آسیب‌شناسی محتوایی کاوش‌های مجازی حجاب
یک پژوهشگر حوزه حدیث معتقد است؛ جست‌وجو‌های اینترنتی و به‌خصوص کاوش در موضوع حجاب، دارای آسیب‌هایی است و متأسفانه چنین آسیب‌هایی می‌تواند نتیجه نادرستی به مخاطبان ارائه کند، فهم ناقصی از روایات را به کاربران بدهد و حتی موجب نشر نادرست احادیث شود.
بسیاری از افراد در راستای آگاهی بیشتر در موضوع حجاب، به دنبال منبعی هستند تا با مطالعه و تحقیق، اطلاعات خود را افزایش داده و حتی با آن، نحوه پوشش و حجاب خود را اصلاح کنند. برخی در مورد این واجب الهی، سؤالاتی حدیثی در ذهن دارند و پاسخ این سؤالات می‌تواند در تصمیم‌گیری آن‌ها در انتخاب حجاب و یا بی‌حجابی‌شان تأثیرگذار باشد. با توجه به گسترش فضای مجازی و کسب اطلاعات از اینترنت، بسیاری برای برای رسیدن به پاسخ، جست‌وجو در اینترنت را به‌عنوان راه‌حلی سریع انتخاب می‌کنند. اما این راه‌حل، آسیب‌هایی نیز به همراه دارد.
خبرنگار ایکنا از قم در این خصوص با حجت‌الاسلام والمسلمین علی انجم‌شعاع، عضو هیئت تحریریه مجله دانش‌ها و آموزه‌های قرآن و حدیث و پژوهشگر حوزه حدیث گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه میآید:
ایکنا - شما مقاله‌ای در موضوع جست‌وجوی اینترنتی در حوزه حجاب نوشته‌اید، به نظر شما ضرورت نگارش این مقاله چه بوده است؟
با توجه به اینکه جست‌وجو‌های اینترنتی و به خصوص کاوش در موضوع حجاب، دارای برخی آسیب‌هاست، به این نتیجه رسیدم که باید برای معرفی و رفع این اشکالات قدمی برداشت. متأسفانه چنین آسیب‌هایی می‌تواند نتیجه نادرستی به مخاطبان ارائه کند، فهم ناقصی از روایات را به کاربران بدهد و حتی موجب نشر نادرست احادیث شود. این اشکالات می‌تواند بی‌اعتمادی کاربران به صفحات مجازی را در پی داشته و موجب بی‌اعتمادی آن‌ها به حدیث اهل بیت(ع) شود. دیده شده آسیب‌هایی که کاربران با آن مواجه هستند و در این مقاله به آن‌ها پرداخته شده، باعث خستگی و ملالت افراد شده و آن‌ها را از ادامه، جست‌وجو و رسیدن به هدف‌شان منصرف می‌کند.
دو نوع آسیب در هنگام جست‌وجوی اینترنتی در موضوع حجاب در مقابل کاربران وجود دارد که در مقاله «آسیب‌شناسی کاوش‌های مجازی در موضوع حجاب» به آن پرداخته شده است. گروه اول آسیب‌هایی که کاربران با آن مواجه هستند، اشکالاتی است که از جهت شکلی و ساختاری در وبگاه‌ها و وبلاگ‌ها وجود دارد. علاوه بر این، برخی سایت‌هایی که در بستر اینترنت به نشر احادیث پرداخته‌اند، دارای اشکالاتی محتوایی نیز هستند.
ایکنا - آیا همه سایت‌های فعال در موضوع حجاب چنین اشکالاتی دارند؟
خیر، همه سایت‌ها و وبلاگ‌های اینترنتی فعال در حوزه حجاب، دارای همه این اشکالات نیستند بلکه موارد بیان شده، اشکالاتی است که از بررسی جست‌وجو‌ها در سایت‌های مختلف جمع‌آوری و به دست آمده است. همچنین بیان شده که برخی از این صفحات حتی قوت‌هایی نیز دارند که قابل استفاده، مدل‌سازی و بهره‌گیری است.
ایکنا- اشکالات شکلی و ساختاری منابع اینترنتی در موضوع حجاب را بیان بفرمایید.
