پژوهشگاه المصطفی برگزار کرد؛
نشست علمی «ماتریدیه و تأثیر آن بر تعامل با مسلمانان بالکان»
نشست علمی «ماتریدیه و تأثیر آن بر تعامل با مسلمانان بالکان»، به همت پژوهشگاه بین المللی المصطفی برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به نقل از مرکز خبر و اطلاع رسانی جامعةالمصطفی، مرتضی اشرافی، دبیر علمی این نشست، در ابتدا با اشاره به تاریخ شکل گیری ماتریدیه گفت: «ماتریدیه» فرقه ای است که به ابومنصور ماتریدی منسوب است و مانند اشاعره، یکی از نحله های کلامی اهل سنت به شمار می رود و پیروان آن از نظر فقهی، تابع عقائد ابوحنیفه هستند.
وی با بیان اینکه شیخ ابومنصور، با اصلاح اصول عقاید حنفی، آن را به منزله اصول اعتقاد صحیح اهل سنت قرار داده است، اظهار داشت: این اصول به علم کلامی مبدل شد که ابومنصور آن را در مدرسه خود تدریس می کرد.
اشرافی درباره برخی عقاید ماتریدی یادآور شد: ماتریدی این نظریه که "آدمی توانا و ملزم به تحصیل شناخت خداست و شکر منعم به واسطه عقل، مستقل از وی است" را می پذیرد. درباره جبر و اختیار نیز باید گفت که موضع ماتریدی، ما بین اشعری و معتزله است و ماتریدی ایمان را اساساً تصدیق بالقلب دانسته و اعمال را جزئی از ایمان نمی¬داند.
وی افزود: بالکان به ویژه بوسنی و هرزگوین، از قلمرو جغرافیایی ماتریدیه به شمار می آید که البته آسیای مرکزی، چین، شبه قاره هند و حوزه جنوب شرق آسیا نیز در این محدوده قرار می گیرند.
دبیر نشست علمی، در پایان با بیان اینکه این نشست به تأثیر ماتریدیه بر تعامل با مسلمانان بالکان اشاره دارد؛ افزود: دکتر علی اکبر ضیائی، به مدت 10 سال رایزن فرهنگی ایران در بوسنی و هرزگوین، آلبانی و مقدونیه بوده است و از تألیفات وی می توان به «علمای مسلمان و مطالعات اسلامی در بالکان»، «سرزمین عقاب ها»، «تاریخ و فرهنگ مردم آلبانی»، «مبانی حکومت اسلامی در عصر عثمانی»، و نیز «شرح عقاید ماتریدیه مردم مسلمان بالکان» و ده ها مقاله شناسایی جریان های فکری و دینی مسلمانان بالکان اشاره کرد.
در ادامه نشست، علی اکبر ضیایی، در ابتدا با بیان اینکه منطقه بالکان سالیان طولانی تحت سلطه کمونیست ها بوده است، ابراز داشت: در مدت زیادی که این منطقه تحت سلطه کمونیسم قرار داشت، مسلمانان بالکان برداشتی سطحی از اسلام داشتند؛ لذا اولویت کشورهای اسلامی برای فعالیت در منطقه مذکور، گسترش معارف اصیل دینی بود که جمهوری اسلامی ایران نیز در سال 1373 تصمیم به ورود به منطقه گرفت.
وی ادامه داد: بیشترین کمک هایی که از سوی کشورهای مسلمان در ابتدا شد، به ساخت مساجد و مدارس اختصاص داشت و جمهوری اسلامی ایران نیز فعالیت های خود را برای ارائه کمک های انسان دوستانه و خیریه به مسلمانان این منطقه متمرکز نمود.
رایزن فرهنگی سابق ایران در بوسنی و هرزگوین، در ادامه به بیان برخی از ویژگی های ماتریدیه پرداخت و تاکید کرد: از نکات مهم عقاید ماتریدیه، جایگاه مهم اصالت عقل به عنوان منبع استنباط حکم و شریعت است که برخلاف اصول اعتقادی اهل حدیث قرار دارد.
