ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران
چهارمین همایش ملی خیر ماندگار با محوریت بررسی «ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران» امروز، ۱۸ اردیبهشت‌ماه برگزار و بر ضرورت توجه بیشتر به دیدگاه اسلام مبنی بر تولید ثروت حلال و دوری از فقر تأکید شد.
به گزارش خبرنگار ایکنا، مراسم چهارمین همایش ملی خیر ماندگار با محوریت بررسی «ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران؛ ارزیابی وضعیت اکنون و چشم‌انداز آینده» امروز، ۱۸ اردیبهشت‌ماه با حضور حجت‌الاسلام سیدمهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه، محمدصالح طیب‌نیا، رئیس همایش ملی خیر ماندگار، نعمت‌الله موسی‌پور، دبیر علمی همایش، محمدرضا دیانی، رئیس هیئت‌مدیره بنیاد خیریه آلاء، حجت‌الاسلام شرفخانی، رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و ... در محل مرکز همایش‌های بین‌المللی کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
در ابتدای این مراسم، محمدصالح طیب‌نیا، رئیس همایش ملی خیر ماندگار طی سخنانی بیان کرد: امروز شاهد برگزاری افتتاحیه چهارمین همایش ملی خیر ماندگار با موضوع ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری و وقف در پیشرفت ایران هستیم. هشت سال قبل که برگزاری همایش خیر ماندگار کلید خورد، در مراکز دانشگاهی کمتر محققی وجود داشت که به این موضوع پرداخته باشد. مسئله وقف به عنوان موضوعی فقهی در حوزه‌های علمیه بررسی می‌شد، ولی مسئله نیکوکاری به شکل اعم کمتر به عنوان یک‌مسئله دانشی مورد توجه بود؛ لذا یکی از اهداف اصلی برگزاری همایش ترویج دانش امر خیر در دانشگاه‌هاست.
وی افزود: طبق گزارشات به دست آمده، بیش از ۶۰۰ هزار بار از مجموعه مقالات و داده‌های علمی این همایش بازدید شده است. پایان‌نامه‌های زیادی در این زمینه طی ۱۰ سال گذشته نگارش شده است.
طیب‌نیا با بیان اینکه در دو دوره ابتدایی همایش بیشتر به مسئله ارزیابی موضوع وقف و امور خیریه در ایران با رویکرد آسیب‌شناسانه پرداخته شد، گفت: در دوره سوم مسئله نظام حکمرانی امر خیر مورد توجه قرار گرفت و در دوره چهارم نیز با توجه به مسئله گام دوم انقلاب و سند الگوی ایرانی ـ اسلامی پیشرفت، مسئله ظرفیت‌ها و کارکردهای وقف و نیکوکاری در توسعه کشور در دستور کار قرار گرفت.
بروز مکارم اخلاقی در پرتو نیکوکاری
طیب‌نیا ادامه داد: مسئله نیکوکاری اگرچه ماهیتی اخلاقی و انسانی درد، در همه قومیت‌ها وجود داشته، اما ظرفیت‌ها و کارکردهای نیکوکاری امروز منحصر به این عرصه نیست. بسیاری از مکارم اخلاقی در پرتو نیکوکاری شکل می‌گیرد و بسیاری از رذائل اخلاقی در پرتو احسان و نیکوکاری از بین می‌رود.
وی‌گفت: لذا آیاتی که در قرآن کریم در حوزه انفاق، زکات، صدقه و نیکوکاری آمده از آیات مربوط به نماز و روزه نیز بیشتر است؛ لذا حضرات معصومین(ع) این سبقه انسانی را به سبک زندگی مؤمنانه تبدیل کردند.
ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی نیکوکاری
طیب‌نیا با اشاره به ظرفیت اجتماعی و فرهنگی حوزه نیکوکاری تصریح کرد: امروز ۹۵ درصد مدارس و ۴۰ درصد بیمارستان‌های کشور از سوی خیران و در این حوزه احداث شده است. بسیاری از آسیب‌های اجتماعی کشور امروز از سوی خیران پیگیری شده و با آنها مقابله می‌شود. مسئله بعدی ظرفیت سیاسی، امنیتی حوزه نیکوکاری است. در کشوری که نهاد خیریه یک امر عمومی می‌شود، مشارکت در عالی‌ترین سطح دیده شده و مشکلات امنیتی و سیاسی کمتر پیش می‌آید.
