کتابداری و نقش آن در پویایی کتابخانه‌ها
اهمیت و پویایی هر کتابخانه در سایه کتابداران آن معنا پیدا می‌کند؛ از این‌رو هر کتابخانه‌ای که کتابداران فعال، دغدغه‌مند و با روابط عمومی قوی‌تری داشته باشد، به‌روز بودن منابع و افزایش مراجعه‌کنندگان در آن مشهود خواهد بود.
کتابداری را می‌توان شغلی پرطرفدار برای عموم کسانی دانست که مایل‌اند ساعات کاری خود را در جوار قفسه کتابهای گوناگون بگذرانند. امروزه لزوم مراجعه به کتابخانه‌ها بیشتر از گذشته شده و با مشاهده قیمت‌های پشت جلد کتاب‌ها به خوبی مشخص می‌شود. افزون بر این، عده بسیاری نیز به جای آنکه با خرید کتاب و یک بار خواندن آن، قفسه‌های خانگی خود را پر کنند، پیمودن مسیر کتابخانه و امانت گرفتن کتاب را ترجیح می‌دهند. اگرچه امروزه کتابخانه‌های الکترونیکی نیز در دسترس علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی قرار گرفته است؛ اما کتابهای چاپی و لذت ورق زدن برگه‌های کاغذی هنوز هم از جایگاه خاص و ویژه‌ای برخوردار است که موجب می‌شود افراد بخشی از وقت خود را برای مراجعه حضوری به کتابخانه‌ها اختصاص دهند.
اهمیت و پویایی هر کتابخانه نیز در سایه کتابداران آن معنا پیدا می‌کند، از این‌رو هر کتابخانه‌ای که کتابداران فعال، دغدغه‌مند و با روابط عمومی قوی‌تری داشته باشد، به‌روز بودن منابع و افزایش مراجعه‌کنندگان در آن مشهود خواهد بود.
کتابداری به‌صورت تخصصی یکی از رشته‌های مورد تدریس در دانشگاه‌هاست. در سال 1396 با توجه به تحولاتی که در سرفصل‌های مورد تدریس در رشته علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی رخ داد، عنوان آن به رشته «علم اطلاعات و دانش‌شناسی» تغییر یافت. این رشته یکی از زیرشاخه‌های ادبیات و علوم انسانی است؛ اما داوطلبان رشته تجربی و ریاضی نیز می‌توانند از طریق انتخاب رشته کنکور سراسری در آن تحصیل کنند.
علم اطلاعات و دانش‌شناسی به تربیت افرادی می‌پردازد که بتوانند در کتابخانه‌ها، آرشیوها و مراکز اطلاع‌رسانی مشغول به کار شوند. البته چندین سال است که حوزه اشتغال در این رشته از فضای انحصاری کتابخانه‌ها فراتر رفته است. فارغ‌التحصیلان این رشته دارای دانش و مهارت‌هایی هستند که از طریق آنها می‌توانند کتاب‌ها و سایر منابع و اطلاعات را به شکل چاپی و الکترونیکی، ثبت، ضبط، گردآوری و سازماندهی کنند و اشاعه دهند.
در ایران از سال 1345 هجری خورشیدی، این رشته با مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تهران، آغاز شد و هم‌اکنون در سال 1402 حدود ۷۵ گروه آموزشی در این رشته در دانشگاه‌های کشور فعالیت می‌کنند. از این میان، پنج دانشگاه شهید چمران اهواز، فردوسی مشهد، علامه طباطبایی(ره)، دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران در مقطع دکترا فعالیت دارند.
با ظهور منابع الکترونیکی و ورود رایانه به کتابخانه‌ها، ماهیت این رشته نیز دگرگون شده است و فارغ‌التحصیلان متناسب با تحولاتی که در این رشته رخ داده، با مهارت‌های رایانه‌ای و اینترنتی گوناگون آشنایی پیدا می‌کنند. امروزه این دانش در ایران نیز گسترش یافته است و زیرشاخه‌های تازه‌ای از جمله علم‌سنجی، مطالعات آرشیوی و مدیریت و بازیابی اطلاعات و دانش را هم دربرمی‌گیرد.
در اصل امروزه یک کتابدار علاوه بر سازماندهی، در بازیابی و اشاعه اطلاعات در قالب‌های گوناگون اعم از کتاب، مجله، پایگاه‌های اطلاعاتی و اینترنت هم تخصص دارد. بهبود عرضه چنین خدماتی در جامعه برای افزایش آگاهی، ارتقای سواد و افزایش دانش علمی جامعه به‌خصوص برای دانش‌پژوهان و دانشجویان مؤثر است و به پیشرفت منجر می‌شود.
با مدرک کارشناسی این رشته می‌توان افزون بر کتابخانه‌ها، به‌عنوان دستیار پژوهشی نیز مشغول به کار شد و به محققان کمک کرد تا از منابع چاپی یا دیجیتال استفاده کنند؛ حتی می‌توان برنامه‌نویسی، طراحی و پشتیبانی سایت کتابخانه‌ها و سایر مؤسسات تحقیقاتی را نیز برعهده داشت. به‌طور کلی، کتابدار می‌تواند در فضاهای گوناگونی از جمله این موارد اشتغال پیدا کند: مراکز بایگانی و آرشیو، موزه‌ها، شرکت‌های تجاری، حقیقی و حقوقی، مؤسسات دولتی و غیردولتی، کتابخانه‌ها، شرکت‌های نرم‌افزاری و مؤسسات بهداشتی، درمانی، دارویی و دانش‌بنیان. مؤسسه آماری BLS نیز پیش‌بینی کرده است که تا سال 2026، مشاغل مرتبط با علوم کتابداری 13% افزایش پیدا کند.
زهرا مظفری‌فرد
انتهای پیام
