گام هجدهم روزه‌داری؛ خدایا آگاهم کن به برکات سحر

به گزارش ایکنا، برخی نعمت‌ها در مقابل چشمان ما قرار دارند و چنان برایمان عادی هستند که قدر آنها را نمی‌دانیم. شیوع کرونا این حقیقت را بیش از گذشته آشکار کرده است. رمضان‌های هر سال وقت سحر برای خوردن سحری بیدار می‌شویم اما از عظمت این بیداری و بهره‌ای که می‌توانیم از آن برای هر چه زودتر به قرب الهی رسیدن استفاده کنیم، غافل هستیم.

در دعای روز هجدهم ماه رمضان از خداوند می‌خواهیم:

«بسم الله الرحمن الرحیم؛ اللهمّ نَبّهْنی فیهِ لِبَرَکاتِ أسْحارِهِ ونوّرْ فیهِ قلبی بِضِیاءِ أنْوارِهِ وخُذْ بِکُلّ أعْضائی الى اتّباعِ آثارِهِ بِنورِکَ یا مُنَوّرَ قُلوبِ العارفین؛ خدایا! آگاهم‌نما در آن براى برکات سحرهایش و روشن کن در آن دلم را به پرتو انوارش و بکار به همه اعضایم به پیروى آثارش به نور خودت اى روشنى‌بخش دل‌هاى حق‌شناسان».

آیت‌الله مجتهدی تهرانی در شرح فراز «اللّهمّ نَبّهْنی فیهِ لِبَرَکاتِ أسْحارِهِ» می‌گوید: خدایا متوجه کن من را تا از برکات سحر ماه رمضان استفاده کنم. مردم از برکات سحر غالباً استفاده نمی‌کنند. در طول سال از سحر باید استفاده کرد به خصوص در ایام ماه رمضان. حافظ می‌گوید «‌آن گنج خداداد که خدا داد به حافظ / از ورد شب و روز و دعای سحری بود».

وی با بیان اینکه من مرید حافظ نیستم و برخی این شاعر را رد می‌کنند و برخی دیگر او را تأیید، اظهار می‌کند: در موارد مشکوک نظریه ندهید. من طرفدار و مرید حافظ نیستم؛ ولی اشعار او را می‌خوانم و گاهی تفأل هم می‌زنم. اگر هم حافظ، رد شود به این معنی نیست که کتاب او را نخوانیم.

این استاد اخلاق ادامه می‌دهد: در شب اول قبر ملائکه نمی‌پرسند «من حافظ»؟ اگر هم پرسیدند؛ می‌گویم نمی‌دانم. ولی ملائکه می‌پرسند که «من ربّک»، رب تو کیست؟ که در پاسخ باید گفت: «الله جل جلاله ربّی» اگر پرسیدند «من نبیّک» می‌گویم: «محمدٌ نبیی». نکیر و منکر این سوال‌ها را می‌پرسند. سوال دیگر «من امامک» است که در پاسخ باید گفت: «علیٌ امامی».

وی ادامه داد: وقتی که امیرالمومنین حضرت زهرا(س) را دفن کرد، بالای قبر ایستاده بود. نکیر و منکر این سوالات را از حضرت زهرا(س) سوال کردند و حضرت زهرا(س) خدا و پیامبر(ص) را معرفی کرد. گفتند؛ «من امامک» که در جواب گفت: «هذا فتی، هذا امامی» این جوانی که بالای سر من ایستاده امام من است.

وی تأکید کرد: خدا کند که خوب بتوانیم جواب بدهیم و اگر موفق نشویم به خوبی جواب دهیم چه کار باید کرد؟ یکی از دعاهایمان این باشد که خدایا هنگام مردن لال نمیریم، شهادتین را به زبان بیاوریم و دعای عدیله بخوانیم.

از برکات سحر استفاده کنید

آیت‌الله مجتهد تهرانی ادامه می‌دهد: از برکات سحر استفاده کنید و حتی آنها که به دلایل شرعی روزه نمی‌گیرند نیز هنگام سحر بیدار شوند و دعا کنند و از برکات سحر بهره ببرند.