اشکالاتی در حوزه شکل و ساختار در بین برخی سایت‌ها و وبلاگ‌های اینترنتی فعال در موضوع حجاب وجود دارد. اولین آسیب، مواجه شدن با روایات نامربوط یا کم ارتباط با موضوع حجاب است. متأسفانه شماری از موضوعاتی که ارتباطی به حجاب ندارند و مربوط به سایر واجبات مانند خیانت و عفاف و نگاه به نامحرم و... هستند با احادیثی که صراحتاً در مورد حجاب هستند به‌صورت مخلوط ارائه شده‌اند. همچنین نداشتن دسته‌بندی برای ارائه احادیث، از دیگر اشکالات ساختاری است.
از دیگر مشکلات می‌توان به ارائه نامناسب حدیث نام برد. گاهی در برخی وبگاه‌های و وبلاگ‌ها، برای جلب مخاطب، تصاویری در کنار احادیثی از اهل بیت(ع) قرار می‌دهند که در شأن این احادیث نیست. اشکال دیگر، نداشتن محلی تخصصی برای ارائه احادیث حجاب است. به‌عنوان نمونه تبلیغات و عکس‌هایی که در اطراف (مثلاً هدر یا فوتر) وبلاگ‌ها وجود دارد، یا بی‌ارتباط با محتوا و بعضاً خود دارای صحنه‌های نامناسبی است که با متن ارائه‌شده خوانایی ندارد.
اشکال دیگر در رسیدن کاربران به نتایج غیر مرتبط است. برخی از جست‌وجو‌ها به سایت‌های فروش اقلام حجاب و معرفی کتاب و فروش پاورپوینت، مصاحبه‌ها در موضوع حجاب و... ختم می‌شوند. این اشکال می‌تواند جست‌وجوی کاربر را از مسیر اصلی خود منحرف کند. آسیب دیگری که در این موضوع وجود دارد، دسترسی مشکل به حدیث مورد نظر است. در بعضی سایت‌ها جمع‌آوری نسبتاً خوبی از روایات حجاب صورت پذیرفته است، ولی دسترسی راحت نداشتن به این احادیث مشکلی است که مخاطبان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
ایکنا - گفتید که آسیب‌هایی محتوایی نیز در این جست‌وجو‌ها وجود دارد. آیا می‌توانید توضیحی درباره این آسیب‌های محتوایی ارائه بفرمایید؟
بله برخی از نتایج جست‌وجو‌ها دارای اشکالاتی متنی و محتوایی هستند. به‌عنوان نمونه در بعضی سایت‌ها استفاده از منابع غیر معتبر در ارائه حدیث به چشم می‌خورد در صورتی که احادیث خوب و معتبری در منابع روایی در موضوع حجاب وجود دارند. همچنین گاهی آدرس‌دهی روایات درست نیست. شماری از وبگاه‌های ارائه‌دهنده احادیث حجاب، یا بدون آدرس به ذکر احادیث پرداخته‌اند و یا آدرس‌دهی آن‌ها ناقص است. این کار موجب سردرگمی کاربران و پایین آمدن اعتماد آن‌ها به احادیث می‌شود.
بعضی بستر‌های اینترنتی، متن حدیث را در صفحات خود نمی‌آورند و فقط به ترجمه آن اکتفا می‌کنند. نداشتن متن باعث اشکالاتی همچون قابل ردگیری نبودن روایت در متون حدیثی و همچنین برداشت‌های سلیقه‌ای از متن می‌شود.
از دیگر اشکالات در ارائه احادیث حجاب، تقطیع نامناسب این متون است. متأسفانه برخی ادمین‌ها برای مختصرسازی و کوتاه کردن متون، دست به تقطیع احادیث می‌زنند و به دلیل نداشتن تخصص کافی، یا احادیث را از جهت محتوا دچار نقصان می‌کنند و یا قرائن و شواهدی که به فهم آن حدیث کمک می‌کند را از بین می‌برند.
همچنین ترجمه نادرست از دیگر اشکالات محتوایی ذکر شده است. متأسفانه برخی صاحبان سایت بدون داشتن تخصص دست به ترجمه احادیث می‌زنند و باعث ارائه نادرستی از حدیث به همگان می‌شوند. بعضی احادیث نیازمند توضیح و تبیین هستند و نشر بدون توضیح آن مخاطب را دچار فهمی ناقص و غلط می‌کند؛ پس نشر بدون تحلیل از دیگر آسیب‌های محتوایی است.
