنی، مبارزه با هوا و هوس‌های شیطانی که آدمی را به سوی گناه و معصیت فرا می‌خواند. یک ورزشکار باید – همانند هر انسان دیگری- با این هوس‌های شیطانی مبارزه کرده و بر آن ها غلبه کند.
در این‌باره احادیث زیادی از سوی پیشوایان معصوم (ع) وارد شده است؛ مانند:
1. رسول اكرم (ص):«نيرومند و قهرمان كسى نيست كه در كُشتى،رقيب خود را بر زمين زند،بلكه نيرومند كسى است كه در موقع خشم،مالک نفس خود باشد».
2. رسول اكرم(ص)گذر كرد بر جمعيتى كه بين آن ها مرد نيرومندى بود كه سنگ بزرگى را از زمين بر می‌داشت و مردم آن‌را سنگ زورمندان؛ يعنى وزنه قهرمانان می‌ناميدند و همه از عمل آن ورزشكار قوى درشگفتى بودند. رسول اكرم پرسيد: «اين اجتماع براى چيست»؟ مردم عمل وزنه بردارى آن قهرمان را به عرض رساندند. آن‌حضرت فرمود: «آيا به شما بگويم قوی‌تر ازاين مرد كيست؟ قوی‌تر از او كسى است كه به وى دشنام گويند و تحمّل نمايد و بر نفس سركش و انتقام‌جوى خود غلبه كند و برشيطان خويش و شيطان دشنام‌گو پيروز شود».
3. امام علی(ع): «هواى نفست، دشمن‌ترين دشمنانت است. كوشش كن كه برآن غالب و پيروزشوى وگرنه هلاكت خواهد كرد».
4. امام موسی کاظم (ع):«پيغمبراكرم به سربازانىكه ازجبهه جنگ برگشته بودندفرمود:درگشايش و رحمت باشند مردمى كه جهاد اصغر را انجام داده وجهاداكبربه عهده آنان باقىمانده است.عرض شديارسول ا للَّه!جهاداكبركدام است؟ فرمود:جهاد با نفس».
2.گذشت و بخشش: یک ورزش کار، باید دارای روحیه گذشت و بخشش باشد. وقتی در اوج قدرت و توانایی بوده و بر رقیب خود برتری و پیروزی یافته، بر او سخت نگیرد و در صدد انتقام‌جویی و صدمه زدن به حریف برنیاید. او باید عفو و گذشت را شکرانه ی پیروزی خویش قرار دهد.
امام علی (ع)در این زمینه می‌فرماید:«و خشم خود را فرو بنشان، و هنگام توانایی [از کیفر] بگذر، و در هنگام تندخویی بردبار باش، و با وجود تسلط داشتن [از انتقام] دوری کن، تا برایت پاداش و عاقبت[نیکویی] باشد».
3. پرهیز از تکبّر: ورزش کار، هر چند نیرومند باشد، نباید به قدرت، توان و مقاماتی که دارد مغرور شده و بر دیگران تکبّر ورزد. او باید بداند همه ی نیروها و توان‌ها، از ناحیه ی خداوند قادر متعال است. از این جهت است که در نماز، به هنگام به پاخاستن می‌گوییم: «بِحَولِ الله و قُوّته أقوم و أقعُد».
امام حسین (ع)، وقتی به لشکر انبوهی از دشمن حمله می‌برد، می‌فرمود:«لاحول و لا قوّة إلا بالله».
خداوند متعال نیز، همین مطلب را در قرآن مجید تذکر داده و می‌فرماید:«…أَنَّ الْقُوَّةَلِلَّه جَميعاً…؛ تمامِ قدرت و نیرو،ازآن خدا است».
پس دلیلی وجود ندارد که افراد نیرومند و ورزشکار به قوت و توان خود تکبر ورزیده و مغرور شده و خدا را از یاد ببرند، و از آن نیرو و توان خدادادی در راه‌های غیر صحیح استفاده نمایند.
عاقبت غرور، شکست و سقوط است، شخص مغرور و متکبر، حریف را دست کم گرفته، احتیاط را از دست داده و در نتیجه شکست می‌خورد،چنانکه حضرت امام علی(ع)فرمود:«آفت انسان شجاع، ضايع كردن دورانديشىاست». و «آفت صاحب قوت وتوانائى،ضعيف شمرد ن دشمن است».
4. رقابت شرافت‌مندانه و جوانمردانه: یکی از ویژگی‌ها در برخی از ورزش‌ها «رقابت» است. در مباحث اخلاقی رقابت فرد به فرد است که اهمیت و محوریت دارد. در همین رقابت است که مهارت‌های جسمی و روحی، توانایی‌ها و هم آهنگی‌ها باهم جمع می‌شوند و موجب رشد جسمی و روحی یک ورزشکار می‌شود.
شکل ایده آل ورزش این مسئله را که چه رقابتی می‌تواند به دوستی و رفاقت بینجامد، به خوبی به نمایش می‌گذارد. اگر یک ورزشکار به رقیب خود تنها به عنوان یک دوست نگاه کند و بداند که قصد تخریب او را ندارد و دشمن خود تلقی نکنند، بلکه او را مانند خود، فردی دارای توانایی‌ها و فضایل مشابهی ببیند، این رقابت به دوستی می‌انجامد و دیگر «بردن به هر قیمت»، حتی با فریب کاری، میانشان در کار نیست.
نویسنده: حسین جماعتی