این استاد بزرگ اخلاق در ادامه سخنان خود فراز «ونوّرْ فیهِ قلبی بِضِیاءِ أنْوارِهِ» را می‌خواند و می‌گوید: خدایا قلبم را به ضیاء سحر نورانی کن. سحر یک نور و روشنایی دارد و خدایا به آن روشنایی سحر قلبم را روشن کن. قلب‌های ما زنگ زده و چشم و گوش ما آلوده شده است؛ دیگر مانند گذشته با شور عبادت نمی‌کنیم. در ماه رمضان از خدا بخواهیم تا قلبمان را نورانی کند.

آیت‌الله مجتهدی تهرانی در توضیح «وخُذْ بِکُلّ أعْضائی الی اتّباعِ آثارِهِ» می‌گوید: خدایا کاری کن تا تمام اعضای من از آثار تو پیروی کند. در دعا هر دو دستتان را بلند کنید و هرچه می‌توانید دستان خود را بلند کنید. در این حالت خدا زودتر حاجت می‌دهد.

وی در پایان سخنان خود می‌گوید: در آخر دعا می‌خوانیم «بِنورِکَ» یعنی به نور خودت این دعای من را مستجاب کن. حال مگر خدا نور دارد؟ بله «الله نور سماوات والارض». در آخر هم می‌گوییم؛ «یا مُنَوّرَ قُلوبِ العارفین» ای خدایی که قلب عارفین را نورانی کردی. اینها که عارف حقیقی هستند نه عارف زبانی. برخی ریش خود را می‌تراشند و سبیل می‌گذرانند و می‌گویند که من عارف هستم. از دل و عرفان و عشق دم می‌زنند. اینها بچه‌بازی است. عرفانی که توسط شخص تاریک چهره بیان می‌شود، چه عرفانی است؟ یک وقت امام(ره) از عرفان صحبت می‌کند و یک وقت آدمی که محاسن ندارد از عرفان صحبت می‌کند. اینها با هم متفاوت است. به هر حال، ای خدایی که قلب عارفین را نورانی کردی، این دعاها را درباره من مستجاب کن.

حجت‌الاسلام روح‌الله بیدرام، نویسنده و پژوهشگر دینی در کتاب «نجوای روزه‌داران» در تفسیر دعای روز هجدهم ماه رمضان آورده است:

بهره‌برداری از برکات سحر

سحرهای ماه مبارک رمضان از ارزش والا و ویژه‌ای برخوردار است به طوری که براعمال و ادعیه بسیاری از قبیل دعای ابوحمزه ثمالی، دعای سحر، قرائت قرآن و ... در هنگام سحرهای این ماه تأکید شده است. امام محمد باقر(ع) فرموده‌اند: اگر مردم عظمت دعای سحر را نزد حق تعالی و سرعت اجابت آن را بدانند، هر آینه با شمشیرها با یکدیگر برای طلب این دعا مقاتله کنند و اگر سوگند خورم که اسم اعظم الله در این دعا می باشد، راست گفته‌ام، پس این دعا را با اهتمام و تضرع بخوانید و از غیر اهلش پنهان دارید و این دعا همان دعای مباهله است. انسان در تمام ماه‌هایی که بر او می‌گذرد از عبادت و اطاعت الهی در وقت سحرها محروم گردیده و به قولی از فیوضاتی که در سحرها می‌تواند کسب کند، غافل است وهمین باعث شده که از خداوند بخواهیم ما را یاری دهد و بتوانیم از سحرهای این ماه پر برکت کمال استفاده را ببریم.  