وی با اشاره به سابقه مهم امپراتوری عثمانی در منطقه بالکان، ابراز داشت: اعتقادات ماتریدیه در سایه امپراتوری عثمانی کامل می شود و بسیاری از علمای منطقه ترکیه و بالکان، ماتریدیه مذهب بوده و کتب پیروان ابوموسی ماتریدی، در مدارس آنان تدریس می شده است.
دکتر ضیائی، یکی از مشکلات اصلی در آسیب شناسی فرهنگی را عدم شناخت کافی از مناطق دانست و یادآور شد: در مطالعات منطقه ای، شناخت صحیح منطقه بسیار اهمیت دارد که تنها با مطالعات کتابخانه ای به دست نمی آید و در این باره به مطالعات میدانی نیاز داریم.
وی، عقل گرا بودن و توجه به مباحث فلسفی و کلامی در ماتریدیه را زبان مشترک مناسبی برای ایجاد گفتمان با این مذهب برشمرد و خاطرنشان کرد: ماتریدیه از لحاظ اصالت عقل ،در تعارض جدی با وهابیت و سلفی گری قرار دارد و به همین دلیل، وهابیت نتوانسته است در این منطقه نفوذ چندانی داشته باشد.
کارشناس منطقه بالکان با اشاره به فعالیت گسترده غرب و امریکا در این منطقه، ابراز داشت: امریکا در زمان سلطه کمونیست ها در منطقه بالکان، بیشترین حمایت از مسلمانان بوسنی به منظور مقابله با کمونیسم را مبذول داشت. هم اکنون غرب به دنبال رواج پولاریسم دینی در بالکان است و موسسه سوروس، یکی از مهم ترین موسساتی است که در منطقه به فعالیت های تحقیقاتی گسترده ای به منظور اشاعه ارزش های امریکایی و غربی اشتغال دارد.
وی با تاکید بر پیوند محکم میان مباحث دینی و قومی، اذعان داشت: مطالعات اسلامی نباید ما را از مطالعات قومی شناسی مغفول دارد چراکه پیوند محکمی میان مباحث دینی و قومی وجود دارد. دین و مذهب یکی از ارکان تثبیت هویت و قومیت در بالکان به شمار می آید و باید بدان توجه داشت.
دکتر ضیائی در پایان با اشاره به رشد میزان آشنایی مسلمانان منطقه بالکان با مکتب اهل بیت(علیهم السلام) پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ابراز داشت: برای ایجاد گفتگوی مناسب با اهل سنت و علمای آنان، باید به سمت اشتراکات حرکت نماییم و در منطقه بالکان، مباحث عقلی و فلسفی می تواند بهترین زبان مشترک برای ما باشد.
وی با بیان اینکه شیخ ابومنصور، با اصلاح اصول عقاید حنفی، آن را به منزله اصول اعتقاد صحیح اهل سنت قرار داده است، اظهار داشت: این اصول به علم کلامی مبدل شد که ابومنصور آن را در مدرسه خود تدریس می کرد.
اشرافی درباره برخی عقاید ماتریدی یادآور شد: ماتریدی این نظریه که "آدمی توانا و ملزم به تحصیل شناخت خداست و شکر منعم به واسطه عقل، مستقل از وی است" را می پذیرد. درباره جبر و اختیار نیز باید گفت که موضع ماتریدی، ما بین اشعری و معتزله است و ماتریدی ایمان را اساساً تصدیق بالقلب دانسته و اعمال را جزئی از ایمان نمی¬داند.
وی افزود: بالکان به ویژه بوسنی و هرزگوین، از قلمرو جغرافیایی ماتریدیه به شمار می آید که البته آسیای مرکزی، چین، شبه قاره هند و حوزه جنوب شرق آسیا نیز در این محدوده قرار می گیرند.
دبیر نشست علمی، در پایان با بیان اینکه این نشست به تأثیر ماتریدیه بر تعامل با مسلمانان بالکان اشاره دارد؛ افزود: دکتر علی اکبر ضیائی، به مدت 10 سال رایزن فرهنگی ایران در بوسنی و هرزگوین، آلبانی و مقدونیه بوده است و از تألیفات وی می توان به «علمای مسلمان و مطالعات اسلامی در بالکان»، «سرزمین عقاب ها»، «تاریخ و فرهنگ مردم آلبانی»، «مبانی حکومت اسلامی در عصر عثمانی»، و نیز «شرح عقاید ماتریدیه مردم مسلمان بالکان» و ده ها مقاله شناسایی جریان های فکری و دینی مسلمانان بالکان اشاره کرد.
