سرنوشت مسلمانان اوکراین در سایه جنگ

به گزارش ایکنا به نقل از رصیف22، صبح روز پنجشنبه، 24 فوریه، جهان با یک عملیات نظامی روسیه در خاک اوکراین از خواب بیدار شد؛ خبری دلخراش که بسیاری از تحلیلگران انتظار آن را داشتند، اما تأثیر آن به ویژه برای مسلمانان اوکراین وحشتناک‌تر بود.

اوکراین میزبان تعداد زیادی از جوامع مسلمان از جمله آنهایی است که از آزار و اذیت سیاسی یا دینی در روسیه فرار می‌‎کنند. آنها می‌ترسند که روسیه در اشغال اوکراین موفق باشد و احتمالاً حاکمیت کمونیستی روسیه برای آنها در آزادی‌های دینی و انجام مناسک محدودیت ایجاد کرده و به دنبال آزار و اذیت اقدامات تلافی‌جویانه علیه آنها باشد.

آیدر رستموف، مفتی اداره دینی مسلمانان کریمه از سربازان مسلمان ارتش روسیه خواسته فرار کرده و به خانه‌های خود بازگردند. وی هشدار داده که جنگ آنها را مجبور خواهد کرد با مسلمانانی که از میهن خود، اوکراین و خانه‌هایشان و خانواده‌هایشان و ناموسشان دفاع می‌کنند، بجنگند.

عریفوف، رئیس شورای مسلمانان اوکراین هم در اظهاراتی تلویزیونی گفته است: مسلمانان در اوکراین شهروندان قانونی هستند و حقوق و وظایفی از جمله دفاع از خود، سرزمین و آزادی خود دارند.

او درباره وضعیت مسلمانان کریمه که روسیه از سال 2014 کنترل نظامی خود را بر آن تحمیل کرده است، گفت: صدها مسلمان در کریمه هستند که به دلیل مخالفت با اشغالگری روسیه به 17 تا 19 سال حبس محکوم شدند؛ همچنین مسلمانان کریمه از هرگونه فعالیتی که در جهت دفاع از حقوق یا منافع مسلمانان باشد، اکیداً منع شده‌اند.

رئیس شورای مسلمانان کریمه تأکید کرد: اکنون مسلمانان در اوکراین شاهد بی‌عدالتی، تبعیض و آزار و اذیت در کریمه هستند. بنابراین موضع آنها روشن است. آنها خواهان اشغالگری روسیه نیستند و از حاکمیت کشور خود دفاع خواهند کرد.

اضطراب بیش‌تر مسلمانان تبعه روسیه

به دور از اضطرابی که همه مسلمانان در خاک اوکراین در پی حمله روسیه به آن رنج می‌برند، به‌ویژه شهروندانی که وطن یا پناهگاه دیگری ندارند، گروهی از مسلمانان هستند که ممکن است در شرایط بحرانی‌تری قرار بگیرند، زیرا اصالتاً روسی هستند و چند سال پیش به دلایل سیاسی یا دینی به اوکراین پناهنده شده بودند.

تاتارهای کریمه، تاتارهای ولگا، مهاجران چچنی و دیگران... گروه‌های مختلف قومی از جوامع مسلمان در اوکراین هستند که اکثریت آنها در کی‌یف پایتخت و منطقه جدایی‌طلب دونباس متمرکز شد‌ه‌اند، هر دو جایی که در حال حاضر تحت حمله روسیه قرار دارد.

قرن‌ها پیش، مسلمانان روسیه به دنبال زندگی بهتر در اوکراین بودند، کشوری که مدارای بیشتری نسبت به گروه‌های اسلام‌گرایی نظیر حزب آزادسازی نشان می‌دهد که توسط روسیه ممنوع الفعالیت شدند. مقامات اوکراینی هم مدت‌ها بین استقبال از مسلمانان روسی‌تبار و تلقی آنها به عنوان یک تهدید بالقوه برای آنها تردید داشتند.

در ابتدا، کی‌یف از کسانی که در شورش‌های قفقاز شمالی با روسیه می‌جنگیدند، استقبال کرد و آنها را متحدان با تجربه در جنگ با مسکو می‌دید؛ اما ترس آن از صف‌بندی مهاجران مسلمان افراطی دینی افزایش یافت و  در مورد پذیرش درخواست‌های پناهندگی آنها دقیق‌تر شد.

علاوه بر این، روسیه مرتباً  خواستار بازپس‌گیری بسیاری از مهاجران مسلمان شده آن هم به دلایل سیاسی و گاهی به دلیل همکاری که آنها با گروه‌های جهادی مانند داعش و غیره داشته‌اند.

قرن نوزدهم و دوران شوروی  سابق شاهد بزرگترین هجوم مهاجران مسلمان از روسیه به اوکراین بود. کی‌یف در 30 سال گذشته مقصدی جذاب برای افرادی بوده است که از جنگ در قفقاز شمالی در جستجوی شغل یا زندگی با محدودیت کم‌تر فرار کرده‌اند.

اکثر این مهاجران در جوامع مسلمان و چند قومیتی اوکراین جذب شدند و در عین حال شبکه‌های منحصربه‌فردی را بر اساس منشأ و گرایش‌های ایدئولوژیک خود حفظ کردند؛ اما برخی از این مهاجران غیرقانونی یا کسانی که دوره اقامت آنها تمام شده با خطر تحویل به روسیه مواجهند و در صورت موفقیت حمله روسیه به اوکراین با محدودیت‌های بیش‌تری مواجهند.

اوکراین میزبان جوامع مسلمان است. پرتعدادترین آنها در کریمه، تاتارهای کریمه هستند که در سرشماری سال 2001 حدود 12 درصد از جمعیت دو میلیونی این شبه جزیره را تشکیل می‌دادند. بسیاری از مسلمانان پس از تسلط روسیه بر آن در سال 2014، شبه جزیره را ترک کردند.

تاتارهای ولگا مسلمانی هستند که در دو دوره امپراتوری و شوروی از روسیه مهاجرت کردند و در دونباس مستقر شدند که نیروهای روسی ساعت‌هاست آنجا را هدف قرار می‌دهند. همچنین یک جامعه چچنی در اودسا، یکی از شهرهای بزرگ در ساحل دریای سیاه، فعال است. چندین هزار مهاجر از داغستان، افغانستان، ترکیه و سایر کشورهای مسلمان در مناطق شهری سراسر این کشور زندگی می‌کنند.

بزرگترین جامعه مسلمانان اوکراین در خارج از کریمه در کی‌یف، پایتخت اوکراین است که مورد حملات شدید قرار گرفته است و عکس‌ها و فیلم‌ها صحنه خروج بسیاری از ساکنان آن را نشان می‌دهد. انجمن اسلامی اوکراین DUMU تخمین می‌زند که حدود یکصد هزار  مسلمان تنها در کی‌یف زندگی می‌کنند.

تعداد کل مسلمانان در سال 2020 در اوکراین به 393 هزار نفر رسید و انتظار می‌رود این تعداد در سال 2022 به نیم میلیون نفر افزایش پیدا کند. مسلمانان در این کشور در سال 2022 قریب به 6 درصد از کل جمعیت آن را شامل می‌شوند.