اهمیت خودمراقبتی فردی و اجتماعی در روزهای سخت کرونایی

کرونا با حضور بین جوامع انسانی تمام روابط اجتماعی و فردی زندگی را تحت تأثیر خود قرار داد. قرنطینه خانگی اولین اقدام برای مقابله با این ویروس منحوس بود که امروز نیز بعد از گذشت نزدیک به دو ماه از شیوع این بیماری بحث خودمراقبتی مطرح شده است.

اکنون که زندگی اجتماعی افراد در حالت عادی شدن است برای در امان ماندن از ویروس کرونا باید بیشتر از گذشته از خود مراقبت کرده و با رعایت اصول بهداشتی زمینه سلامت خود و خانواده‌ را فراهم کرد.

خودمراقبتی عملی است که در آن، هر فردی از دانش، مهارت، و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می‌کند تا به‌طور مستقل از سلامت خود مراقبت کند. منظور از به‌طور مستقل، تصمیم‌گیری دربارهٔ خود و با اتکا به خود است. البته این تصمیم‌گیری می‌تواند شامل مشورت و کسب کمک تخصصی یا غیرتخصصی از دیگران نیز باشد. اگرچه خود مراقبتی، فعالیتی است که مردم برای تأمین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام می‌دهند، اما گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان، هم محلی‌ها و همشهریان آن‌ها نیز گسترش می‌یابد.

بیشتر بخوانید:

• شایعه یک گام جلوتر از کرونا
• «در خانه بمانیم»؛ راهی برای رسیدن به روزهای خوش زندگی
• تعقلی برای دوری از کرونا
• عمل به توصیه‌های متخصصان بهداشت وظیفه دینی است
• چگونه با اضطراب کرونا برخورد کنیم
• همه با هم برای عبور از کرونا
• کرونا و ترس ناشی از آن / امید به خدا را فراموش نکنیم

اکبر ولدبیگی، استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه کردستان، در گفت‌وگو با ايکنا از کردستان، با اشاره به اهمیت خودمراقبتی اجتماعی در روزهای سخت کرونایی اظهار کرد: کرونا یک شوک‌ اجتماعی بود که تمام ابعاد زندگی انسان‌ها را تحت تأثیر خود قرار داده است و مفهوم خودمراقبتی اجتماعی در این زمان‌ بیشتر از هر زمان دیگری معنا می‌یابد.

مدیریت فردی در مواقع بحران

وی افزود: در این روزها همه انسان‌ها اعم از بزرگترها، کوچک‌ترها، دانش‌آموزان، دانشجویان، والدین و خانواده‌ها بیشتر از اینکه به کیفیت امکانات مادی زندگی خود توجه کنند، به فکر مدیریت خود در مواقع بحران و پیشگیری از ابتلا به بیماری هستند.

ولدبیگی خودمراقبتی را مسئولیتی داوطلبانه، آموخته شده و همگانی دانست و بیان کرد: خودمراقبتی شامل چهار بخش جسمی، عاطفی، اجتماعی و معنوی است که به صورت زنجیروار به هم متصل و به هیچ‌وجه از هم جدا نیستند.

وی اولین بخش از خودمراقبتی را خودمراقبتی جسمی برشمرد و گفت: اغلب بیماری‌های عفونی و محیطی که اپیدمی و همه‌گیر هستند همانند ویروس کرونا، در برابر یک جسم سالم و قوی عاجز هستند و افرادی که از جسمی بارور و قوی برخوردار هستند کمتر به مشکلات جسمی و بیماری‌های روحی و جسمی دچار می‌شوند. ورزش مداوم، رژیم غذایی سالم، قرار گرفتن در محیط‌های آرام و به دور از هرگونه آلودگی‌های فیزیکی، خواب منظم، استراحت کافی کمک شایانی به تعادل فیزیکی و روانی می‌کند و همچنین تأثیر بسزایی در سلامت جسم و روان آدمی خواهد داشت.

خودمراقبتی عاطفی

ولدبیگی دومین بخش از خودمراقبتی را خودمراقبتی عاطفی بیان کرد و گفت: در شرایط کنونی که خانواده‌ها در قرنطینه اجباری به سر می‌برند باید بیش از پیش به فکر رعایت حال خود و دیگران و اطرافیانمان باشیم.

وی ادامه داد: مبحث خودمراقبتی عاطفی، امری نیست که انجام آن غیرممکن باشد بلکه می‌توان با کاهش استرس، نگرش مثبت، کاهش تنش‌ها، مطالعه کتاب و پرداختن به امور مورد علاقه که سبب ایجاد انگیزه و شادابی می‌شود در این شرایط بحرانی از خود مراقبت کنیم زیرا سعادت در دنیا در گرو همین مسائل جزئی و کوچک در زندگی است.

این استاد جامعه‌شناسی بر این باور است که یکی از ابزارهای مهم و اثرگذار در بحث خودمراقبتی عاطفی، انجام ورزش مداوم و ارتباط با طبیعت و مواهب طبیعی آن است.

اکبر ولدبیگی اظهار کرد: سومین بخش از خودمراقبتی، خودمراقبتی اجتماعی است که در حین حال که امری سهل و آسان است اما تأثیر بسزایی در زندگی انسان داشته و نیازمند یادگیری و آموزش ویژه‌ای است.

به عقیده وی، روابط اجتماعی پایدار در زندگی، دوری از ایجاد هرگونه تنش، دوری گزینی از آزار و اذیت خود یا دیگران و همچنین داشتن روابط اجتماعی سالم از ابزارهای مورد نیاز خودمراقبتی اجتماعی محسوب می‌شوند.