روشنی دل به نور خدا

در دعای وداع ماه مبارک رمضان، از زبان امام سجاد(ع) می‌خوانیم: «اَنْتَ الَّذِی فَتَحْتَ لِعِبَادِکَ بَاباً إِلی عَفْوِکَ وَ سَمَّیْتَهُ التَّوْبَةَ وَ جَعَلْتَ عَلی ذلِکَ الْبَابِ دَلِیلاً مِنْ وَحْیِکَ لِئَلاّ یَضِلُّوا عَنْهُ فَقُلْتَ تَبَارَکَ اسْمُکَ تُوبُوا إِلَی اللهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسَی ربُّکُمْ اَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ وَ یَدْخِلَکُمْ جَنّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یَوْمَ لایُخْزِی اللهُ النَّبیَّ وَ الَّذِینَ امَنُوا مَعَهُ نُورُهُم یَسْعَی بَیْنَ اَیْدِیهِمْ وَ بِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَ اغْفِرْ لَنَا إِنَّکَ عَلَی کُلِّ شئٍ قدیر؛ تویی که بر بندگانت دری به سوی بخشش خود باز کرده‌ای و آن را باب توبه نامیده‌ای و بر آن در گشوده، راهنمایی از وحی خود قرار داده‌ای تا آن را گم نکنند، پس خود که نامت والا و مبارک است فرمودی: به سوی خدا، توبه خالص و بی‌پیرایه آورید، باشد که پروردگارتان گناهان شما را محو کند و شما را داخل در بهشت‌هایی نماید که نهرها از زیر آن روان است، در آن روزی که خداوند پیامبر خود و آنان را که به او ایمان آوردند، خوار و ذلیل نمی‌کند، در حالی که نورشان پیش رویشان و از جانب راستشان روان است، می‌گویند: خداوندا نورمان را کامل کن و ما را مورد مغفرت قرار ده، که تو بر هر چیز توانایی.»

پیامبر اسلام(ص) می فرماید:« هنگامی که بنده ای در نیمه شب تاریک خلوت کرده و با خداوند مناجات می کند، خدا قلب او را نورانی خواهد ساخت.» 

اعضا و جوارح در تسخیر خداوند برای برکات ماه رمضان

در این بخش از دعا از خداوند متعال می خواهیم همۀ اعضای ما را بر رمضان و آثار رمضان تطبیق بدهد و تمام اعضا و جوارح ما را مسخر فرماید تا اینکه به انجام اعمال این روز مشغول شده و از آثار و برکات آن بهره‌مند شویم.

نفس آدمی دارای قوای ظاهری است، که نفس در اعمال خیر و یا اعمال شر از آن استفاده می‌کند و این اعضا و جوارح به عملکرد خود، مسئولند و مورد سؤال واقع می‌شوند. پس اگر این اعضا و جوارح در تسخیر خدای متعال قرار گیرند، مطیع او خواهند شد و اگر در اختیار نفس اماره قرار داده شوند و شیطان برآنها مسلط گردد، آنها به معصیت و گناه مبادرت می‌ورزند.

نور خدا روشنی بخش دل‌های عارفان

خداوند ذات اقدس خویش را در قرآن کریم «نور» معرفی می‌کند و می‌فرماید: «اللهُ نُورُالسَّمَواتِ وَالْاَرْض...»  خداوند نور آسمان‌ها و زمین است. در آیه‌ای دیگر از قرآن می‌فرماید:«...قَدْ جَاءکُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُّبِینٌ؛ از طرف خدا نور و کتابی آشکار برای شما آمده است».

اینکه ماهیت این نور چیست و آیا واقعا نوری در کار است یا این تعبیر یک تعبیر تشبیهی و تمثیلی است، بحث علمی، دقیق و طولانی می‌خواهد که از نوشته ما به دور است اما هر کدام از ما روشنایی دل و قلب را وجدان کرده‌ایم و با انجام اعمال عبادی، تلاوت قرآن، دعا و گریه و انجام عبادت و اطاعت حضرت حق، حالت سبک بالی و سبک باری و نورانی شدن دل و جان خویش را احساس کرده‌ایم. آن چه در دعای امروز می‌خواهیم نورانی شدن دل به واسطه انوار نورانی ماه مبارک رمضان است. البته مصادیق نور و نورانی شدن در روایات زیادی بیان شده است.