وی تصریح کرد: نقش مشارکت مردم در امور خیریه نقش گسترده‌ای در انسجام ملی و ایجاد امنیت دارند. چهارمین ظرفیت امور خیریه، ظرفیت اقتصادی امر خیر است. امروز مجموعه ارزش اقتصادی که خیریه‌ها و بخش سوم در دنیا ایجاد کرده‌اند، پنجمین اقتصاد بزرگ دنیاست. در برخی کشورهای اروپایی ۱۷ درصد شاغلان در امور خیریه مشارکت دارند. حوزه خیریه در بخش‌هایی که حوزه خصوصی انگیزه سرمایه‌گذاری ندارد، بسیار مؤثر است.
شکل‌گیری شبکه خیران جهان اسلام
طیب‌نیا ادامه داد: ظرفیت بعدی امور خیریه، ظرفیت بین‌المللی امور خیریه است. یکی از پیشنهادات مؤثر در این حوزه شکل‌گیری شبکه خیران جهان اسلام است. در ایام تحریم بخشی از دارو‌های مورد نیاز کشور از سوی خیران وارد شد. متأسفانه برخی از نهاد‌های به ظاهر خیریه در حال نقش‌آفرینی در حوزه تعاملات سیاسی هستند که باید به شیوه صحیح از این جریان بهره برد و کشور را به سوی توسعه سوق داد.
رئیس همایش ملی خیر ماندگار بیان کرد: ما امروز دارای تجریه موفقی در عرصه امور خیریه هستیم. نهاد خیر علیرغم ادعای غربی‌ها، به شکل توسعه یافته و اجتماعی در جهان اسلام ایجاد شده است. نهاد خیر در جهان اسلام اثرگذاری گسترده‌ای داشته و آنچه امروز غربی‌ها دارند، قابل قیاس با نهاد‌های خیریه در دولت‌های اسلامی مانند صفویان و عثمانی نبوده است.
وی بیان کرد: تجربه موفقی نیز در بعد از انقلاب اسلامی وجود دارد که مشارکت‌های خیرانه مردم کاملاً نوآورانه و ابداعی بوده و نظیری نداشته است. امام خمینی(ره) مبدع ایجاد نهاد خیریه به معنی عمومی مردم است. بسیج، جهاد سازندگی، کمیته امداد و ... نهاد‌های مردمی بودند که امام(ره) پایه‌گذار این الگو بودند. اگر امروز کشور عراق در امنیت است، این مسئله نتیجه بهره‌گیری آنها از الگوی بسیج ایران اسلامی بود؛ لذا این الگوی مشارکت، بومی ایران بوده و نظیری در جهان ندارد. زمانی این نهاد‌ها به وزارتخانه تبدیل شدند، کارکرد خود را از دست دادند.
کارکرد گروه‌های جهادی
وی تصریح کرد: در دهه چهارم انقلاب نیز الگوهای موفقی داشته‌ایم که یکی از این الگوهای موفق مشارکت مردمی در عرصه نیکوکاری، گروه‌های جهادی هستند. همچنین، مسئله کمک مؤمنانه که در ایام کرونا شکل گرفته و بسیاری از مشکلات مردمی را حل کرد؛ لذا این ظرفیت عظیم وجود داشته و همچنان وجود دارد و اگر دغدغه امروز ما رسیدن به الگوی بومی برای توسعه ایران است، نقش وقف و امر خیر در این حوزه بسیار پررنگ است.
طیب‌نیا با بیان اینکه دغدغه استفاده از ظرفیت امور خیریه و نیکوکاری باعث شکل‌گیری خیر ماندگار شد، گفت: اولین دغدغه تولید دانش امر خیر است که مسئله‌ای پیچیده و میان‌رشته‌ای است. به توفیق الهی در ابتدای امسال اولین مجله علمی کشور در حوزه وقف و نیکوکاری با مجوز وزارت علوم منتشر شد. انجمن علمی مطالعات وقف و امور خیریه نیز با مجوز وزارت علوم ایجاد شد. تولید ده‌ها کتاب و مجله و برگزاری ۵۵ نشست علمی، پژوهشی در حوزه نیکوکاری نیز از برنامه‌های همایش خیر ماندگار است.
