نشانه‌هایی که خداوند در طبیعت برای تعالی انسان قرار داده است

به گزارش خبرنگار ایکنا، مرتضی شیری، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)، شامگاه شنبه، هجدهم اردیبهشت‌، در جلسه تفسیر جزء بیست و پنجم قرآن کریم به ایراد سخن پرداخت. در ادامه متن سخنان وی را می‌خوانید.

تفسیر قرآن کاری بسیار دشوار است. بنده در جزء بیست و پنجم بر آیات اوایل سوره جاثیه تمرکز کردم که خداوند می‌فرماید: «إِنَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ وَفِي خَلْقِكُمْ وَمَا يَبُثُّ مِنْ دَابَّةٍ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ؛ به یقین در آسمان ها و زمین برای مؤمنان نشانه هایی [بر ربوبیت، حکمت و قدرت خدا] ست و در آفرینش شما و آنچه از جنبندگان منتشر و پراکنده می‌کند، برای اهل یقین نشانه‌هایی [بر ربوبیت، حکمت و قدرت خدا] ست و در رفت و آمد شب و روز و آنچه را از رزق و روزی [چون باران و برف] از آسمان نازل کرده و به وسیله آن زمین را پس از مردگی‌اش زنده کرده است، و در گرداندن بادها [از سویی به سویی] برای مردمی که تعقّل می‌کنند، نشانه‌هایی است.» حرف‌های بسیاری در این آیات وجود دارد. شر برای متعالی شدن خلق شده و بشر قطعه‌ای از طبیعت است که پیچیدگی‌های بسیاری دارد. 

خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظَامًا فَكَسَوْنَا الْعِظَامَ لَحْمًا ثُمَّ أَنْشَأْنَاهُ خَلْقًا آخَرَ ۚ فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ؛ آن‌گاه نطفه را علقه و علقه را گوشت پاره و باز آن گوشت را استخوان ساختیم و سپس بر استخوان‌ها گوشت پوشانیدیم (و پیکری کامل کردیم) پس از آن (به دمیدن روح پاک مجرد) خلقتی دیگرش انشا نمودیم؛ آفرین بر (قدرت کامل) خدای که بهترین آفرینندگان است» (مؤمنون/ 14). خداوند در اینجا به خود احسنت می‌گوید و این زمانی است که خداوند بشر را خلق کرد. ما همیشه می‌گوییم خداوند بسیار بزرگ است اما خدایی با این همه عظمت وقتی بشر را خلق می‌کند خودش را تشویق می‌کند. بنابراین بشر می‌تواند موجودی بسیار عجیب، پیچیده و ارزشمند باشد که ذهن خداوند را به خود معطوف کرده است. لذا نباید به راحتی از این بشری که خداوند خلق کرده گذر کنیم.

وقتی خداوند هدف از خلقت را تعالی انسان بیان کرد، آزمون و خطاهایی را هم برای بشر در نظر گرفته تا مسیر خود را پیدا کند. با توجه به توانمندی‌های خاص انسان می‌توانیم با تمرکز بر آنها مسیر خود را پیدا کنیم. بشر با وجود پیچیدگی‌ها همانند یک خودرو نیست که نیاز به راننده داشته باشد تا مسیر خود را پیدا کند، بلکه می‌تواند با آزمون و خطا مسیر را پیدا کند. اکنون اتفاقات عظیمی به دست بشر رخ داده که ناشی از اعتماد به اوست. لذا باید به انسان مخصوصاً دانشمندان اعتماد کرد،زیرا می‌توانند مسیرهایی را پیدا کنند تا بشر درمانده نشود.

در شرایط کنونی، بشر به دلیل شیوع ویروس کرونا با بحران مواجه شده و عرصه بر انسان تنگ و زندگی با چالشی بسیار جدی مواجه شده است. حال از چه کسی می‌توانیم کمک بگیریم؟ وقتی خداوند می‌فرماید که برای شما نشانه‌هایی وجود دارد، یعنی لازم نیست که هر لحظه مشکل شما را حل کند، بلکه باید خودتان مسیر را پیدا کنید. اکنون دانشمندان ریشه مشکل را پیدا کرده و خوشبختانه واکسن را تهیه کرده‌اند و امیدواریم به زودی بشر را از این مشکل رها سازند.

همانطور که دانشمندان طبیعی برای اینکه بشر بتواند به تعالی برسد، تمام هم و غمشان این شده که مشکلات بشریت را حل کنند دانشمندان علوم انسانی در حال تلاش برای پیدا کردن راهکارها برای پیشرفت بشر هستند. البته منظور این نیست که هر چیزی را که دانشمندان پیدا کنند حتماً ما را به تعالی می‌رساند، بلکه گاهی برخی از دستورالعمل‌ها موفق نبوده اما بشر بر اساس توانمندی‌هایی که خداوند در وجود وی قرار داده تمام تلاش خود را به کار گرفته تا با آزمون و خطا مسیرش را پیدا کند.

پس نباید به راحتی از کنار طبیعت عبور کرد، بلکه طبیعت در دل  خود نشانه‌های بسیار مهمی دارد و با توجه به اینکه تخصص بنده شیمی است این موضوع را به وضوح می‌بینم. برای مثال یکی از داروهایی که در درمان آلام بشری بسیار مفید بوده آسپرین است. بومیان آفریقایی وقتی‌که شمشیرهای خود را در نبردها به زهرهای سهم‌آگین آغشته می‌کردند و بعد از اینکه کسی ضربه می‌خورد آنها از برگ‌ها یا ساقه‌های بید روی این زخم می‌گذاشتند تا درد کمتر شود و زخم التیام یابد. بعد از اینکه دانشمندان به این موضوع پی بردند، سعی کردند درک کنند که چه ماده‌ای داخل برگ بید وجود دارد که می‌تواند باعث تسکین شود. در نهایت به ماده‌ای به نام سالیسیلیک اسید دست پیدا کردند که در واقع نشانه‌ای است که خدا در طبیعت قرار داده است.

حال آیا بشر باید به همان اتکا کند یا با توانمندی‌هایش این ترکیب را دستکاری کند؟ بشر برخی اتم‌ها را کم و زیاد کرد و متوجه شد که می‌توان ترکیبی را مشابه سالیسیلیک اسید به دست آورد که به آن آسپرین می گویند و آسپرین بسیار موفق‌تر از سالیسیلیک طبیعی عمل کرد. پس اگر بر طبیعت تمرکز کنیم، می‌توانیم خیلی از نشانه‌ها را بیابیم و مورد استفاده قرار دهیم. برای اینکه مسیرها را پیدا کنیم باید به دانشمندان نگاه عمیق‌تری داشته باشیم. آنان می‌توانند با حمایت سیاستمداران مسیرهای دقیق‌تری را برای موفقیت و رفاه و تعالی انسان فراهم کنند.