ایکنا - آیا راهکار‌هایی نیز برای رفع این آسیب‌ها دارید؟
ما در این مقاله علاوه بر بیان آسیب‌های ساختاری و محتوایی در موضوع جست‌وجو در زمینه حجاب، به راهکاری عملی برای رهایی از این آسیب‌ها نیز پرداخته‌ایم. در واقع در مقاله «آسیب‌شناسی کاوش‌های مجازی در موضوع حجاب» طرحی داده شده که با اجرای آن بسیاری از این مشکلات حل خواهد شد. در طرح مذکور با توجه به اینکه مبدأ برداشت توزیع‌گران اینترنتی، به جای کتاب‌ها، مقالات، پایان‌نامه‌های فاخر و مناسب در موضوع حجاب استفاده از وبگاه‌ها و وبلاگ‌های اینترنتی است، پیشنهاد شده در زمینه حجاب، پایگاه اینترنتی جامع و کاملی راه‌اندازی شود و در این طرح متخصصانی از رشته حدیث، مسئولیت تولید محتوا برای پایگاه جامع را بر عهده داشته باشند.
موارد تخصصی مانند مستندسازی احادیث، ایجاد نمایه‌های کلی کاربردی، اعتبارسنجی سندی و محتوایی، ترجمه تخصصی و دقیق مطابق فرهنگ و نیاز روز، تقطیع تخصصی متون جهت بهره‌برداری بهتر، نمایه‌زنی روایات، شرح و تفسیر روایاتی که نیاز به توضیح دارند، دسته‌بندی تخصصی و عنوان‌زنی روایات بخشی از کار‌هایی است که این تیم متخصص در راستای تولید محتوای درست از موضوع حجاب انجام می‌دهند.
سپس این محتوا در پایگاه ذکر شده بارگذاری و در اختیار همگان قرار خواهد گرفت. در طرح بیان شده، برای پایگاه مورد نظر نیز خصوصیاتی در نظر گرفته شده که قابلیت ارائه روایات براساس پالایه‌ها (فیلتر) و دسته‌بندی‌های مختلف، امکان جست‌وجو در بین روایات، امکان اخذ آسان و سریع روایات از وبگاه از امکانات این پایگاه است.
ایکنا - آیا برنامه‌ای برای اجرای این طرح در نظر دارید؟
نظر به نیاز بسیاری از کاربران به چنین پایگاهی و همچنین با توجه به لزوم گسترش فرهنگ حجاب در دوران کنونی و اقدام برخی گروه‌ها و افراد به توسعه این فرهنگ، پایگاه ذکر شده، باید به‌صورت سریع و ضرب‌الأجلی برنامه‌ریزی و احداث شود. اما، با توجه به گستردگی موضوع و زمانبر بودن آن، این کار باید گروهی، نه فردی و در قالب سازمانی انجام شود. به نظر ما قدم اول، ارائه تصویری از این آسیب‌ها و اشکالاتی بود که در مقاله به آن پرداخته شده است.
در قدم بعد نیز امید می‌رود که سازمان‌های متولی مسئله حجاب با دیدن این آسیب‌ها و طرح بیان شده، پای کار آمده و طرح بیان شده را در سریع‌ترین زمان ممکن اجرایی و نهایی کنند. با توجه به مطالعات و آسیب‌شناسی که بنده در این موضوع داشته‌ام، در صورت نیاز می‌توانم در حد توان به اجرایی شدن این طرح کمک کنم.
ایکنا - ضمن تشکر از شما اگر سخن پایانی دارید، بفرمایید.
بنده نیز از شما سپاسگزارم. نکته‌ای که می‌توانم در پایان خدمت شما ارائه کنم این است که چنانچه طرح بیان شده اجرایی و عملیاتی شود، فواید و آثار دیگری نیز به دنبال خواهد داشت.
این پژوهش می‌تواند علاوه بر محتوا برای پایگاه اینترنتی بیان شده، مبدأ و منبعی برای ایجاد کتاب‌هایی در موضوع «روایات حجاب»، «سیره اهل بیت(ع) در موضوع حجاب»، «سخن معصومان(ع) در لزوم حجاب»، «دستورات اهل بیت(ع) در مقابله با بی‌حجابی»، «فواید و آثار حجاب»، «نظر اهل بیت(ع) در مورد نگاه به بی‌حجاب»، «سیره حضرت زهرا(س) در موضوع حجاب» و «ویژگی‌های لباس بانوان» و... باشد؛ بنابراین اجرای این طرح علاوه بر آثار بیان شده، فواید و برکات زیاد دیگری را هم در پی خواهد داشت.
مژگان فرهنگیان
انتهای پیام