ولدبیگی در ادامه تصریح کرد: آزمایش‌ها و تحقیقات گوناگون پزشکی و روانپزشکی گواه این امر هستند که افراد سالم کسانی هستند که در طول زندگی خود از روابط اجتماعی پایداری برخوردار بوده و اهل عشق ورزیدن و محبت کردن به خود و دنیای اطرافشان بوده و دارای قلبی بزرگ و سرشار از عشق و محبت هستند. افراد سالم همواره در طول زندگی خود از بیماری‌هایی همچون آلزایمر، افسردگی و بیماری‌های روحی و روانی به دورند و از زندگی سالم‌تری برخوردار بوده و در مواقع بحرانی تکیه‌گاهی محکم برای دیگران خواهند بود.

این جامعه‌شناس، مسئله کرونا در جهان را به منزله کشتی شکسته‌ای که آب درون آن نفوذ کرده و هر آن در حال غرق شدن است و برای رهایی آن باید هرکسی به سهم خود مقداری آب از آن بردارد، دانست و گفت: به طور کلی خوش‌پوش بودن، خوش برخوردی، داشتن یک تبسم، رفاقت‌های پایدار، داشتن هنر مهربانی کردن، احترام به خود و دیگران حتی حیوانات و امیدبخشی به دیگران از مواردی هستند که در دنیای امروز و در شرایط بحرانی کنونی می‌تواند به کنترل کرونا کمک کند.

خودمراقبتی معنوی

اکبر ولدبیگی، خودمراقبتی معنوی را آخرین بخش از خودمراقبتی برشمرد و افزود: خودمراقبتی معنوی از طریق شرکت در امور خیریه، ارتباط با خدا، انجام امور مورد علاقه خود، بازگشت به درون یا مدیتیشن، توسل و اعتماد به خدا، سپاسگزاری و شکرگزاری مداوم برای نعماتی که خدا به انسان ارزانی داشته امکان پذیر خواهد بود.

وی یادگیری مهارت خودمراقبتی را در گرو در نظرگرفتن سه بُعد رفتاری، نگرشی و محیطی دانست و تصریح کرد: بُعد رفتار، از آن جهت که رفتار ما با خود و دنیای اطراف چگونه است. بُعد نگرشی به معنی اینکه چه در ذهنمان می‌گذرد و شرایط پیش آمده را با دیده فرصت به آن بنگریم و به قول شاملو اینک زمانی است برای جبران محبت‌های ناکرده. اگر تا به امروز اهل مطالعه نبوده‌ایم اکنون فرصت آن است که کتاب بیشتری بخوانیم، اگر اهل ورزش نبوده‌ایم اکنون فرصتی است برای ورزش کردن و ...

این استاد دانشگاه افزود: بهتر آن است که تهدید را به فرصت تبدیل کرده، زیرا چه بسا انسان‌هایی که در شرایط سخت و دشوار زندگی قله موفقیت را فتح کردند و این نکته را مدنظر داشته باشیم که خودمراقبتی اجتماعی چه تأثیری در زندگی انسان و کاهش استرس و ایجاد شور و انگیزه و همچنین چه تأثیری بر سلامتی روح و جسم ما خواهد گذاشت.

دوران پساکرونا

وی بر این باور است که حیات اجتماعی انسان در هزاره سوم به دو دوران قبل و بعد از کرونا تقسیم خواهد شد، آیا مایلیم که در دوران پساکرونا در همان قالب‌های کهنه روزمرگی خود باقی بمانیم یا اینکه با آموزش و تمرین خودمراقبتی در دوران بحرانی سعی در آغاز زندگی سالم و شاداب‌تری خواهیم داشت و اطلاعات سوخته گذشته را رها کرده و اطلاعات جدیدتر و به روزتر دنیا را فرا می‌گیریم.

ولدبیگی اظهار کرد: به طور کلی پیاده‌روی منظم در طول هفته، نوشیدن آب، عدم استعمال دخانیات و مشروبات الکی با هر هدف و انگیزه‌ای، گنجاندن میوه‌خواری در برنامه روزانه، داشتن رژیم سالم غذایی، دوری از ایجاد تنش برای خود و دیگران، استفاده کمتر از فضای مجازی و اینترنتی، داشتن روابط اجتماعی پایدار پس از فروکش کردن بحران، شرکت در مؤسسه‌های خیریه، در اختیار قرار دادن اطلاعات خود به خبرگزاری‌ها و خواندن بیش از پیش کتاب نسخه‌ای برای خودمراقبتی است که باید در کل حیات اجتماعی و فردی انسان در نظر گرفته شود.

وی  اعلام کرد: لازمه بهره‌گیری و استفاده درست از اوقات فراغت تنها امکانات مادی نیست بلکه استفاده صحیح از اوقات فراغت لازمه داشتن فهم و شعور فردی و سازگاری خود با محیط اطراف و دوری از ایجاد هرگونه تنشی برای خود و دیگران است زیرا تنش خود منشا بسیاری از بیماری‌ها است.

ولدبیگی در پایان یادآور شد: خود مراقبتی اجتماعی برنامه‌ای مادام‌العمر است که به صورت مداوم در کلاس‌های درس، فایل‌ها و همچنین در کتاب‌های مختلف به ما آموزش داده می‌شود. دیگر وقت آن رسیده که بیشتر از هر موقعی به خود و دیگران احترام بگذاریم و دغدغه خودمراقبتی فردی و اجتماعی را جایگزینی برای دغدغه‌های مادی قرار دهیم.