دانش‌افزایی از مهم‌ترین روش‌های فرهنگ‌سازی نماز است
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز گفت: دانش‌افزایی از مهم‌ترین روش‌های فرهنگ‌سازی نماز و مطالعه پیوسته کتاب‌ها و پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه نماز از ضروریات برای دبیران ستاد اقامه نماز است.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدجواد بهشتی، مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز در دوره آموزشی و توجیهی دبیران ستاد اقامه نماز شهرستان‌های کشور که در روزهای ۱۰ و ۱۱ آبان‌ماه ۱۴۰۲ در هتل نماز مشهد در حال برگزاری است، موضوع ارتباط با خدا را موضوعی درجه یک دانست و اظهار کرد: در زیارت‌نامه‌های همه معصومین عبارت «أَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ» وجود دارد. در این روزها و شب‌ها که به زیارت امام رضا(ع) می‌رویم، یکی از حرف‌هایمان این باید باشد که یا امام رضا(ع) مأموریت ما، همان مأموریت شماست، اما ما ناتوان، محدود و گرفتار هستیم، شما کمک کنید، موضوع‌مان درست است، اما کارمان خیلی سخت و پیچیده است، هرچه به آخرالزمان نزدیک‌تر بشویم، کارمان سخت‌تر می‌شود.
وی بیان کرد: 30 سال از شکل‌گیری ستاد اقامه نماز می‌گذرد و می‌توانیم بگوییم با دست خالی، نه به پشتوانه بودجه، مکان و نیروی انسانی، بلکه با سوز، گداز و اخلاص است، شاید کسی نباشد که به خاطر دنیا به ستاد اقامه نماز جذب شده باشد، بلکه خداوند تفضل کرده است.
بهشتی دانش‌افزایی را از مهم‌ترین روش‌های فرهنگ‌سازی نماز برشمرد و اظهار کرد: مطالعه پیوسته کتاب‌ها و پژوهش‌های صورت گرفته در حوزه نماز از ضروریات برای دبیران ستاد اقامه نماز است، نیاز به یادگیری شیوه‌های جدید نیز وجود دارد و نمی‌توان بر تجربه 20 یا 30 سال گذشته خودتان تکیه کنید، بلکه همچنان نیازمند یادگیری و مطالعه هستید.
وی با تأکید بر ضرورت آگاهی از مطالب جدیدترین کتب و نتایج پژوهش‌های منتشر شده در این حوزه بیان کرد: حداقل 40 کتاب را باید خوانده باشید، اگر بشود هفته‌ای یک کتاب و اگر نشد ماهی یک کتاب درباره نماز مطالعه کنید، زیرا ایده‌ها و نگاه‌های نویی وجود دارد که ما تا به حال به آن فکر نکرده‌ایم.
موضوع نماز، حدود هزار بار در قرآن آمده است
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور اظهار کرد: موضوع مورد مطالعه ما موضوع بسیار مهمی است. چنانکه محمود روحانی در کتاب «معجم آماری کلمات قرآن کریم» نشان داده موضوع نماز، حدود هزار بار در قرآن آمده است، یعنی به مانند اکسیژن می‌ماند که اگر قطع شود، حیات از بین می‌رود. بنابراین مطالعه پیوسته درباره موضوع نماز، مأموریت ما است.
وی با اشاره به آیه 108 سوره یوسف «... أَدعو إِلَى اللَّهِ عَلى بَصيرَةٍ ... با بصیرت کامل، همه مردم را به سوی خدا دعوت می‌کنیم» بیان کرد: چنانکه خداوند به پیامبر اکرم(ص) در این آیه فرموده است: من و پیروانم به دعوتی از روی آگاهی نیازمندیم. در شهرهای شما هر فعالیتی در حوزه دینداری مردم بشود، در حوزه نماز است، به عنوان مثال در بخش‌های سه گانه دین همچون اصول عقاید، اخلاق و احکام، زیرا نماز، میوه دین است، بنابراین از این فعالیت‌ها پشتیبانی و تبلیغ کنید.
بهشتی با اشاره به آیه 177 سوره بقره اشاره و بیان کرد: « ... الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ ... نیکوکاری آن است که کسی به خدای عالم و روز قیامت و فرشتگان و کتاب آسمانی و پیغمبران ایمان آرد و دارایی خود را در راه دوستی خدا به خویشان و یتیمان و فقیران و در راه ماندگان و گدایان بدهد و در آزاد کردن بندگان صرف کند، و نماز به پا دارد و زکات مال (به مستحق) بدهد» در این آیه خوبی و نیکی را به اعتقادات، احکام و اخلاق تقسیم می‌کند که نماز میوه این مجموعه است.