اصلاح الگوی حکمرانی امر خیر در ایران
وی افزود: گام دوم در این زمینه، اصلاح الگوی حکمرانی امر خیر در ایران است که در این زمینه دو پروژه بالادستی یعنی سند سیاست‌های نظام در حوزه وقف و نیکوکاری و قانون مجلس برای مؤسسات اجتماعی و خیریه در حال پیگیری است. تسهیل‌گری برای رفع موانع مؤسسات خیریه مانند موضوع نظام مالیاتی، شفاف‌سازی، صدور مجوز‌ها مسئله بعدی است که باید به خوبی حل و فصل شود.
طیب‌نیا تصریح کرد: گام سوم تربیت نیروی متخصص برای خیریه‌هاست که مجموعه خیر ماندگار در این حوزه پیشگام است و با همکاری نهاد‌های مختلف نسبت به برگزاری دوره‌های مختلف در کشور اقدام کرده است. گام چهارم مسئله ترویج و فرهنگ‌سازی نیکوکاری است که امیدواریم شعار هر ایرانی یک نیکوکار تحقق یابد. با توجه به رویکرد تخصصی که در دو دوره ابتدایی همایش داشتیم، تعداد مقالات نسبت به دوره اول و دوم کمتر، اما کیفی‌تر بود. در این دوره تعداد ۱۱۰ مقاله به همایش ارسال شده که شامل ۷۳ مقاله و ۳۷ تجربه‌نگاری بود. پس از داوری، ۴۰ مقاله برتر برای ارائه در همایش آماده و انتخاب شده است. امیدواریم بتوانیم با برپایی این همایش‌ها به الگوی جامع و بومی در حوزه امر خیر دست پیدا کنیم.
توجه اسلام به تولید ثروت
بنابر گزارش ایکنا، محمدرضا دیانی، رئیس هیئت‌مدیره بنیاد خیریه راهبری آلاء نیز طی سخنانی در چهارمین همایش ملی خیر ماندگار بیان کرد: در موضوع امر خیر باید به دو نکته مهم اشاره کرد. نکته اول اینکه ما نتوانستیم موضوع توجه فراوان اسلام به مسئله تولید ثروت و غنی کردن جامعه را به خوبی برای مردم تبیین کنیم. حضور تفکرات سوسیالیستی و نگاه تهاجمی این تفکر در بدو انقلاب از علل این مسئله است. مقام معظم رهبری به امر تولید و توجه به صنعت تأکید فراوان دارند، اما متأسفانه هنوز در بدنه نظام و افکار عمومی توجه کافی به این مسئله نمی‌شود. امروز در جامعه از طرفی تولید فقر می‌کنیم و از طرف دیگر نهاد‌هایی مانند کمیته امداد و ... را وادار می‌کنیم که به این موضوعات بپردازند و رفع فقر کنند.
دستگاه تولید فقر به شدت در حال فعالیت است
وی افزود: حال اگر امروز کسی بخواهد مسائل را به صورت ریشه‌ای حل کند، باید بداند که ما روزانه در کشور به تولید فقر می‌پردازیم و چناچه بتواند جلوی دستگاه تولید فقر را بگیرد، بزرگترین کار خیر را انجام داده است. علما و هنرمندان و دانشمندان باید قبل از آنکه دیر شود به موضوع فقر فکر کنند و راهکار آن را بیابند. امروز در نقطه‌ای قرار داریم که دستگاه تولید فقر به شدت در حال فعالیت است.
دیانی بیان کرد: امروز در حوزه‌های مختلف مانند انرژی، محیط زیست و ... اتفاقاتی رخ می‌دهد که اگر توجه به ارزش تولید ثروت و بازگشت از شرایط فعلی رخ ندهد، با مشکلات فراوانی مواجه خواهیم شد. باید بدانیم هر قدر در عرصه خیر کار کنیم، تا زمانی که جلوی تولید فقر را نگیریم، نمی‌توانیم مسائل جامعه و حتی مسائل جهان تشیع را حل کنیم. امروز کاری که باید بعد از جنگ در جبهه مقاومت انجام دهیم، این است که باید این کشورها را از فقر نجات دهیم؛ چراکه تولید فقر اجازه نمی‌دهد که هیچ خیری در این ممالک اسلامی کار کند.
