کم‌توجهی به ابزارهای علم و هنر در توسعه فعالیت‌های قرآنی
یک داور بین‌المللی قرآن کریم گفت: متأسفانه از ابزارهای علمی و هنری در تقویت، توسعه و پیشبرد اهداف قرآنی استفاده شایسته و بایسته صورت نمی‌گیرد، علاوه بر این نیز آسیب‌شناسی هم بسیار کم انجام می‌شود.
حسن حکیم‌باشی، پیشکسوت قرآنی و داور بین‌المللی قرآن کریم، در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، بیان کرد: در خصوص مسابقات قرآن دو عرصه و زمینه مطرح است، یکی جنبه هنری و دیگری معنوی، ارزشی و مفهومی است.
وی ادامه داد: علت این است که قرآن ذاتاً یک حقیقت معنوی و وحی از جانب خداست و در قالب کلماتی به پیامبر(ص) نازل شده است و پیامبر(ص) اولین قاری و تالی بوده است، لذا هویت قرآن یک هویت فرهنگی، معنوی و وحیانی است که جنبه اصلی محسوب می‌شود.
این داور بین‌المللی قرآن ابراز کرد: در آموزه‌های دینی ما تأکید شده قرآن با صدای خوش خوانده شود، لذا تا مسئله صدای خوش در کار می‌آید، بحث هنرهای بشری به میان می‌آید که البته این صدای خوش نیز یک عطیه خداوندی است، صوت داوودی افاضه معنوی و اولین صوت خوش تاریخی است.
جنبه هنری و معنوی قرآن
حکیم‌باشی اظهار کرد: از آنجا که قرآن دو جنبه هنری و معنوی دارد، این دو در هم تلفیق می‌شود و به قرائت، تلاوت تحقیق، تلاوت ترتیل، تلاوت مجلسی و تلاوت استادیومی تبدیل می‌شود، اما چون نگاه مادی در طبع بشر به معنوی غلبه دارد، لذا گرایش و رویکرد بشری در طول تاریخ به صوت از معنا بیشتر بوده است.
این پیشکسوت قرآنی تصریح کرد: این رسالت رسولان قرآنی و پیشگامان قرآنی است که جنبه معنا را در برابر جنبه صوت و لفظ تقویت کنند و همانطور که اشاره شد، طبع بشر این است که به جنبه مادی یعنی صوت علاقه‌مند است، اما ما وظیفه داریم جنبه معنوی را که هدف قرآن است، در برابر جنبه مادی تقویت کرده تا تضعیف نشود.
این داور بین‌المللی قرآن افزود: البته صوت می‌تواند، جنبه معنوی و تفسیر هم جنبه مادی داشته باشد، لذا هر تفسیری مقدس نیست و هر صوتی هم نامقدس نیست و در نتیجه در این دو عرصه یعنی دو بال قرائت و تلاوت وظیفه ما چه مربیان و چه فرهنگسازان این است که جنبه معنا تقویت شود.
وی ابراز کرد: چالش این است که چرا به صوت قرائت تحقیق بیشتر بها داده می‌شود این پدیده را به وضوح می‌بینیم که در مسابقات و در بین نسل جوان رغبت تسلط بر صوت و اجرای مقامات موسیقیایی بیشتر است و برای این وقت می‌گذارند، اما بر نکات مفهومی و بر رعایت نکات وقف و ابتدا کمتر پرداخته می‌شود که این به طبع انسانی باز می‌گردد که باید با آن مقابله کرد.
حکیم‌باشی عنوان کرد: برای نمونه یک نوجوان که در مجلس قرآنی تلاوت دارد، تشویق می‌شود و یک طرف روح معنوی پیدا می‌کند که این دو حس و جاذبه و صاعقه درونی در رقابت هستند، لذا در این امر باید مواظب باشیم تا معنویت در عرصه جلوه‌های ظاهری تضعیف نشود.
این داور بین‌المللی قرآن اضافه کرد: در مسابقات شاهد هستیم که قرائت تحقیق شرکت‌کننده بیشتر دارد، حفظ قرآن نوعاً سخت‌تر و جاذبه‌های رنگارنگ را کمتر دارد و لذا طرفداران کمی نیز دارد و رقابت در این رشته کمتر است که البته این در امروز نسبت به دهه‌های گذشته کمتر و اقبال متسابقان به حفظ نیز بیشتر شده است.
