کرونا ایمان و عمل دین‌باوران را تقویت کرد
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان گفت: کسانی که دین‌باور بودند با شیوع کرونا ایمان دینی‌شان تقویت شد و رفتارهای مبتنی بر باورهای دینی را بیشتر انجام دادند و آنهایی که دین باور نبوده و دچار تاریکی باطن بودند، بیشتر از دین و اخلاق و انسانیت فاصله گرفتند.
عصمت همتی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان، در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره تأثیر شیوع کرونا بر دینداری، اظهار کرد: بیماری کووید19 مثل هر پدیده دیگری در این عالم، بر عده‌ای تأثیر مثبت و بر بعضی دیگر تأثیر منفی داشته است. قرآن هم که یکی از بزرگترین نعمت‌های الهی محسوب می‌شود، ولی همه در مقابل آن سود نبردند و استفاده نکردند. به تعبیر مولوی قرآن مثل طنابی است که برخی با آن به آسمان می‌روند و وسیله‌ای می‌شود برای نجاتشان از ظلمات عالم ماده و از طرف دیگر، طناب این خاصیت را هم دارد که برخی با آن به قعر چاه بروند و برایشان عامل خسران شود. خود قرآن نیز می‌گوید که به مؤمنین سود می‌رساند و به کسانی که باطن تاریکی دارند، جز خسران نمی‌افزاید.
وی افزود: بیماری کووید19 برای خیلی‌ها موجب تذکر شد و متوجه شدند که حقیقتا انسان نباید خدایی کند و موجودی ضعیف است. علی‌رغم همه شعارها بر دستاوردهای علمی بشر، برخی متذکر شدند ویروسی که از نظر علمی حیات مستقل ندارد و تا در بدن انسان قرار نگیرد، فعالیتی ندارد و در واقع مرده است، توانسته بزرگترین چالش‌ها را در تمام سطوح زندگی انسان ایجاد کند؛ اعم از امنیت روانی، سلامت جسمی، اقتصاد، تحولات سیاسی و همه حوزه‌های دیگر. این‌ها موارد عبرت‌آموزی برای بشر بوده است و برخی به این موضوع توجه کرده‌اند که نکته مبارکی به حساب می‌آید. کسانی که این نکته‌ها را دریافته و باورهای الهی‌شان تقویت شده، به این تجربه رسیدند که امور در اختیار خداوند است و اگر برخی در این حوزه وارد شده و ادعاهایی مطرح می‌کنند، غلط بودن این ادعاها با کمترین چیزی نشان داده می‌شود.
همتی ادامه داد: به نظر من، با وجود بیماری کووید19، ایمان دینداران تقویت و رفتارهای مبتنی بر ایمان‌شان بیشتر شد، بنابراین سطح تأثیرگذاری اعمال خیر در جامعه از سوی دینداران افزایش یافت؛ مثل همیاری‌ها، کمک‌ها، توجه به نیازمندان و ایثارگری‌ها. بسیاری از اعضای کادر درمان که زمینه‌ها و دیدگاه‌های مذهبی نیز داشتند، این عرصه را جبهه‌ای برای خودشان و به عنوان آزمایشی الهی برای آزمون شعارهایی که سر می‌دادند، تلقی کردند. در واقع صحنه‌های زیبایی از ایثار و توجه به عالم ماوراء و معنویت در این قشر ایجاد و خلق شد. از طرف دیگر، کسانی هم بودند که کووید19 برایشان عامل فلاکت و زیاده‌خواهی بیشتر و مسابقه برای دنیا شد. کسانی که با راه انداختن بازار سیاه دارو و ماسک و الکل، آن را به مسابقه‌ای برای سقوط حداکثری روحشان تبدیل کردند و هر چه بیشتر توانستند، از اخلاق و معنویت و انسانیت فاصله گرفتند.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: کووید19 نشان داد این شعار نیست که انسان‌ها را بالا می‌برد، بلکه درست عمل کردن در موقعیت است که شرط انسان ماندن محسوب می‌شود. به همین دلیل، این دسته از افراد ایمان نداشته نهفته را هم از دست دادند و آن ظواهر نتوانست باطن آنها را تقویت کند. بنابراین برخی در این امتحان مردود و برخی دیگر متذکر شدند. معتقدم کووید19 و هر چیز دیگری در این عالم، این خاصیت را دارد که به باطن‌ها، فطرت‌ها و باورهای حقیقی ظهور می‌دهد و اگر انسان‌ها خوب باشند، به خوب‌تر شدن‌شان کمک می‌کند و اگر فاقد خوبی باطنی بوده و فقط ظواهری را اتخاذ کرده باشند، همین ابعاد و جنبه‌ها را در آنها تقویت می‌کند.