در ادامه نشست، علی اکبر ضیایی، در ابتدا با بیان اینکه منطقه بالکان سالیان طولانی تحت سلطه کمونیست ها بوده است، ابراز داشت: در مدت زیادی که این منطقه تحت سلطه کمونیسم قرار داشت، مسلمانان بالکان برداشتی سطحی از اسلام داشتند؛ لذا اولویت کشورهای اسلامی برای فعالیت در منطقه مذکور، گسترش معارف اصیل دینی بود که جمهوری اسلامی ایران نیز در سال 1373 تصمیم به ورود به منطقه گرفت.
وی ادامه داد: بیشترین کمک هایی که از سوی کشورهای مسلمان در ابتدا شد، به ساخت مساجد و مدارس اختصاص داشت و جمهوری اسلامی ایران نیز فعالیت های خود را برای ارائه کمک های انسان دوستانه و خیریه به مسلمانان این منطقه متمرکز نمود.
رایزن فرهنگی سابق ایران در بوسنی و هرزگوین، در ادامه به بیان برخی از ویژگی های ماتریدیه پرداخت و تاکید کرد: از نکات مهم عقاید ماتریدیه، جایگاه مهم اصالت عقل به عنوان منبع استنباط حکم و شریعت است که برخلاف اصول اعتقادی اهل حدیث قرار دارد.
وی با اشاره به سابقه مهم امپراتوری عثمانی در منطقه بالکان، ابراز داشت: اعتقادات ماتریدیه در سایه امپراتوری عثمانی کامل می شود و بسیاری از علمای منطقه ترکیه و بالکان، ماتریدیه مذهب بوده و کتب پیروان ابوموسی ماتریدی، در مدارس آنان تدریس می شده است.
دکتر ضیائی، یکی از مشکلات اصلی در آسیب شناسی فرهنگی را عدم شناخت کافی از مناطق دانست و یادآور شد: در مطالعات منطقه ای، شناخت صحیح منطقه بسیار اهمیت دارد که تنها با مطالعات کتابخانه ای به دست نمی آید و در این باره به مطالعات میدانی نیاز داریم.
وی، عقل گرا بودن و توجه به مباحث فلسفی و کلامی در ماتریدیه را زبان مشترک مناسبی برای ایجاد گفتمان با این مذهب برشمرد و خاطرنشان کرد: ماتریدیه از لحاظ اصالت عقل ،در تعارض جدی با وهابیت و سلفی گری قرار دارد و به همین دلیل، وهابیت نتوانسته است در این منطقه نفوذ چندانی داشته باشد.
کارشناس منطقه بالکان با اشاره به فعالیت گسترده غرب و امریکا در این منطقه، ابراز داشت: امریکا در زمان سلطه کمونیست ها در منطقه بالکان، بیشترین حمایت از مسلمانان بوسنی به منظور مقابله با کمونیسم را مبذول داشت. هم اکنون غرب به دنبال رواج پولاریسم دینی در بالکان است و موسسه سوروس، یکی از مهم ترین موسساتی است که در منطقه به فعالیت های تحقیقاتی گسترده ای به منظور اشاعه ارزش های امریکایی و غربی اشتغال دارد.
وی با تاکید بر پیوند محکم میان مباحث دینی و قومی، اذعان داشت: مطالعات اسلامی نباید ما را از مطالعات قومی شناسی مغفول دارد چراکه پیوند محکمی میان مباحث دینی و قومی وجود دارد. دین و مذهب یکی از ارکان تثبیت هویت و قومیت در بالکان به شمار می آید و باید بدان توجه داشت.
دکتر ضیائی در پایان با اشاره به رشد میزان آشنایی مسلمانان منطقه بالکان با مکتب اهل بیت(علیهم السلام) پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، ابراز داشت: برای ایجاد گفتگوی مناسب با اهل سنت و علمای آنان، باید به سمت اشتراکات حرکت نماییم و در منطقه بالکان، مباحث عقلی و فلسفی می تواند بهترین زبان مشترک برای ما باشد.
مطالب مرتبط
