نگاهی به مهدویت در آیات و روایات

حجت‌الاسلام اسعد نصاری، مسئول حوزه فرهنگی اداره‌کل بنادر و دریانوردی استان گیلان در گفت‌وگو با ایکنا از گیلان، با تبریک فرارسیدن نیمه شعبان، در خصوص آیات مهدوی اظهار کرد: با توجه به روایاتی که از اهل بیت(ع)، مفسرین مطرح و پر آوازه در کتاب‌های تفسیر داریم، بیش از ۷۰ آیه در قرآن کریم تفسیر و یا تأویل به زمان ظهور و قیام امام زمان(عج) دارد.

وی با اشاره به چند آیه معروف در این رابطه افزود: در آیه ۱۰۵ از سوره مبارکه انبیا «وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ؛ و در حقيقت در زبور پس از تورات نوشتيم كه زمين را بندگان شايسته ما به ارث خواهند برد» در ذیل این آیه کریمه روایتی از امام باقر(ع) است که ایشان فرمودند: «منظور از صالحان در این آیه اصحاب حضرت مهدی(عج) هستند که در آخرالزمان ظهور خواهد کرد».

نصاری در توضیح بیشتر اين آیه شریفه تأکید کرد: خداوند متعال در قرآن کریم مسائل مهم را که بسیار اساسی و حیاتی هستند به اقوام گذشتگان متذکر شده که به عنوان نمونه در سوره مبارکه اعراف که علاوه بر بیان شرح حال پیامبران، ظهور رسول ختمی مرتبت را در آیه ۱۵۷ اشاره کرده و فرموده «الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالْإِنْجِيلِ» که این مسئله نشان دهنده عظمت بعثت پیامبر اکرم(ص) است و خدای متعال با توجه به فاصله زیادی که بین زمان حضرت موسی و رسول اکرم(ص) وجود دارد آن را متذکر شده است.

خداوند «ظهور و مهدویت» را امری بسیار مهم می‌داند

وی افزود: پروردگار عالم «مهدویت و ظهور» را به تمامی انبیا متذکر شده و آن را امری بسیار مهم می‌داند که متذکر شده و اینطور نیست یک حکومت برای مدت محدودی باشد و پس از آن حکومت دیگری بر سر کار بیاید زیرا طبق وعده الهی با حکومت مهدی(عج) بناست تحولی عظیم در جهان هستی ایجاد شود لذا خداوند در هر عصری مردم آن زمان را آماده پذیرش این امر مهم می‌کند.

مسئول حوزه فرهنگی اداره‌کل بنادر و دریانوردی استان گیلان با اشاره به آیه ۵ از سوره مبارکه قصص «وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ؛ و خواستيم بر كسانى كه در آن سرزمين فرو دست‏ شده بودند منت نهيم و آنان را پيشوايان [مردم] گردانيم و ايشان را وارث [زمين] كنيم»، گفت: در اینجا روایتی از حضرت امیرالمومنین علی(ع) است که می‌فرماید منظور از این آیه شریفه خاندان رسول الله(ص) و در آخرالزمان امام عصر(عج) است که خداوند متعال به ایشان کمک کرده و حکومت را به دست خواهد گرفت.

نصاری بیان کرد: آیه دیگری که در رابطه با مهدویت تأویل شده آیه ۵۵ از سوره مبارکه نور است که می‌فرماید «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛ خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كرده‏‌اند وعده داده است كه حتما آنان را در اين سرزمين جانشين [خود] قرار دهد همانگونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند جانشين [خود] قرار داد و آن دينى را كه برايشان پسنديده است به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريک نگردانند و هر كس پس از آن به كفر گرايد آنانند كه نافرمانند».

اعتقاد به مهدویت نقطه مشترک مسلمانان

نصاری با تأکید بر اینکه آیات متعدد دیگری که خداوند متعال به آنها اشاره و مهدویت و ظهور منجی را مورد توجه قرار داده و اینها نشان دهنده اهمیت بحث مهدویت است، گفت: علاوه بر آیات در روایات که اهل شیعه به آن پرداخته و تبیین و تفسیر کرده‌اند در کتب اهل سنت نیز به مهدویت پرداخته شده و تمام مسلمین بدون استثنا بحث مهدویت را قبول دارند هر چند شیعه با ادله روایی، قرآنی و فلسفی اعتقاد بر تولد و حضور حضرت مهدی(عج) دارد ولی اهل سنت عقیده دارند که امام زمان بعدها متولد خواهد شد ولی یک نقطه مشترک قوی داریم و آن اعتقاد به مهدویت است.