وی با بیان اینکه نماز از روز اول آمده است، همان روزی که آیات سوره علق بر پیامبر نازل شده، ادامه داد: این اولویت به این معناست که نماز در عقاید و عقاید در نماز تأثیرگذار است، در حالی که حجاب پس از 15یا 16 سال و روزه پس از 16 سال بر پیامبر نازل شده و متعلق به زمانی است که پیامبر در مدینه استقرار یافتند. پیامبر نیز بر اول بودن نماز دست گذاشته است و اعلام کرده اولین فرمانی که از آسمان به من رسیده، برپایی نماز بوده است. بنابراین هر فعالیتی در شهرمان که به دینداری مربوط باشد، آن فعالیت در حوزه نماز است.
وی با تأکید بر توجه به نتیجه پژوهش‌های نماز افزود: رصد پژوهش‌ها پیام‌هایی را به ما می‌دهند. خواندن پژوهش‌های دو دهه اخیر چه در سطح شهرستان، استان و یا کشور انجام شده است، نیاز دستگاه‌های فکری اعضای ستاد اقامه نماز است. نمونه‌هایی از آن پژوهش‌ها پیشتر در فصل‌نامه نیایش منتشر می‌شد، با توجه به تفاوت‌های فرهنگی مناطق مختلف در صورتی که این پژوهش‌ها به محل و منطقه زندگی شما مربوط باشد، به حقیقت نزدیک‌تر است. نتایج پژوهش‌ها برای ما تکلیف می‌آورد و به ما خط می‌دهد.
بهشتی به نتایج 50 پژوهش اشاره و اظهار کرد: در این پژوهش 13 دلیل برای دانش‌آموزان متوسطه دوم که نماز نمی‌خوانند، آورده شده است که مسئول اقامه نماز استان باید از این دلایل آگاه باشند. مهم‌ترین دلیل در این پژوهش «نمی‌دانم چرا باید نماز بخوانم؟» ذکر شده است. بنابراین سخنان گفته شده ناکافی است و یا از سوی نوجوان دریافت نشده است، زیرا دانش‌آموزان نمی‌دانند فایده این کار چیست؟ بین نمازخوان و کسی که نماز نمی‌خواند چه تفاوتی وجود دارد. پژوهش‌های خوبی به صورت کشوری، منطقه‌ای، استانی و شهرستانی درباره نماز انجام شده را پیوسته رصد و خود را به روز کنید و به مسئولان ستاد اقامه نماز استان‌ها توصیه می‌کنم در صورت وجود بودجه اجرای یک پژوهش که به واقعیت نزدیک باشد در شهر و استان را بر عهده گیرند و تصویری روشن از مردم شهر خود داشته باشید.
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور خانواده، مدرسه، مسجد و رسانه را به عنوان کانون‌های تأثیرگذار اجتماعی در ترویج نماز معرفی کرد و گفت: در نتایج یکی از این پژوهش‌ها از بچه‌های نمازخوان پرسیده شده کجا نماز خوان شدید؟ در بیش از 70 درصد، پاسخ دادند خانه. سوال دیگر این بوده که تحت تأثیر چه کسی نمازخوان شده‌اید؟ در بیش از 90 درصد موارد مادر را در پاسخ آورده‌اند. با توجه به نتیجه این تحقیق، آموزش به مادران در اولویت کار مسئولان ستاد اقامه نماز قرار می‌گیرد. دادن اطلاعات و انگیزه کافی به مادران میتواند یک نسل را نمازگزار تربیت کند. زیرا هر چه بنیه اعتقادی مردم قوی‌تر، گرایش به نماز خوبتر است.
وی ضمن قرائت آیه 132 سور طه «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ ... تو اهل بیت خود را به نماز و طاعت خدا امر کن» تصریح کرد: کتاب‌های خانواده و نماز را بخوانید، تهیه و معرفی کنید، و بر روی خانواده سرمایه‌گذاری کنید. اتفاقات یک سال گذشته پیام‌های مهمی داشته است، تنها حجاب مطرح نیست، کمتر جایی است که مردم از نماز در کنار حجاب نگویند. پیوسته به حجاب موضوع نماز هم هست.
