جلوگیری از تبدیل یکجانبه‌گرایی آمریکا به رویه قانونی؛ دستاورد جهانی لغو تحریم‌های تسلیحاتی

افشار سلیمانی، سفیر اسبق کشورمان در جمهوری آذربایجان و کارشناس مسائل بین‌المللی، در گفت‌وگو با ایکنا، درباره اهمیت لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران در 27 مهرماه و 5 سال پس از امضای برجام گفت:‌ این مسئله در عین حال که برای ایران مهم بود اما در نگاهی کلان‌تر برای جامعه بین‌المللی و اعضای شورای امنیت اهمیت داشت و توانستند علی‌رغم تلاش‌های آمریکا برای تمدید این تحریم‌ها روی رأی خود ایستادند و با غلبه قدرت چندجانبه‌گرایی بر یکجانبه‌گرایی قطعنامه 2231 را اجرایی کنند.

وی افزود: در واقع این قضیه در شکل‌دهی به آینده ساختار نظام بین‌الملل و حرکت به سمت نظام چندقطبی یا تک‌قطبی اهمیت داشت. امروز بیشتر کشورهای جهان چندقطبی شدن را در عرصه بین‌المللی پیگیری می‌کنند زیرا این ساختار چندقطبی عرصه بازی و امکان تأمین منافع ملی را بیشتر می‌کند. هرچند آمریکا در برخی مسائل مانند تحریم‌های اقتصادی علیه ایران یکجانبه عمل و سایر کشورها را وادار کرده که با ایران وارد تعاملات اقتصادی نشوند، اما این اتفاق نشان داد که دنیا حداقل به لحاظ حقوقی و سیاسی بیش از این تک‌محوری و یکجانبه‌گرایی آمریکا را نمی‌پذیرد.

بیشتر بخوانید:

• لغو تحریم‌های تسلیحاتی؛ از پیروزی سیاسی تا مشکلات اجرایی
• لغو تحریم تسلیحاتی ایران؛ شکست یکجانبه‌گرایی آمریکا / خرید و فروش سلاح بخشی از منافع اقتصادی این موفقیت است

سلیمانی ابراز کرد: از طرفی این اتفاق برای ایران یک پیروزی سیاسی و دیپلماتیک مقابل آمریکا محسوب می‌شود و نشان داد که برجام با وجود برخی ایرادات، مزایایی داشت و حداقل در حوزه سیاسی توانست منافع ایران را حفظ کند. اما سؤال اصلی این است که حال در حوزه عملیاتی شدن لغو تحریم‌‌های تسلیحاتی چه اتفاقی می‌افتد. ایران در دوران تحریم موفقیت‌هایی در حوزه تسلیحاتی داشته است، اما به واسطه این تحریم در بازار جهانی تسلیحات سهم چندانی نداشته و لذا به این راحتی نمی‌تواند در بازار خرید و فروش تسلیحات با سایر کشورهای فعال در این بازار رقابت کند.

آینده تعاملات تسلیحاتی پس از رفع تحریم

این کارشناس مسائل بین‌المللی بیان کرد: مسئله دیگر اینکه ایران، چه تحریم باشد چه نباشد، در حوزه تسلیحاتی با یک دسته کشورها مانند کشورهای اروپایی ارتباطی نداشته و پس از لغو این تحریم‌ها هم اتفاق خاصی نمی‌افتد. چون غربی‌ها در نگاه کلان با ایران در حوزه تسلیحات وارد همکاری نمی‌شوند و تنها یک‌سری کشورها مانند چین، روسیه، کره شمالی و ونزوئلا با ایران در این حوزه ارتباط داشتند. البته این کشورها هم علی‌رغم رفع تحریم‌های تسلیحاتی ملاحظات خاص خود را دارند.

وی یادآور شد: حتی روسیه و چین در دوره اوج روابط با ایران برخی سلاح‌های خاص را به ما نمی‌دادند. برای نمونه روسیه در همکاری نظامی با ایران هیچ‌گاه سوخو35 به ایران نمی‌فروشد. در حالی که ناوگان هوایی نظامی ایران قدیمی شده و جنگنده‌های به‌روز ندارد و اورهال کردن جنگنده‌های فعلی نیز مشکلاتی دارد و اگر هم جنگنده‌ای به ایران بفروشد، مدل‌های جدیدش را نمی‌دهد تا در مقابل F35 که آمریکا به امارات و عربستان می‌دهد توازن ایجاد شود.

چرا این پیروزی در داخل کشور بازتاب نداشت

سفیر پیشین ایران در جمهوری آذربایجان اظهار کرد: از سوی دیگر این پیروزی سیاسی در وضعیتی اتفاق افتاده که کشور به لحاظ اقتصادی شرایط نامناسبی دارد و مردم تحت فشار شدیدی هستند و این اتفاق تأثیر چندانی، چه به طور آنی و چه غیر آنی، بر وضعیت اقتصادی مردم ندارد و لذا این پیروزی را تحت‌الشعاع خود قرار داده و در داخل کشور بازتاب چندانی نیافت. در حالی که نتیجه انتخابات آمریکا تأثیرات بیشتری بر کشور نسبت به رفع تحریم‌های تسلیحاتی دارد.

سلیمانی درباره اجرای الگوی تحریم‌های ثانویه آمریکا در حوزه اقتصادی در حوزه تسلیحاتی گفت:‌ کاملا مشخص بود وقتی آمریکا در مسائل غیرنظامی شدیدترین تحریم ها را علیه ایران اعمال می‌کند در حوزه نظامی و تسلیحاتی نیز کشورها را تحت فشار بیشتری قرار می‌دهد تا با ایران وارد مبادلات و تعاملات نظامی نشوند. از طرفی مشکلات اقتصادی کشور امروز به حدی است که با تعاملات تسلیحاتی، در صورت عملیاتی شدن هم، حل نمی‌شود.

وی تأکید کرد: امروز مشکل آن است که نظام چندقطبی بین‌المللی در عمل شکل نگرفته و به همین دلیل کشورها نمی‌توانند پیروزی در عرصه حقوقی و سیاسی را در مقابل آمریکا را به حوزه اجرا تسری دهند. شاید بتوان گفت دنیا به لحاظ سیاسی مانع از آن شد که آمریکا یکجانبه‌گرایی را به یک رویه قانونی و مشروع تبدیل کند. اما تا زمانی که وابستگی کشورها به آمریکا وجود دارد نمی‌توان در عرصه عملی شاهد اتفاق جدیدی بود و تنها راه آن است که کشورهای جهان آنقدر قوی شوند تا در عمل در مقابل آمریکا ایستادگی کنند.

گفت‌وگو از مهدی مخبری