تحقق فلسفه اسلامی اصلاح‌کننده سبک زندگی جامعه است

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عسکر دیرباز، رئیس دانشگاه قم امروز 28 آبان‌ماه در مراسم بزرگداشت علامه طباطبایی که به مناسبت روز جهانی فلسفه از سوی این دانشگاه برگزار شد، گفت: علامه طباطبایی در تبریز وقتی ادبیات عرب می‌خواندند، بهره کمی از درس می‌بردند؛ حتی نقل است که ممتحن ادبیات عرب او گفته بود که عمر خودت و دیگران را ضایع نکن، زیرا به درد درس خواندن نمی‌خوری. او هم با حالت تضرع به بیابان رفته و به خدا پناه می‌برد و ظاهراً همین رویدادها منشأ تحول روحی و علمی او شد.

وی با اشاره به ارتباط علامه با خانواده‌اش افزود: همسر ایشان از بستگان خودشان یعنی از خانواده آیت‌الله قاضی بودند و از لحاظ اجتماعی و اقتصادی سطح بالایی داشتند؛ علامه وقتی قصد سفر نجف را می‌کنند، همسرشان با بچه خردسال همراه ایشان می‌شوند و چون علامه پولی هم نداشته، از لحاظ اقتصادی هم کمک می‌کنند و البته چندبار فرزندانشان را هم از دست می‌دهند.

دیرباز با بیان اینکه علامه و همسرشان در چنین سختی شدیدی زندگی کردند، اضافه کرد: وقتی همسر علامه از دنیا رفت، روزی دوبار در ابتدا و بعداً هفته‌ای یک‌بار مرتب سر مقبره ایشان حاضر می‌شدند. در سایه چنین فداکاری‌ها و سختی‌هایی بوده که علامه به این مرتبه رسید و خدا به آنان عنایتی فرمود که تفسیر المیزان نتیجه آن است.

ضعف‌های فلسفه غرب

دیرباز تصریح کرد: فلسفه غرب، مشکل و ضعف زیاد دارد، اما همان فلسفه ضعیف دارای پیامدهای اجتماعی و سیاسی بوده و تأثیرش را در عرصه سیاسی و اجتماعی و اقتصادی و ... نشان داده است؛ مقام معظم رهبری می‌فرمایند که ای اساتید حوزه و دانشگاه، شما هم بیایید چنین کاری بکنید؛ مسائل نظری فلسفی برای برخی مفید است، اما تحقق فلسفه اسلامی در زندگی مردم هم لازم است و متأسفانه این خلأ همچنان وجود دارد.

رئیس دانشگاه قم اضافه کرد علامه طباطبایی قبل از انقلاب به این کار اقدام کردند؛ ایشان در مسئله اعتباریات ورود جدی داشتند؛ شهید مطهری در این بحث وارد نقد به علامه شده است و تفاسیر مختلفی هم از سوی صاحبنظران از نظریه اعتباریات ارائه شده است. براین اساس، ما مجموعه‌ای از امور حقیقی و تکوینی داریم و امور دیگری هست که تحقق و لوازم آنها بستگی به نگاه ما و لحاظ کردن ما دارد که دسته دوم را اعتباریات می‌گویند؛ علامه می‌فرماید درست است اینها اعتباری است، ولی منشأ حقیقی دارد و الگوی هدف ـ وسیله بر آنها محقق می‌شود.

دیرباز اضافه کرد: علامه طباطبایی نظریه استخدام را هم بیان کرده است که پیامدهای اجتماعی دارد؛ این نظریه انسان‌شناسی توصیفی است. فارابی و ملاصدرا و ابن سینا انسان را مدنی بالطبع می‌دانند و علامه هم مدنی بالطبع معنا کرده، لذا تا اینجا مطلب، جدید نیست، ولی علامه در المیزان می‌فرماید زیست انسان ابتدا در وحدت بوده و دین که آمده، در جهاتی وحدت را تقویت کرده و در برخی موارد هم به خاطر سوء استفاده از دین، اختلافاتی ایجاد شده است.

عدل با تبعیت از دین ایجاد می‌شود

رئیس دانشگاه قم در توضیح بیشتر این نظریه اضافه کرد: انسان همان‌طور که نسبت به استفاده از اعضای بدنش رابطه استخدامی دارد و می‌تواند آنها را به خدمت بگیرد، اشیاء را هم می‌تواند؛ ولی آیا انسان می‌تواند به همین منوال هم انسان‌های دیگر را به استخدام بگیرد؟ علامه گفته ما در نگاه اولی اینگونه هستیم که می‌خواهیم انسان‌های دیگر را به استخدام خود درآوریم. لذا رو به خدمات متقابل می‌آوریم؛ علامه فرموده است که اگر تدین به دین الهی نباشد و عدالت تحقق نیابد، صرف رابطه حقوقی خدمات متقابل مشکل را حل نمی‌کند، زیرا ممکن است کسی و گروهی قوی‌تر از فرد و گروه دیگری باشد.

وی ادامه داد: علامه معتقد است که اگر ما به نهادها و قوانین اجتماعی و سبک زندگی امروز نگاه کنیم، بر اساس تعالیم انبیاء چینش نشده است؛ ایشان تأکید دارد ما باید در ساختارهای اجتماعی از این جهت دقت داشته باشیم. ما بعد از انقلاب در خیلی از موارد پیشرفت داشته‌ایم، اما در موارد زیادی هم سبک زندگی ما با سبک زندگی غیراسلامی تلفیق شده و اگر می‌خواهیم از دیدگاه علامه و دیگر بزرگان بهره ببریم، اساتید باید به عنوان گروه مرجع در محدوده خودشان سبک زندگی اسلامی، نبوی و علوی را ترویج کنیم و خودمان عامل به آن و نسبت به نفوذ سبک غربی حساس باشیم.

وی تأکید کرد: المیزان فقط تفسیر نیست، بلکه مباحث فلسفی، تربیتی، اخلاقی، تاریخی و علمی و ... در آن بحث شده و سرمایه مهمی برای حل مشکلات امروز کشور است.