بهشتی با مطرح کردن این پرسش که آیا وضع نماز در این سال‌ها بهتر شده است، اظهار کرد: تهاجم طرف مقابل شدیدتر از ماست، ما در این حوزه تلاش می‌کنیم، اما کاری که ما انجام می‌دهیم ناکافی است، همچون سیلی که آمده است و ما در برابر آن صد کیسه شن قرار دهیم که در مقابل سیل بنیان کن، جوابگو نیست. کارهای جدی‌تری باید انجام دهیم. از میان ده‌ها موضوعی که در اسلام داریم، مسئله بیان حجاب و نماز به خانواده بر پیامبر تأکید شده است.
وی با برشمردن خدا، پیامبر، قرآن، مسجد، اهل بیت به عنوان پایگاه‌های پیوند هدایت نام گذاری کرد و گفت: رسانه شما در مرکز استان رادیو است. استفاده از ظرفیت اساتید در برنامه‌های نماز استان یکی از کارهای شما است. دعوت از ظرفیت‌های نهادهای دیگر با هنر ارتباط با عالمان؛ فرهیختگان و نخبگان شهر رهبران فکری که در شهر شما محبوبیت دارند، فرهیختگان؛ شاعران؛ هنرمندان، نخبگان، خطاطان، طراحان، مبلغان و مداحان و ... مقدور خواهد شد.
بهشتی اظهار کرد: در کنار همه این فعالیت‌ها باید بدانید کار تبلیغ شکیبایی لازم دارد. چنانکه در آیه 127 سوره نحل «وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ ۚ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ ... و صبر كن و صبر تو جز به [توفيق] خدا نيست و بر آنان اندوه مخور و از آنچه نيرنگ مى‌كنند دل تنگ مدار» در بسیاری آیات، صبر و نماز در کنار یکدیگر آمده است.
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور با اشاره به فصلی از کتاب «سیره پیامبر در قرآن» حجت‌الاسلام محسن قرائتی بیان کرد: فصل مهمی از این کتاب به مشکلات پیامبر اختصاص دارد. حدود 10 بار می‌خواستند پیامبر را بکشند، یارانش را از بین ببرند، بنابراین صبر و شکیبایی را نباید از دست داد. راه ما درست است و مأموریت ما درست است، خداوند در این مأموریت پشتیبان ما است. ما نباید مأیوس شویم.
فراموش نکنیم جبهه مقابل ما هم فعال است
وی اظهار کرد: فراموش نکنیم جبهه مقابل ما هم فعال است. جبهه مقابل ما با بودجه، تجربه، نیرو، انگیزه، هنر و برنامه دارد و مصمم است. جبهه مقابل ما کیست، خداوند 14 بار در قرآن شیطان را دشمن معرفی کرده است. این موضوع خیالی و توهمی نیست. 99 بار هم در قرآن صحبت از شیطان شده تا ما با اهداف دشمن آشنا شویم. در آیه 109 سوره بقره آمده است « وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا ... بسيارى از اهل كتاب -پس از اينكه حق برايشان آشكار شد- از روى حسدى كه در وجودشان بود، آرزو مى‌كردند كه شما را، بعد از ايمانتان، كافر گردانند».
بهشتی ادامه داد: آن‌ها هدف‌شان این است شما غافل از امکانات شوید، امکانات در این جا تنها سلاح نیست، اذان و نمازتان را با صدای زیبایی مسخره می‌کنند، زیرا رسانه در دست‌شان است. بنابراین چنانکه در آیه 91 سوره مائده آمده است « إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاءَ فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَعَنِ الصَّلَاةِ ۖ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ همانا شيطان مى‌خواهد با شراب و قمار، ميان شما دشمنى و كينه ايجاد كند، و شما را از ياد خدا و از نماز باز دارد. پس آيا شما دست برمى‌داريد؟ » هدف اول دشمن، پراکندگی میان مؤمنان است و هدف دوم شیطان بستن راه نماز است، بنابراین از دشمنان اطلاعات لازیم داریم، ابزار و شیوه کار دشمن و شناسایی دشمن یکی از وظایف ماست. وقتی ما بدانیم دشمن و جبهه مقابل ما فعال است، شب خوابمان نمی برد و در تکاپوی مقابله بر خواهیم آمد.