وی بیان کرد: کرونا سؤالاتی جدی در مقابل متفکران حوزه اندیشه قرار داده است، مثل اینکه وجود شرور در عالم چگونه با عدال الهی سازگار است و اخلاق چه نسبتی با شرور طبیعی و اخلاقی دارد. در واقع سؤالاتی که سابقا نیز در حوزه ادبیات و تفکر وجود داشت، مجال بیشتری پیدا کرد؛ مثل اینکه آیا خداوند می‌خواهد این درد و رنج‌ها به انسان وارد شود؟ چرا انسان‌هایی که هیچ گناهی در تعبیر دینی ندارند، قربانی این درد و رنج‌ها می‌شوند؟ عدالت توزیعی کجاست؟ آیا حوزه عدالت فقط این است که به شخص محرومی چیزی بدهیم تا از محرومیتش کاسته شود، یا نهادها باید مبتنی بر عدالت تعریف شوند؟ آیا عدالت این است که برای همه افراد جامعه دسترسی یکسان به دارو و درمان و واکسن ایجاد کنیم یا اینکه اجازه دهیم آنهایی که دارند استفاده کنند و آنهایی که ندارند، خوشان مقصرند، چون نتوانسته‌اند شرایطی برای برخورداری از دارو و درمان فراهم کنند؟ این سؤالات و بحث‌ها در حوزه عدالت قبلا تئوری بود و اکنون در حوزه اندیشه، کووید19 جرقه سؤالاتی در خصوص رابطه خداوند با ایجاد درد و رنج، نقش انسان‌ها در ایجاد درد و رنج و جایگاه شرور در نظام آفرینش و در رابطه با اخلاقیات را زده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان استان اصفهان ادامه داد: با توجه به چنین وضعیتی، سوالاتی نیز درباره دین مطرح می‌شود، مثل اینکه دعا چه نقشی در رفع بلا دارد و آیا با وجود وسایل علمی، دین می‌گوید دعا و توسل را جای این وسایل قرار دهید؟ یا اینکه یافته‌های علمی و توصیه‌های دینی چه رابطه‌ای می‌توانند با هم داشته باشند؟ نمی‌گویم این‌ها سوالات بی‌جوابی است، بلکه به شکل‌های مختلفی مطرح می‌شود. برخی کووید۱۹ را دلیل بر قدرت لایزال خداوند گرفته‌اند و تنبه دینی به اینکه همه چیز به دست اوست و به سوی او برمی‌گردد.
وی گفت: برخی دیگر نیز این بیماری را دال بر این گرفتند که اصلا دین نقشی ندارد و این علم است که باید از آن انتظار حل مشکل را داشته باشیم و برتری خودش را به رخ انسان‌ها می‌کشاند. بنابراین می‌توان نگاه مثبت به مسئله این بیماری داشت و بر این اعتقاد بود که به دینداری کمک کرده است و می‌توان نگاه منفی داشت و قائل به این بود که کمکی به دینداری نکرده، ولی باور من همان است که مولوی در مورد می می‌گوید: می نه چنان است که در هر سری شرّ می‌کند / آن‌چنان را آن‌چنان تر می‌کند. اگر آدمی دین‌باور است، جلوه‌های دین‌باوری‌اش بیشتر شده و زمینه‌ای برای بروز رفتارهای مبتنی بر باور می‌شود و اگر کسی دین‌باور نیست، این‌ها زمینه‌ای می‌شود که از دین فاصله بیشتری بگیرد.
همتی در پاسخ به این سوال که آیا با این گزاره موافقید که کرونا باعث تقدس‌زدایی از مناسک دینی و ایجاد نوعی سکولاریسم شیعی خواهد شد، گفت: سکولاریسم شیعی اصلا ترکیب صحیحی نیست و عده‌ای هستند که شما هر طور عمل کنید، آن را به گونه دیگری تفسیر می‌کنند. مناسک و مناسبت‌هایی وجود دارد که آنها را شعائرالله و بزرگداشت دین می‌دانیم، مثل نماز جماعت، نماز جمعه، رفتن به زیارتگاه‌ها و برگزاری مراسم دسته‌جمعی عزاداری امام حسین(ع)، ولی این‌طور نبوده که دین فقط مبتنی بر این‌ها باشد و وجود این‌ها دلیل بر وجود دین و فقدان‌شان به معنای فقدان دین باشد. این تساوی هیچ وقت وجود نداشته است، حتی زمانی که رضاخان برگزاری مراسم عزاداری و روضه‌خوانی را ممنوع کرده بود، هیچ‌کس این‌طور تحلیل نکرد که چون این مراسم ممنوع شده، پس دین از بین رفته است.
همتی تصریح کرد: در همین اوضاع و احوال کرونا، جامعه دینداران به دعوت علما و مراجع دینی رفتارشان را تغییر دادند. مراسمی که در عاشورا برگزار شد، در واقع لبیک به رهبری بود و تعطیلی نماز جمعه به دعوت ستاد نماز جمعه صورت گرفت. این‌طور نبود که نماز جمعه باشد و مردم به دلیل کرونا در آن شرکت نکنند و بگوییم ترس از جان‌شان را به دین‌شان ترجیح دادند، بنابراین کرونا نشان داد که بدنه جامعه دیندار نیست. این تحلیل غلط است.
وی توضیح داد: علما و مراجع اولین کسانی بودند که مردم را به حفظ سلامت دعوت کردند و به همان فتوای دینی که عقل حجت است، از مردم خواستند که احتیاط کنند و دستورالعمل‌های ستاد کرونا را انجام دهند و مقام معظم رهبری اعلام کردند که تابع تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا هستند. یعنی مردم به دلیل تبعیت از دین، رفتارهایشان را تغییر دادند، نه به معنای اینکه چیزی را حذف کردند، بلکه شکلش را عوض کردند. مثلا اگر مراسم حسینیه بزرگ زنجان به شکل همیشگی برگزار می‌شد، امسال با فاصله و با جمعیت کمتر برگزار شد. اگر مردم به زیارتگاه‌ها نمی‌روند، نه به این دلیل است که به این نتیجه رسیده‌اند که زیارتگاه رفتن هیچ فایده‌ای ندارد و به دارو و درمان رو آورده‌اند که نوعی سکولاریزه کردن شعائر دینی است. این تحلیل‌ها درست نیست و من با این دیدگاه موافق نیستم. به نظرم این تحلیل‌ها از آنجا ناشی می‌شود که کسی بخواهد کرونا را به اسبابی برای تضعیف باورهای دینی تبدیل کند.
انتهای پیام