وی تصریح کرد: امسال لازم است برنامه‌ای را در این جهت برقرار کنیم و از نقطه نظرات صاحب نظران برای جلوگیری از جریان تولید فقر استفاده کنیم. اگر توجه مردم به این باشد که دنبال فضل خدا باشند، اعتماد عمومی به وجود خواهد آمد و دولت‌ها نیز باید بستر کار را برای مردم فراهم کنند تا مشکلات حل شود. امروز نیازمند ایجاد بسیجی همگانی در رابطه با مبارزه با فقر هستیم.
دیانی اظهار کرد: امروز به دلیل شرایط اقتصادی، فاصله طبقاتی به شدت در حال افزایش است یعنی امروز طبقات اجتماعی در میان جمعیت زیادی از مردم در حال تغییر است. برخی تصمیماتی که در دولت‌ها گرفته می‌شود، تأثیر زیادی در ایجاد این طبقات دارد و جریان‌هایی را در دو جهت تولید فقر برای عده‌ای و تولید ثروت فراوان برای عده‌ای دیگر ایجاد می‌کند.
وی ادامه داد: لذا عده‌ای امروز ثروت زیادی پیدا کرده‌اند و ایشان می‌توانند با ثروتی که به دست آورده‌اند، وارد امور خیریه شوند. البته باید بستر این موضوع برای ایشان فراهم شود. بسیاری از این افراد به دنبال کار خیر هستند. البته تنگ کردن عرصه برای این افراد که فقط از رهگذر یک جریان به امر خیر بپردازند، شرایط را برای آنها سخت می‌کند و ممکن است ایشان را از امور خیریه باز دارند. باید بستر عمومی فراهم کنیم تا افرادی که ثروت فراوانی داشته و یا به دست آورده‌اند، بر این باور باشند که وظیفه دیگری در حوزه خیریه بر عهده آن‌هاست که باید به دنبال آن برود.
دیانی با بیان اینکه تولید محتوا و اطلاع‌رسانی به این افراد و آموزش امر خیر برای آنها اموری اساسی است که باید بدان پرداخته شود، گفت: امروز متأسفانه جریانی در کشور وجود دارد که موضوع کار خیر خیران را زیر سوال می‌برد و نگاه بدبینانه را در جامعه علیه خیران ایجاد می‌کند که این مسئله باعث دوری ایشان از امور خیریه می‌شود؛ لذا ایجاد زمینه و جریان فرهنگی و بستر کار فرهنگی برای خیران امر مهمی است که باید پیگیری شود.
حجت‌الاسلام سیدمهدی خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه نیز طی سخنانی در این نشست بیان کرد: ارتباط انسان با خارج از وجود خود، ارتباط چندگانه‌ای است. یک ارتباط با خالق خود دارد که عمیق‌ترین ارتباط است. کسی نمی‌تواند رابطه تکوینی خود را با خداوند قطع کند. ممکن است کسی صالح نباشد اما وجود او ارتباط عمیق و وسیعی با خداوند دارد. ارتباطی نیز با محیط پیرامونی یا طبیعت، ارتباطی با انسان‌ها و ارتباطی نیز با موجودات ماورایی دارد.
وی ادامه داد: نیات مهم‌ترین موضوع است که باید براساس خیر باشد. در آیات قرآن اول ایمان موحدانه و سپس انجام کار خیر تأکید شده است. اطعام مساکین از موضوعات مهمی است که می‌توان در همه جای قرآن کریم آن را یافت. حتماً باید ایمان موحدانه قوی باشد تا بتوان اعمال نیکوکارانه انجام دهیم.
توجه به وقف دانش‌بنیان
حجت‌الاسلام خاموشی با بیان اینکه وقف امروز معنای جدی دارد، گفت: به همه خیران توصیه می‌کنم به وقف دانش‌بنیان برای برون‌رفت از تحریم‌ها و مشکلات کشور توجه بیشتری داشته باشند و جزو اولویت‌های آنان محسوب شود.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه با اشاره به جایزه البرز بیان کرد: جایزه البرز جایزه قابل مطالعه‌ای است. فردی که با تلاش و پشتکار فعالیت کرده و مالی کسب کرده و می‌خواهد این دارایی را در راه مردم هزینه کند تا آلام بشری را رفع کند و علم پیشرفت کند؛ نیت بسیار ارزشمندی دارد. همان‌گونه که غذایی را به نیازمندی اهدا می‌کنیم تا سیر شود و در دنیا هم این اتفاق رایج است باید به وقف دانش نیز برای رفع آلام بشر توجه داشت. همانطور که به وقف غذا نیاز داریم به وقف در راه پیشرفت علم نیز نیازمند هستیم تا بتوانیم به قله‌های علمی دست یابیم.