وی افزود: دشمن و جبهه مقابل همه لشکریانش را جمع کرده است، چنانکه در خطبه 10 نهج‌البلاغه آمده است «أَلَا وَ إِنَّ الشَّيْطَانَ قَدْ جَمَعَ حِزْبَهُ وَ اسْتَجْلَبَ خَيْلَهُ وَ رَجِلَهُ، وَ إِنَّ مَعِي لَبَصِيرَتِي ... آگاه باشيد كه شيطان حزب خود را گرد آورده و سواران و پيادگانش را بسيج كرده است همان بصيرت ديرين هنوز هم با من است» ابزار من برای مقابله بصیرت است.
تکریم شخصیت انسانها یک راهبرد است
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور با بیان اینکه تکریم شخصیت انسانها یک راهبرد است، اظهار کرد: محیط جامعه پیامبر نامناسب بود، فرهنگ، بهداشت و سواد نبود، تعصب، جهالت و لجاجت حاکم بود، اما پیامبر توانست با اخلاق کریمانه و با احترام به انسانها آن‌ها را به اسلام جذب کند. چنانکه شهید مطهری بیان کردند موفق‌ترین انسان تاریخ، محمد (ص) است، زیرا او کسی است توانست با اخلاق در کمتر از 50 سال بیش از نیمی از مردم جهان را به آیین خود نه با اهانت، بلکه با کرامت متوجه کند. در شیوه‌های دعوت به نماز باید به این موضوع دقت کنیم.
وی ضمن بیان بازی پیامبر اکرم (ص) با کودکان در کوچه و تأخیر در نماز اول وقت یادآور شد: پیامبر (ص) با تکریم بچه‌ها را به اسلام دعوت می‌کرد. بنابراین هر چه اخلاق مردم اسلامی‌تر، علاقه به نماز بیشتر است.
بهشتی گفت: آموزش یکی از ارکان فرهنگ سازی نماز است. در ستاد اقامه نماز موظف هستیم 4 آموزش قرائت صحیح نماز، آموزش مفاهیم نماز ، آموزش احکام نماز، آموزش اسرار نماز را برای اقشار مختلف را داشته باشند. قرائت صحیح نماز با تمرکز در دوره ابتدایی تنها پیگیری لازم دارد. ۳۵ جمله از ابتدای اذان تا پایان نماز داریم، جملاتی کوتاه با مفاهیمی بلند که آموزش آن در هر مقطع باید رشد یابد، در دوره دبستان برای هر یک از این جملات نه تنها ترجمه، بلکه چند پاراگراف مطلب بداند و دوره‌های بعدی تا دانشگاه یادگیری این مفاهیم گسترش یابد.
وی با اشاره به آیه 43 سوره نساء « يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ ... نماز نزديك نشويد تا زمانى كه بدانيد چه مى‌گوييد» بیان کرد: اسلام از ما نماز را با آگاهی می‌خواهد. کتاب تفسیر نماز آیت‌الله قرائتی در توضیح این 35 جمله نماز است و وقتی آگاهی و معرفت بیاید، شیرینی نماز به ذائقه‌ها اثر می‌کند.
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور افزود: آموزش احکام و مسائلی را غالبا به آن مکلف هستیم و احتیاج داریم، واجب است. سبک‌های امروزی و مؤثر همچون آموزش‌های تصویری را داریم، اما نیاز به فعالیت بیشتری در حوزه آموزش احکام هستیم. نظارت بر اثربخشی آموزش در مدارس را باید در مراحل بعدی همچون سربازخانه‌ها مورد توجه قرار دهیم.
وی درباره ضرورت آموزش اسرار نماز به ضرورت چرایی انجام نماز پرداخت و گفت: قرآن، ائمه معصومین (ع) و علمای بزرگ روزگار ما به این چراها پاسخ دادند، شیرین‌ترین و ساده‌ترین نمونه این پاسخگویی از علمای روزگار معاصر، کتاب «پرتوی از اسرار نماز» نوشته حجت‌الاسلام محسن قرائتی است. آموزش اسرار نماز به نرمی و لطافت نیاز دارد.
تبلیغ از ارکان فرهنگ‌سازی نماز است
بهشتی افزود: تبلیغ یکی از ارکان فرهنگ سازی است. چنانکه در آیه 39 سوره احزاب آمده است « الَّذِینَ یُبَلِّغُونَ رِسالاتِ اللّهِ وَ یَخْشَوْنَهُ وَ لایَخْشَوْنَ أَحَداً إِلاَّ اللّهَ وَ کَفى بِاللّهِ حَسِیباً ... آنان که تبلیغ رسالت خدا کنند و از خدا می‌ترسند و از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند و خدا برای حساب به تنهایی کفایت می‌کند». تبلیغ محیطی بدین معنا که محیط شهرهای ما باید مشوق نماز باشد، فضای خیابان‌ها، بازارها پارک‌ها، جاده‌ها، مدارس میتواند حاوی پیام‌های برانگیزاننده باشد، آمیختن تبلیغ با هنر هزینه دارد که برای تأمین آن باید تلاش کنید.
