ام‌القرآن مولان‌آباد؛ یادگاری تاریخی از عهد صفویه
گروه فعالیت‌های قرآنی: در روستای مولان‌آباد يا مولاناآباد واقع در جنوب شرق شهرستان سقز در استان کردستان، قرآني بسيار نفيس نگه‌داري مي‌شود، که به قرآن مولان‌آباد، أم‌القرآن و قرآن شيخ حسن شهرت دارد.
قرآن تاریخی مولان‌آباد مربوط به دوره صفویه و در ابعاد 7/43 سانتی متر طول و 34 سانتی متر عرض بوده است.
جنس اوراق قرآن تاریخی مولان‌آباد کاغذ و جنس جلد قرآن چرم بوده است که دارای تزئینات نقوش هندسی است.
اين نسخه با ارزش بيش از سه سده است که در مسجد روستا قرار داشته و در ساليان اخير به منظور جلوگيري از دستبرد افراد سودجو، تحت تدابير خاصي حفاظت مي‌شود، چرا که در گذشته چند بار مورد سرقت واقع گشته و خوشبختانه با پيگيري مردم و مسئولان و نيروهاي انتظامي دوباره به روستا برگردانده شده است. مردم منطقه به اين قرآن اعتقاد خاصي دارند و معمولا روزهاي چهارشنبه از اطراف به زيارت آن مي‌روند.
شيخ حسن‌مولان‌آباد(1136-1073 هـ.ق) فرزند شيخ محمود فرزند شيخ محمد فرزند شيخ ابراهيم بِستي فرزند شيخ زکرياي مهاجر است. شيخ حسن در سال 1073 هجري قمري در روستاي بِست از بخش خورخوره شهرستان سقز به دنيا آمده و در 1136 در روستاي مولان آباد سقز وفات يافته است. ايشان بسيار متقي و زاهد بوده و اغلب اوقات را به تدريس و مطالعه و عبادت گذرانيده است(روحاني،1364: 1/124).
شيخ حسن دانشمندي بزرگ و زاهدي ديندار بود و در شعر و رياضيات هم دست داشت.او ابتدا تحصيلات خود را در منطقه و نزد پدر آغاز و سپس جهت تکميل به مصر سفر کرده و در الازهر مصر تحصيلات خود را به اتمام رسانيده و در بازگشت به بغداد رفته و در آنجا نيز به کسب فضايل پرداخته و در محضر شيخ محمد نودهي برزنجي سلوک عرفاني را آغاز و تکميل نموده و پس از سالها دوري از وطن به ديار خويش بازگشته و به تعليم شاگردان پرداخت.
از اقدامات مهم شيخ، تحرير قرآن کريمي است که آن را امّ‌القرآن ناميده‌اند. در قرآنهاي موجود در زمان وي اغلاطي وجود داشته، از اين رو شيخ به فکر تهيه قرآني عاري از غلط براي مردم منطقه مي‌افتد. لذا کاتب خوشنويس و باذوقي به نام ملارسول را مأمور نوشتن قرآن و تذهيب آن مي‌کند. پس از اتمام کار، براي مقايسه و مقابله با قرآنهاي معتبر ديگر بلاد اسلامي و گرفتن تأييد از علماي بارز آن نواحي به بغداد و دمشق و حجاز سفر مي‌کند. پس از تأييد آن، شيخ قرآن را به مولان‌آباد برمي‌گرداند و از آن پس اين متن از قرآن کريم، امّ‌القرآن و اساس ديگر قرآنهاي منطقه براي بررسي ميزان صحت و سقم کتابتشان مي‌شود.
شيخ حسن معاصر نادر شاه افشار بوده و نادر به هنگام عزيمت به مغان، بنا به شهرت و احترامي که شيخ بين مردم و حکام داشت به مولان آباد و زيارت شيخ مي‌رود و عصاي مرصع و سفره‌اي چرمي حاشيه‌دار و کتاب نفايس الفنون را به شيخ هديه مي‌دهد که هم اکنون نزد بازماندگان شيخ حسن نگه‌داري مي‌شود.