ارزان‌سازی مخارج با حمایت از پیشرفت علم
وی با بیان اینکه باید برای خود اشتغالی، پیشرفت علم، ارزان‌سازی محصولات و... اندیشید، ادامه داد: اگر از پیشرفت علم حمایت کنیم، سبد ارزان‌سازی مخارج مردم هم بیشتر می‌شود. برای مثال عمده رژیم غذایی کشور متمرکز بر گوشت قرمز است؛ اگر با سرمایه‌گذاری بر تولید محصولات دریایی این رژیم غذایی را به سمت گوشت سفید سوق دهیم سبب می‌شود که کشور از وابستگی‌ها و محرومیت‌ها نجات پیدا کند.
رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه اظهار کرد: هوای شهرهای بزرگ ایران آلوده است و سالانه تعداد زیادی از افراد از این موضوع آسیب‌های شدیدی می‌بینند، باید در این راستا نیز کار خیر انجام داد و با حمایت از کار علمی می‌توان این مشکل را برطرف کرد و استفاده از انرژی پاک را در کشور گسترش داد. همه این کارها می‌تواند مبنای خیر داشته باشد.
توسعه وقف با ارائه سرویس‌های متنوع
وی ادامه داد: هرچه ما بتوانیم بهره‌وری بهینه و مولدسازی داشته و سرویس‌های متنوع به مردم ارائه دهیم، وقف نیز توسعه پیدا خواهد کرد، چراکه مردم وقتی آثار وقف را مشاهده کنند مشارکت آنها نیز افزایش پیدا می‌کند. ما در مولدسازی کارهایی انجام دادیم که بعد از به سامان رسیدن امور، گزارش‌های آن منتشر خواهد شد.
حجت‌الاسلام خاموشی در پایان تأکید کرد: وقف زمانی ماندگار خواهد بود که وضعیت فعلی در حفظ موقوفات، افزایش منافع و اجرای نیت در هر سه گذاره بتواند درست عمل کند و گزارش‌های شفاف به مردم ارائه دهد تا مردم نیز امیدوارانه و مصرانه‌تر مشارکت و کمک کنند.
پایگاه جامع امر خیر
بنابر گزارش ایکنا؛ حجت‌الاسلام علی ملانوری، مدیر مرکز خیر ماندگار نیز در این مراسم بیان کرد: متأسفانه تاکنون پایگاه جامع امر خیر نداشتیم و وجود چنین پایگاهی یکی از آرزوهای ما با شروع خیر ماندگار بود. نبود پایگاه جامع به مثابه رانندگی با چشمان بسته در حوزه کار خیر ایران است و اطلس خیر ایران پایگاهی است که می‌توان همه افراد به آن رجوع و از مطالب آن استفاده کنند.
وی اظهار کرد: اگر بخواهیم در عرصه کار خیر حرکتی کنیم باید مبتنی بر داده‌های علمی باشد. اطلس خیر ایران باید هر روز آینه پیش روی هر کسی باشد که علاقه‌مند به فعالیت اثربخش و بهره‌وری در حوزه خیر ایران است.
مدیر مرکز خیر ماندگار ادامه داد: اطلس خیر ایران علاوه بر بستر عمومی که متشکل از مصاحبات و گزارش‌ها است که در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد و در کنار آن سه محصول مهم برای علاقه‌مندان ارائه می‌کند که عبارت است از پایگاه جامع اطلاعات مؤسسات خیریه ایران، سیمای نیکوکاری ایران و پیمایش ملی نیکوکاری در ایران که در این اطلس قابل مشاهده است.
حجت‌الاسلام ملانوری افزود: وضعیت خیر ایران را بسیار ستایش می‌کنیم اما متأسفانه به صورت علمی در این زمینه اطلاعات جامع وجود ندارد و پیمایش ملی نیکوکاری به این امر مهم می‌پردازد. پژوهشگران می‌توانند از این داده‌ها استفاده کنند؛ برای مثال ۸۰ درصد مردم ایران صدقه می‌دهند و از این تعداد ۵۸ درصد آنها علاقه‌مند هستند که به کودکان خیابانی کمک کنند. ۳۲ درصد مردم ایران کار دواطلبانه انجام می‌دهند و فقط ۲۶ درصد از مردم ترجیح می‌دهند که کمک‌های خود را به مؤسسات خیریه اهدا کنند.