وی با اشاره به روایت‌های متعدد در رابطه با امام زمان(عج) که در کتب مختلف اهل سنت آمده، تصریح کرد: از جمله این کتاب‌ها می‌توان مصنف إبن أبي شيبة في الأحاديث و الآثار را نام برد که نویسنده این کتاب از معروفترین محدثان اهل سنت بوده که این کتاب قبل از صحاح کتب ستّه، به مجموع 6 کتاب حدیث گفته می‌شود که معتبرترین کتب حدیث در نزد اهل سنت است. این کتاب‌ها پس از قرآن مهم‌ترین منابع دینی در دسترس اهل سنت است و توسط علمای اهل تسنن مطالعه و استفاده می‌شود، نوشته شده و صاحب این کتاب روایاتی را از پیامبر اکرم(ص) در بحث مهدویت، خروج دجال همچنین حکومت جهانی امام عصر(عج) را مطرح می‌کند.

نصاری تأکید کرد: در کتاب مسند الإمام أحمد بن حنبل بحث مهدویت و روایات پیامبر اکرم(ص) در این رابطه بیان شده همچنین در شروح سنن ابن ماجة، شرح سنن أبی داوود، الجامع الصحیح، یکی از کتاب‌های شش‌گانه حدیثی (صحاح سته) اهل سنّت، تألیف ابوعیسی تِرْمِذی و ده‌ها راوی در کتاب‌های اهل سنت بحث مهدویت را با روایات مختلف که به اصطلاح اهل علم با روایاتی که سند آن متفاوت است و مختص به یک روایت نیست بیان کرده‌اند و این نشان می‌دهد که مسلمانان نسبت به بحث مهدویت حساس بودند و آن هم به خاطر تأکیدی است که پیامبر اکرم(ص) در این خصوص داشت.

مسئول حوزه فرهنگی اداره‌‌کل بنادر و دریانوردی استان گیلان تصریح کرد: نبی مکرم اسلام در حجه الوداع زمانی که ولایت امیرالمومنین علی(ع) را مطرح کرد نام امام زمان(عج) را چند بار ذکر کرد و این بسیار مهم است که بین این دو واقعه حجه الوداع تا تولد امام زمان(عج) حداقل دو قرن فاصله است ولی رسول خدا(ص) به دلیل اهمیت موضوع آن را مطرح می‌کند و این مطرح کردن در حجه الوداع به خاطر همان تاکیدی است که قرآن کریم نسبت به مهدویت دارد و حتی بن‌باز، مفتی و تئوریسین وهابی که در مکه و مدینه چندین خیابان به نام اوست در بحث روایی تأکید بر مهدویت دارد و انکار این موضوع را به منزله خروج از جرگه مسلمین می‌داند و به عبارتی تا این حد مسئله مهدویت را بالا می‌برد؛ با توجه به اینکه بحث مهدویت بسیار مهم است علمای شیعه و سنی کتاب‌های فراوانی در آن نوشته‌اند که بخشی از آن در دسترس است.

راه‌های ارتباط با امام زمان کدامند؟

وی با بیان اينکه در خصوص ارتباط معنوی با امام زمان(عج) راه‌های مختلفی وجود دارد که اهل بیت(ع) همچنین خود آن حضرت به آن اشاره کرده‌اند، تأکید کرد: اولین راه ارتباطی قرائت زیارت‌نامه‌هایی است که بیان شده و مرحوم شیخ عباس قمی در کتاب شریف مفاتیح الجنان به آنها پرداخته است.

نصاری بیان کرد: یکی از زیارت‌نامه‌هایی که هر روز صبح باید بخوانیم و با قرائت آن تلاش کنیم ارتباط قلبی و معنوی با امام عصر(عج) داشته باشیم و در ابتدا اینگونه آغاز می‌شود «السَّلاَمُ عَلَى الْحَقِّ الْجَدِيدِ وَ الْعَالِمِ الَّذِي عِلْمُهُ لاَ يَبِيدُ؛ سلام بر امام به حق كه مجدد است و عالمى بوده که درياى علمش بى ‏حد و پايان است» با توجه به این‌ زیارت‌نامه و روایات دیگر، زمانی که امام عصر(عج) ظهور می‌کند به‌گونه‌ای حق و اسلام را می‌آورد که مردم تصور می‌کنند اسلام جدید آمده و معنایش این است که نزدیک ظهور احکام اسلام دستخوش تغییر و تعطیل می‌شود و وقتی آن حضرت احکام اسلام را بیان می‌کند گویی دین جدیدی آورده است.