وی با اشاره به اینگه گاه تبلیغات عمومی پاسخ نمی‌دهد، بر ضرورت تبلیغ چهره به چهره تأکید کرد و گفت: کارشناسان با حوصله در این حوزه نیاز اساسی است. گاه برخی پرسش‌ها ناشی از مشکلی است که قالب سوال خود را نشان می‌دهد. در واقع گاه سولات جوانان ناشی از آشوبی در وجودشان است. پرورش چنین کارشناسانی را نیاز داریم، چنانکه پرفسور مولانا که سال‌ها کار تبلیغات را انجام می‌دهند، گفته است مؤثرترین تبلیغ در جهان تبلیغ چهره به چهره است.
مناسبت‌ها ظرفیتی برای تبلیغ هستند
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور افزود: تبلیغ در مناسبت‌ها یکی از راهکارهاست و از 366 روز سال، بیش از 200 روز مناسبت دارد و ما می‌توانیم در مورد نماز کاری انجام دهیم. این روزها بسترهای فعالیت ماست. به عنوان مثال روز آب میتواند بهانه‌ای برای غسل، وضو، اسراف نکردن استفاده کنیم. یا روز ماما میتواند به معرفی مامایی اختصاص داشته باشد که در گوش هزار نوزاد اذان گفته است. چنانکه در آیه 5 سوره ابراهیم آمده است « وَذَكِّرْهُمْ بِأَيَّامِ اللَّهِ ... روزهاى خدا را به آنان يادآورى كن» روزهایی که ما می‌توانیم از فضای آن برای رساندن پیام استفاده کنیم، به ویژه ماه رمضان، محرم، عید غدیر، قربان و روز جمعه که در ایام هفته به نماز گره خورده است.
وی با اشاره به اصرار پیامبر به نماز جماعت بیان کرد: در نماز جماعت همدلی، همزبانی، جماعت جز حداقل هاست، این موارد میوه‌های اجتماعی نماز هستند. چنانکه در آیه 102 سوره نساء خداوند پیامبر را موظف می‌کند در میدان جنگ، نماز را به جماعت برگزار کند. اسلام چه جماعتی می‌خواهد؟ تنها قرار گرفتن جسم‌ها و گفتن اذکار نیست، در جماعت باید دل‌ها در کنار هم قرار گیرد.
مشاور امور فرهنگی ستاد اقامه نماز کشور با اشاره به سخنان مقام معظم رهبری درباره موضوع مسجد تراز اسلامی یادآور شد: سرگرم کارهای روزمره می‌شویم و یادمان می‌رود 5 سال گذشته ایشان چه توصیه‌هایی در این باره فرمودند؛ توصیه به حضور بچه‌ها، خانواده‌ها، دانشگاهیان، فرهنگیان باید در دستور کارمان باشد. استفاده از تجربه مدارس موفق در اجرای نماز جماعت نشان می‌دهد که در این حوزه نیازمند فعال کردن، سهمیم شدن و مشارکت همه نیروها هستیم.
وی ادامه داد: نماز را از زندگی جدا نکنیم، در قرآن نماز حدود 80 بار آمده است، اما در کمتر مواردی به صورت تنها آمده است، بلکه نماز در کنار مجموعه‌ای از عناصر داروی شفابخش است. در واقع گویی نماز در دل نسخه‌هایی چند دارویی همچون زکات، صبر و ... در قرآن آمده است. از میان 50 موضوعی که در کنار نماز در قرآن آمده، 30 مورد، مسائل اخلاقی اجتماعی همچون قرض الحسنه و نماز، حسن خلق و نماز و ... است.
بهشتی گفت: توجه به چینش موضوعات در قرآن نشان می‌دهد زکات، یعنی رسیدگی به محرومان 28 مرتبه در قرآن در کنار نماز، یعنی ارتباط با خالق قرار گرفته است. همچنین است مفاهیمی همچون جهاد و نماز، امر به معروف و نماز، قربانی و نماز، و مسائل اعتقادی همچون توحید و معاد، حتی قرآن در کنار نماز 20 مرتبه آمده است.
انتهای پیام