وی در خصوص آینده تلاوت‌های مجلسی ابراز کرد: اگر نگاهمان به مقوله تلاوت مجلسی کمی و ظاهرنگاری باشد، بالاخره این جلسات در گذشته پر شورتر و گرمتر برگزار می‌شد و جمعیت بیشتری در این جلسات حضور داشتند.
این پیشکسوت قرآنی ادامه داد: البته این به معنی کم شدن تمایل به تلاوت‌های مجلسی نیست، چرا که یک زمانی فقط با نوار کاست و یا حضور در جلسه امکان استفاده از تلاوت مجلسی فراهم بود، اما امروز در موبایل هر فردی می‌توان بسیاری از این تلاوت‌ها را داشت، لذا می‌توان گفت استفاده از این تلاوت‌ها هم بیشتر شده است.
وی اظهار کرد: بدون در نظر گرفتن شرایط کرونایی مردم سینما بیشتر می‌رفتند، اما حال کمتر می‌روند این نه به خاطر این است که علاقه مردم به سینما کمتر شده، بلکه هر گوشی در واقع یک بانک هنری سینمایی است و فیلم زیاد دیده می‌شود، همچنین در حوزه ورزش مردم به استادیوم کمتر می‌روند، این دلیل بر آن نیست که تماشای فوتبال کم شده است، لذا علاقه و استفاده از این برنامه‌ها کم نشده، بلکه شیوه‌های استفاده و رسانه‌های آن تغییر کرده است.
این داور بین‌المللی قرآن تصریح کرد: رسالت اصلی زمامداران فرهنگی جامعه ما این است که از رهگذر جلوه‌های ظاهری و سوری قرآن علاقه‌مندان را به عرصه‌ها و جاذبه‌های معنوی برسانند، البته این یک دغدغه و دل مشغولی چند دهه‌ای باورمندان قرآن بوده، در وهله اول رهبری در این سی ، چهل سال در دیدار با دست‌اندکاران قرآنی این موضوع را مطرح کردند.
حکیم‌باشی تصریح کرد: این یک نقشه راه است که باید طراحی کنیم، باید بررسی‌های فرهنگی، کارشناسی هنری، مطالعات جامعه‌شناسی، رواشناسی که در فرهنگ‌سازی یک مقوله مؤثر است، صورت گیرد و ما باید روی این موارد کار کنیم. در جلسات قرآن یک عده می‌آمدند می‌خواندند و یک عده هم گوش می‌کردند، اما در این جلسات یک سخنران دعوت می‌شد و از طرفی طرح سؤال از متن جلسه و اعطای جایزه هم دو کار دم دستی در جلسات بود که در سین برنامه گنجانده می‌شد که از این جذابیت‌ها ده‌ها نوع در فعالیت‌های قرآنی صورت می‌گیرد.
این پیشکسوت قرآنی اظهار کرد: فعالیت زیاد شده، بودجه صرف شده، راهکارهای مختلف استفاده شده اما راندمان و بهره‌دهی ضعیف بوده چرا که نگاه‌های دقیق هنری کمتر استفاده شده و فعالیت‌های علمی و پژوهشی نیز به اندازه نبوده است.
وی افزود: باز مجبور می‌شویم فعالیت قرآنی را با ورزش و سینما مقایسه کنیم، چرا مسابقات ورزشی و جشنواره‌های سینمایی مخاطب زیاد دارد. مسابقات قرآن نهایت تماشاچیان دوستان و اطرافیان شرکت‌کنندگان هستند و جوایز بسیار ناچیز است، این جوایز در مقایسه با مدال طلای ورزش، جوایز میلیونی و ارائه خدمات به قهرمانان ورزشی بسیار کم است.
این داور بین‌المللی قرآن بیان کرد: ایجاد جاذبه مادی پلی است برای رسیدن به آن هدف اصلی که باید در این راستا بودجه کافی اختصاص یافته و کار کارشناسی در این خصوص صورت گیرد، این دردهای چند ده ساله است که البته در یکی دو دهه اخیر گام‌های خوبی برداشته شده است، همین کانال قرآنی و ... مطلوب بوده است، اما باز هم بخواهیم، مقایسه کنیم کم کاری همچنان وجود دارد.
