جای خالی زنان مفسر قرآن و ماجرای دستگیری عبدالله انوار

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را بررسی می‌کنیم.

زن می‌تواند فتوا دهد ولی شأن ولایی ندارد

حجت‌‌الاسلام مهدی سجادی‌امین، عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده:

با بررسی ادله به این نتیجه می‌رسیم که باید میان شئون مختلف فقیه تفکیک قائل شویم و در هر مورد ببینیم در کدام زمینه مرد بودن شرط است و در کجا شرط نیست. نکته دیگر هم اینکه آیا اصلا شئون ولایی برای زن ثابت است یا خیر؟ اصل اولیه این است که هیچ کسی نمی‌تواند نسبت به جان و مال و ناموس دیگری تصرف داشته باشد مگر اینکه از جانب خدا ثابت شده باشد، ولایت خداوند به خاطر خالقیت و ربوبیت، ثابت است و در آن تردیدی نیست و در هر موردی که ادعا شود ولایت وجود دارد باید ببینیم که این ولایت ثابت است یا خیر؟ مثلا در مورد پیامبر(ص) این ولایت ثابت است زیرا قرآن فرموده است: النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ؛ نسبت به ائمه معصومین(ع) هم به استناد آیه ولایت (انما ولیکم الله و رسوله ...) ثابت است و نسبت به فقیه هم این بحث مطرح است که آیا ولایت دارد یا خیر؟ بنده ثابت کردم که شئون ولایی برای زن ثابت نیست یعنی زن نمی‌تواند در امور دیگران تصرف کند.

بیان تجربه‌های نزدیک به مرگ چه تاثیری بر دینداری مردم دارد؟

محمدمسعود سعیدی، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی:

برنامه زندگی پس از زندگی بعید است بتواند در سطح قابل قبولی به دینداری مردم عمق ببخشد که چند دلیل دارد؛ اول، مهمترین مشکل این است که این تجارب از جهت زیستی و پزشکی، مرگ موقت دانسته می‌شود، ولی از نظر دینی، مرگ نیست؛ مرگ از منظر دین، انتقال از این عالم به عالم برزخ است و هیچ‌کدام به برزخ نرفته‌اند، چون اگر رفته بودند بازگشتی در کار نبود. نام تجربه نزدیک به مرگ تعبیر خوبی است ولی مرگ یا ورود به عالم برزخ نیست. لذا شبه‌مرگ است. این برنامه برای تعمیق فهم افراد آموزنده است، ولی در نسبت‌ دادن مطلبی به دین باید دقت کنیم. دلیل دوم این است که تجارب نزدیک به مرگ متنوع و در فرهنگ‌ها به صور مختلف دیده می‌شود و ایرانیان هم تجارب متفاوتی دارند. فرقی ندارد که ما این تجارب را محصول بُعد مادی یعنی مغز بدانیم یا کنشگری روحی انسان. بنابراین با قاطعیت نمی‌توان گفت که تجارب متمایز فرهنگی، امری اخروی و حضور تجربه‌گر در جهان دیگر است. حتی مجری که مراقب است برنامه علمی باشد در برخی موارد مانند سخن گفتن افراد از ائمه(ع) مبتنی بر عقاید شیعی رفتار می‌کند.

جای خالی زنان مفسر و مترجم قرآن مشهود است

مریم صانع‌پور، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی:

معتقدم مفسران و مترجمان مرد طبیعتاً از منظر مردانه قرآن را تفسیر می‌کنند. ما جای خالی زنان را در تفسیر و ترجمه و تدبر قرآنی مشاهده می‌کنیم و اگر قرار باشد زنان قرآن را تفسیر و مورد تأمل قرار دهند، تفسیر متفاوتی خواهد شد؛ از جمله نمود بیشتر شهود اشراقی رحمت الهی، حیات‌آفرینی و مسالمت‌گستری و صلح‌جویی و تعامل‌جویی از جمله مزایای آن است. بنده معتقدم باید نگاه زنانه به کمک نگاه مردانه بیاید و همه بار تفسیر و ترجمه و تدبر نباید روی دوش مردان باشد و زنان هم باید بیشتر وارد این عرصه شوند.