وی با بیان اينکه در زیارت‌نامه امام زمان که از سید بن طاووس نقل شده و اتفاقا کوتاه ولی پر مفهوم است می‌خوانیم «السَّلاَمُ عَلَى رَبِيعِ الْأَنَامِ؛ سلام بر بهار اهل عالم» و این نشان می‌دهد بشریت تا الان آنچه از لذت‌ها و خوبی‌ها درک کرده شاید یک هزارم آن چیزی باشد که در زمان امام عصر(عج) خواهد دید و چشید و در واقع ظهور آن حضرت بهار انسانیت است.

مسئول حوزه فرهنگی اداره‌‌کل بنادر و دریانوردی استان گیلان تصریح کرد: یکی دیگر از زیارت‌نامه‌هایی که بسیار معتبر و در جایگاه آن حد زیارت عاشورا بیان شده، زیارت آل یاسین است که این زیارت نامه نیز بسیار پر محتوا بیان شده و در واقع باید گفت بهترین معرف معصوم، کلام معصوم است و از طریق زیارت نامه‌ها می‌توان گامی در راه شناخت معصومین از جمله امام عصر(عج) برداشت و همانطور که اگر می‌خواهیم حضرت علی(ع) را بشناسیم باید نهج البلاغه را بخوانیم یکی از منابع خوب معرفی حضرت ولی عصر(عج) در زیارت آل یاسین است که هر کلمه آن معرفی امام عصر(عج) است.

امام زمان(عج) غریب و تنها نیست

نصاری با تأکید بر اینکه برخلاف آن چیزی که معمولا و به اشتباه در ذهن ماست امام زما (عج) یک انسان تنها و سرگردان در بیابان‌ها که نمی‌داند و نمی‌تواند ظهور کند و یار و یاوری ندارد، نیست، بیان کرد: این تصور نه تنها صحت ندارد بلکه واقعیت این است که امام زمان ما تنها و سرگردان نیست بلکه امامی است که جهان هستی در اختیار اوست و آنچه که خداوند در این جهان آفریده با اراده او به حرکت در می‌آید امام زمانی که گرفتار است و مشکل دارد آیا می‌خواهد بیاید و مشکل من را حل کند؟ نه! امام عصر ما امامی است که جهان در اختیار اوست و امامت آن را بر عهده دارد.

مسئول حوزه فرهنگی اداره‌‌کل بنادر و دریانوردی استان گیلان تأکید کرد: این زیارت‌نامه‌ها را اگر با دقت در معنی بخوانیم یک ارتباط معنوی و معرفت حقیقی و به دور از تصورات غلط و غیر منطقی در خصوص ساحت مقدس امام عصر(عج) در ذهن ما ایجاد می‌شود.

وی با بیان اينکه صدقه دادن برای سلامتی امام زمان نیز یکی دیگر از راه‌های ارتباط معنوی با امام عصر است، گفت: برای سلامتی امام زمان ما چه صدقه بدهیم یا نه، خدای متعال ساحت مقدس آن حضرت را حفظ خواهد کرد و شکی در آن نیست زیرا وعده الهی به حفظ و حضور امام است و خداوند هیچگاه خلف وعده نمی‌کند.

وی با اشاره به اینکه مهمترین مسئله در رابطه با پیروی از امام زمان طبق تأکید خود آن حضرت در نامه‌ ای که به شیخ مفید دادند، فرمودند: شیعیان ما اگر به درد هم دیگر بخورند و به فکر هم باشند و به یکدیگر کمک کنند عنایت ما به آنها بیشتر خواهد شد و این خیلی مهم است من که ادعای پیروی از امام زمان می کنم باید حداقل به اندازه توانایی خودم به فکر هم وطنم و هم نوع و هم مذهبی و همسایه ام باشم و این چیزی است که امام از ما خواسته است.

نصاری تصریح کرد: وظیفه دوستداران و باورمندان به امام عصر فقط دعا خواندن و قرائت زیارت نامه نیست هر چند انجام این امور و شعائر لازم است ولی کافی نیست در کنار آن طبق دستور اهل بیت(ع) و آموزه‌های معنوی همچنین تأکید خود آن حضرت در کنار توجه به امور فردی معنوی باید در راه اصلاح اجتماع قدم برداریم زیرا اگر اجتماع و جامعه اصلاح شود قطعا زمینه ظهور فراهم خواهد شد.