عالم ذوالفنون + فیلم

محمد بن علی بن حسين بن بابويه قمی، مشهور به شيخ صدوق در سال ۳۰۵ هجری قمری، در خاندان علم و تقوی، در شهر قم ديده به جهان گشوده است. پدر بزرگوارش، علی بن حسين بن بابويه قمی مردی عالم عابد و محدث زاهد و صاحب كرامات، و نيز از برجسته‌ترين علما و فقهای بزرگ زمان خود بود، و با آنكه عالمان و محدثان بسياری در قم می‏‌زيستند، عهده‌دار پرچم هدايت و مرجعيت فتوا بوده است.

با اين همه وی با دكه‏‌ای كوچک كه در بازار قم داشت از راه كسب و تجارت و در نهايت زهد و عفاف، امرار معاش می‏‌كرد و ساعاتی از روز را نيز در منزل خود به تدريس و تبليغ احكام و نقل روايات می‏‌پرداخت.

ابوجعفر محمد بن علی بن بابويه قمی كه بعدها به شيخ صدوق معروف شد، دارای استعدادی عجيب و نبوغی سرشار بود كه از همان اوايل كودكی در شهر مقدس قم به تحصيل علم و فراگيری احاديث معصومين(ع) مشغول شد. وی بيش از 20 سال از دوران پر بركت حيات پدر را درک كرده و در اين مدت از محضر پدر و ساير علمای قم مانند محمد بن حسن بن احمد بن وليد، حمزه بن محمد بن احمد بن جعفر بن محمد بن زيد بن علی(ع)، ابو الحسن محمد بن قاسم، ابو محمد قاسم بن محمد ‌استرآبادی‏، ابو محمد عبدوس بن علی بن عباس گرگانی‏ و محمد بن علی استرآبادی‏ كسب علم و حكمت كرد تا از بزرگترين شخصيت‌‏های جهان اسلام و از برجسته‌‏ترين چهره‌‏های درخشان علم و فضيلت شد.

شيخ صدوق در نوجوانی مدارج علمی را طی و از همان نوجوانی تأليفات خود را آغاز كرد. وی در عهد جوانی آنچنان وزين و عالم شده بود كه اهالی قم پيشوايی او را پذيرفتند، تا جایی كه وی در سن ۲۲ يا ۲۳ سالگی پس از در گذشت پدر بزرگوارش، وظيفه سنگين نشر احاديث آل محمد(ص) و هدايت امت را عهده‌دار شد كه اين آغازگر دوران جديدی از زندگی وی شد.

شيخ صدوق كه نزديک به عصر ائمه(ع) می‏‌زيسته، با جمع‏‌آوری روايات اهل بيت(ع) و تأليف كتاب‏‌های نفيس و با ارزش، خدمات ارزنده و كم‌نظيری به عالم اسلام و تشيع كرد.

وی از حشر و نشرهايی كه با آل بويه داشت، نهايت استفاده‌ها را برد، به‌ويژه در آن زمان كه در جهان اسلام مذاهب چهارگانه اهل سنت ميدان‌دار بودند، شيخ صدوق با استفاده از موقعيت ايجاده شده توسط صاحب بن عباد نه تنها خدمات فراوانی به جهان اسلام كرد بلكه پايه مكتب تشيع و تبليغ را بيش از پيش محكم و استوار كرد.

علاوه بر تربيت شاگردان، تأليفات فراوان و گوناگون وی در علوم و فنون مختلف اسلامی، هر كدام گوهری تابناک و گنجينه‌ای پايان‌ناپذير است كه هم‌اكنون نيز با گذشت بيش از هزار سال از تاريخ تأليف آن‌ها، به جای فرسودگی و بی‌رونقی، روز به روز بر ارزش و اعتبار آن افزوده شده و جايگاهی بس رفيع و والا يافته‏‌اند و در صدر قفسه كتابخانه‏‌ها و در سينه فقها و دانشمندان جای دارند، كه «من لا يحضره الفقيه»‏، «مدينة العلم»‏، «كمال‌الدين و تمام النعمة»، «التوحيد»، «الخصال»‏، «معانی الأخبار»، «عيون أخبار الرضا(ع)»‏، «الأمالی‏»، «المقنع فی الفقه»‏ و «الهداية بالخير» از جمله آنهاست.

سرانجام اين عالم بزرگ و آخرين بازمانده خاندان صدوق، در سال ۳۸۱ هجری ديده از جهان فانی فرو بست و به سرای باقی شتافت.