بازی‌های رایانه‌ای به صرف برد و باخت، قمار است؟

حجت‌الاسلام محمدعلی خادمی کوشا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی:

بازی‌های رایانه‌ای را به خاطر اینکه صرفا برد و باخت در آن وجود دارد نمی‌توان مصداق قمار دانست و مباحث فقهی زیادی با آن مرتبط است که باید مورد توجه قرار بگیرد. در عمده این بازی‌ها پول رد و بدل نمی‌شود. در داخل این بازی‌ها شرطی وجود ندارد که مصداق قمار باشد مگر اینکه خود افراد بازیکن شرط‌بندی کنند زیرا عمده بازی‌ها، بازی‌هایی است که بدون رد و بدل شدن پول در حال انجام است. فضای اکثر بازی‌ها فضای قماری نیست و عمدتا فضای عادی برد و باختی است که افراد برای موفق‌ شدن و رو کم کردن وارد آن می‌شوند و نه برای دریافت و پرداخت پول مگر اینکه افرادی بخواهند پولی به عنوان شرط وسط بگذارند از این رو احصاء قمار بودن آن بسیار دشوار است.

فهرست‌نویسی فضایل دیگر انوار را پوشانده است

منوچهر صدوقی سها، استاد عرفان و فلسفه:

شهرت مرحوم انوار مثل مرحوم دانش‌پژوه بیشتر به فهرست‌نویسی است. دو نفر در ایران به فهرست‌نویسی مشهور بودند؛ اول مرحوم دانش‌پژوه و دوم مرحوم آقای انوار. من فکر می‌کنم این شهرت به فهرست‌نویسی، دیگر فضائل این دو نفر را پوشانده است. فهرست‌نویسی کار مهمی است اما این دو نفر فضائلی داشتند فراتر از فهرست‌نویسی. این مسئله مهمی است که در مورد مرحوم انوار باید مد نظر داشته باشیم. ایشان را صرفا به عنوان یک فهرست‌نویس نشناسیم. فن اصلی آقای انوار ریاضی بود. ایشان با ریاضی جدید و قدیم آشنایی داشت، علی‌رغم این در تاریخ مخصوصا تاریخ تهران و تهران‌شناسی تبحر داشت و من گمان نمی‌کنم در عصر ما کسی مثل آقای انوار تهران را می‌شناخت؛ اینها جنبه‌های اثباتی ایشان است.

ماجرای دستگیری عبدالله انوار توسط ساواک

غلامرضا امیرخانی، نویسنده، مترجم و استاد کتابخانه ملی ایران:

مرحوم سیدعبدالله انوار خاطرات زیادی از اساتیدشان برای من نقل می‌کردند. بخش عمده خاطرات ایشان به دوره‌ای برمی‌گشت که در دانشکده حقوق درس می‌خواندند و از محضر اساتید آنجا بهره می‌بردند. خاطرات خوبی هم از کتابخانه ملی داشتند که چه بزرگانی به آنجا می‌آمدند و گعده علمی داشتند. یک خاطره که کمتر دیدم از ایشان نقل می‌شود و شخصا برای من گفتند این بود که پیش از انقلاب برای شرکت در کنگره‌ای به آمریکا می‌روند و همزمان در آنجا حرکت‌های دانشجویی علیه رژیم پهلوی برگزار می‌شود. وقتی ایشان برمی‌گردد توسط ساواک به اتهام همکاری با دانشجویان ضد رژیم بازداشت می‌شوند و با دخالت یکی از صاحب‌‎منصبان آزاد می‌شوند.

ضعف در کار گروهی مانع رشد پژوهش‌های علوم انسانی است

حجت‌الاسلام عسکر دیرباز، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران:

به نظرم مهمترین نقطه ضعف پژوهش‌های قرآنی این است که ما چندان با کار گروهی آشنا نیستیم در حالی که مراکز مختلف پژوهشی باید هر چند ماه یا نهایتاً یک سال یکبار دور هم جمع شده و از کارهای همدیگر با خبر شوند و بدانند کارهای هر بخشی تا چه اندازه پیشرفت کرده‌ است. از سوی دیگر بودجه‌های پژوهشی محدود است لذا باید این بودجه را هدفگذاری‌ شده و با تعیین اولویت‌ها توزیع کنیم. اگر قرار باشد این ضعف تبدیل به نقطه قوت شود باید همراهی و همکاری مراکز پژوهشی مخصوصا در زمینه علوم انسانی افزایش پیدا کند و شما به عنوان رسانه می‌توانید در این زمینه قدم‌های خوبی برداشته و این مراکز را به همدیگر معرفی کرده و پیوند خوبی بین آنها برقرار کنید.