نفی سبیل؛ قاعده حفظ عزت و نافی سلطه همه‌جانبه بیگانگان
قاعده نفی سبیل از مستندات لازم‌الاجرا در حفظ و صیانت عزّت و سیادت مؤمنان و مسلمانان و نفی هرگونه سلطه مادّی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیّتی بیگانگان است که متأسفانه به دلیل غلبه و سلطه روشنفکران غربگرا بر امور اجتماعی و سیاسی امت اسلامی به حاشیه رانده می‌شود.
قواعد و قوانین وضع‌شده خداوند متعال برای تنظیم روابط و مناسبات مادّی و فرهنگی مسلمانان، دقیق، معیّن‌کننده حدود و ثغور و مصونیت‌بخش است؛ از جمله آن قواعد «قاعده نفی سبیل» اخذشده از آیه مبارکه «وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرينَ عَلَی الْمُؤْمِنينَ سَبيلا؛ و هرگز خداوند برای کافران راه تسلّطی بر مؤمنان قرار نخواهد داد» است.
همه معنی و مفهوم برتری و افضلیّت مؤمنان بر کافران در آیه مبارکه ملحوظ و مشهود است و معنایش این است که مؤمنان به اذن‌الله، همواره تا آن زمان که ملزم به لوازم ایمان باشند، غالب و چیره خواهند بود و نمی‌بایست کافران بر آنان راهی برای سلطه داشته باشند.
این قاعده از سنّت‌های خداوند متعال است و چنان‌که مؤمنان، خود اسباب نفوذ و سلطه کافران را بر خود فراهم نیاورند، این برتری دوام خواهد داشت. خداوند عز ّو جلّ در آیه دیگری می‌فرماید: «وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنين؛ و سست نشوید و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید.»
آیات اگرچه در خود همه معنی امیدواری و وعده تفوّق مؤمنان بر کافران را در آخرت دارد و آینده را از آن مؤمنان می‌شناسد، لیکن ناظر بر افضلیّت و اولویّت مسلمانان و مؤمنان، به دلیل نسبت یافتن آنها با اسلام و خاندان عصمت و طهارت(ع) است.
چنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنينَ وَ لكِنَّ الْمُنافِقينَ لا يَعْلَمُون؛ عزّت از آنِ خدا و از آنِ پیامبر او و از آنِ مؤمنان است؛ لیکن این منافقان نمی‌دانند.»
«قاعده نفی سبیل» از قواعد ثانویّه فقهی است که هرگونه تسلّط کافر بر مسلمان را ممنوع می‌کند؛ یعنی هرگونه ارتباط بین مسلمانان و کافران که موجب نفوذ و سلطه کافران بر مسلمانان گردد، به حکم این قاعده بی‌اعتبار خواهد بود.
در فقه اسلامی، سلطه دشمن بر جامعه اسلامی و مسلمانان، ناروا و هرگونه ارتباطی که باعث افزایش و گسترش نفوذ غیرمسلمانان و بیگانگان در جامعه اسلامی گردد؛ به گونه‌ای که بتوانند در امور مسلمانان دخالت کنند، ممنوع تلقّی می‌شود.
قاعده نفی سبیل در روابط خارجی اسلام و مسلمانان حقّ وتو دارد. در هر عمل، قرارداد و تصمیمی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، نظامی، فرهنگی و...در صورتی که مقدّمه و زمینه‌سازی تسلّط کفّار بر مسلمانان را فراهم آورد، قاعده نفی سبیل پای در میان می‌گذارد و آن قرارداد را باطل می‌سازد.
به عبارت دیگر، مفضول و دانی نمی‌بایست بر فاضل و عالی برتری بیابد و بر او مسلّط شود. پیامبر مکرّم اسلام(ص) در بیان والایی، درباره شأن اسلام و منزلتش فرمودند: «شأن و منزلت اسلام بالاتر و والاتر است و چیزی با آن برابری نمی‌کند. ما از آنها ارث می‌بریم (باقی خواهیم ماند)؛ ولی آنها از ما ارث نمی‌برند. (از بین خواهند رفت.)»
والایی و افضلیّت ذاتی اسلام، لا جرم افضلیّت والایی مؤمنان بر غیرمسلمانان و غیرمؤمنان را در همه مراتب بیان می‌کند و این همیشگی است؛ چه در دنیا و چه در آخرت!
قاعده نفی سبیل از مستندات لازم‌الاجرا در حفظ و صیانت عزّت و سیادت مؤمنان و مسلمانان و نفی هرگونه سلطه مادّی و فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیّتی بیگانگان است.
این قاعده فقهی در جوامع اسلامی، تنها در پاره‌ای از مسائل و مناسبات فردی، در هیئت احکام خانوادگی، مانند ارث و گاه در امر قضا، ملاحظه و مرعی داشته می‌شود؛ امّا در مناسبات کلان سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی جامعه مسلمانان و شیعیان، به دلیل غلبه و سلطه روشنفکران غربگرا بر امور اجتماعی، سیاسی به حاشیه رانده می‌شود و از این مسیر، مجاری نفوذ و سلطه بیگانگان بر مقدورات و مقدّرات مسلمانان و شیعیان باز و کفّار و منافقان بر امورات مستضعفان مؤمن، مبسوط‌الید می‌شوند.
یکی از مستندات این قاعده فقهی، «حدیث اعتلا» است که از پیامبر اکرم(ص) روایت شده: «اسلام (نسبت به سایر مکاتب و ملل) همیشه برتری دارد و هیچ‌چیزی بر آن برتری ندارد و کافران به منزله مرده‌ها هستند. مانع از ارث دیگران نمی‌شوند و خودشان نیز ارث نمی‌برند.»
خداوند متعال در آیه هشتم از سوره منافقون، عزت مؤمنان را همسنگ عزّت خود و رسول خود قرار داده و لذا یک نفر مسلمان نمی‌تواند پای در میدانی گذارد و احکامی را تشریع و جاری سازد که باعث ذلّت و پستی مسلمانان شود؛ چنان‌که نمی توان احکامی را وضع و صادر نمود که عزّت کفّار و خواری مسلمانان را در پی داشته باشد.
منبع: کتاب کرب و بلای امام زمان(عج)، اسماعیل شفیعی سروستانی
انتهای پیام