حکیم‌باشی تصریح کرد: متأسفانه از ابزارهای علمی و هنری در تقویت، توسعه و پیشبرد اهداف قرآنی استفاده شایسته و بایسته صورت نمی‌گیرد، علاوه بر این نیز آسیب‌شناسی هم بسیار کم انجام می‌شود، به عنوان مثال یک برنامه ورزشی در شهرستان را بخواهند تحلیل کنند، عده زیادی از کارشناسان را دعوت می‌کنند، اما یک مسابقه قرآن که برپا شود، کارشناسی نمی‌شود، که آسیب شناسی مفید و مؤثری صورت گیرد، متاسفانه در این عرصه کم کاری می‌شود و یکی از راه‌های توسعه قرآن همین آسیب‌شناسی است.
وی عنوان کرد: استعدادهای قرآنی موفق بسیار داریم، قابلیت و ظرفیت در این حوزه زیاد است، اما در این خصوص کم کاری می‌کنیم. برای نمونه داوران در مسابقات قرآن چند روز با متسابقان هستیم اما بر اساس برخی از ملاحضات می‌گویند، با متسابقان دیدار نکنید که البته با وجود برگزاری مجازی مسابقات این عدم تعامل به وضوح بیشتر شده است.
این داور بین‌المللی قرآن در خصوص شیوع کرونا و کاهش محافل قرآنی اضافه کرد: به طور کلی شیوع کرونا در یک نگاه کلان فرا تاریخی هم فرصت و هم تهدید بود، هم حسن داشت و هم دارای عیب‌هایی بود. نیاز است اندیشمندان و تحلیلگران و فعالان حوزه قرآنی فلسفه وجودی محافل، تجمعات و مواجهه های قرآنی را بازنگری کنند که چه مقدار لازم بود، زمینه آن منتفی، چه میزان امکان برگزاری، چه اندازه قابلیت تحقق در فضای مجازی دارد و چه مقدار از این امکان محروم است.
کرونا زمینه‌ای برای بازگشت به تلاوت فردی را فراهم کرد
وی گفت: این سؤال مطرح است که در مقوله تلاوت قرآن نیز محفل و جماعت چه میزان موضوعیتی دارد؟ نمی‌توان گفت همه موضوعیت قرآن به جمع‌خوانی است. تا قبل از کرونا قرآن خواندن نسل جوان ما محدود به جلسات شده بود و حال اینکه تلاوت فردی در گذشته بیشتر بوده است، این یعنی در طول دو سه دهه اخیر تلاوت فردی کم و تلاوت مجلسی و جمعی زیاد شده است و کرونا زمینه‌ای برای بازگشت به گذشته و تلاوت فردی را فراهم کرد، هر چند در دوران کرونا محافل کم شده است، اما یک ظرفیت جدید می‌تواند جایگزین آن شود.
حکیم‌باشی تصریح کرد: کسی که در مسیر سلوک و عبودیت باشد، با کم شدن محافل هم مسیر خود را ادامه می‌دهد، همانطور که یک مؤمن عارف با وجود بلا به خدا نیز نزدیکتر و توجه او به خدا بیشتر خواهد شد.
این پیشکسوت قرآنی افزود: فعالیت‌های قرآنی شاخه‌های مختلفی داشته و شاخه‌های جدیدی نیز پیدا می‌کند، آنچه که روح همه این فعالیت‌های قرآنی محسوب می‌شود، انس با قرآن است، یعنی صوت و تلاوت خوش و همه این‌ها باید ما را به انس با قرآن برساند، لذا این انس با قرآن به منزله روح فعالیت‌های قرآنی است.
وی بیان کرد: توصیه من به افراد دغدغه‌مند در عرصههای مختلف قرآن این است که در هر کجا فعالیت داریم، فعالیت در همان عرصه از قرآن را در حیطه نقد بگذاریم و ناقد آن هم خودمان باشیم و ببینیم فعالیت‌هایمان چقدر ما را با قرآن مانوس می‌کند.
حکیم‌باشی تصریح کرد: انس با قرآن یعنی انس با خدا و لذا درک مفاهیم و تدبر در آیات این کتاب وحیانی از مهمترین مؤلفه‌های مقوله انس با قرآن است. ما باید معیار فعالیت‌های قرآنی را انس با قرآن قرار دهیم و بر این اساس به خود نمره دهیم و ضعف‌های خود را در این خصوص برطرف کنیم.
انتهای پیام