وی تصریح کرد: در ایران ۷۹ درصد مردم ایران در هیچ نهاد خیریه عضو نیستند در صورتی که در کشورهای پیشرفته اکثر افراد در چند مؤسسه خیریه عضو هستند و این در حالی است که فقط ۱۹ درصد مردم عضو مؤسسات خیریه هستند. براساس پایش اطلس خیر ایران ۵۳ درصد مردم تأمین غذا و سرپناه برای افراد نیازمند را ترجیح می‌دهند و ۱۱ درصد علاقه‌مند هستند که در حوزه کارآفرینی فعالیت کنند.
نعمت‌الله موسی‌پور، دبیر علمی همایش خیر ماندگار نیز طی سخنانی در این همایش اظهار کرد: بحث پیشرفت موضوعی دارای اختلاف نظر در میان پژوهشگران و عالمان است. این مفهوم موضوع ساده‌ای نیست و اینکه چه معنایی از آن انتظار داریم، پیچیده است.
2 رویکرد متفاوت به پیشرفت در ایران
وی با بیان اینکه دو رویکرد متفاوت به پیشرفت در ایران وجود داشته است، گفت: برخی این نگاه را دنبال می‌کنند که پیشرفت و رستگاری از طریق رفاه حاصل می‌شود یعنی تا مردم صاحب ثروت نشوند، پیشرفتی حاصل نمی‌شود. در مقابل این رویکرد، رویکرد دیگری وجود دارد که طبق آن پیشرفت باید به رستگاری ختم شود و رستگاری نیز از طریق رنج ایجاد می‌شود.
موسی‌پور بیان کرد: طبق این نگاه باید رنج مردم در جامعه زیاد شود تا به پیشرفت برسند. اگر امروز فقر در کشور در حال افزایش است، ناشی از همین نگاه است یعنی گروهی از سیاستمداران و متفکران به این می‌اندیشند که رستگاری از طریق رنج ایجاد می‌شود که فقر نیز یکی از زمینه‌هایی است که بسیار رنج‌آور است.
وی با اشاره به موضوع نیکوکاری تصریح کرد: نیکوکاری به حوزه‌های مختلفی ارتباط دارد و افرادی که از دارایی خود برای خدمت به دیگری بهره می‌گیرند، نیکوکار هستند که این خدمت به دیگری نگاه به رفاه دارد و در خدمت رنج نیست لذا نیکوکاری با نگاه افزایش رنج برای رسیدن به پیشرفت مخالف است.
منطق نیکوکاری؛ رفاه و دانایی مردم
موسی‌پور ادامه داد: در این موضوع نگاه غالب این است که افراد ابتدا باید خود به قوت و توسعه و پیشرفت برسند تا بتواند به دیگران خدمت کند. لذا منطق نیکوکاری بر رفاه و دانا شدن مردم استوار است. امر پیشرفت امر حاکمانه و مدیریت پیشرفت نیز در اختیار حاکمان است. حاکمان با رویکرد خاصی که دارند می‌توانند فرصت‌هایی را برای نیکوکاران فراهم کنند.
وی تصریح کرد: پیشرفت ایران زمانی از طریق نیکوکاری دنبال می‌شود که چشم‌انداز آن آسایش و افزایش توانایی مردم باشد. آنچه که در این سال‌ها سبب شده که نیکوکاران جامعه سرمایه‌گذاری امر خیر خود را در ایران انجام ندهند، شاید همین نگاه دخالتی حکومت در کار نیکوکاران باشد.
موسی‌پور با بیان اینکه دخالت حکومتی موجب بسته شدن مسیر نیکوکاران می‌شود، اظهار کرد: برای افزایش رفاه و نیکوکاری در جامعه فرصت‌های متکثر نیاز است. عمل نیکوکارانه سبب افزایش امکان تأثیرگذاری آموزش و افزایش تحصیل و تربیت در جامعه است. امروز نیازمند الگوسازی در حوزه امور خیریه و نیکوکارانه هستیم تا الگوهای این عرصه به مردم شناسانده شود.
دبیر علمی همایش ملی خیر ماندگار بیان کرد: حاکمیت احتمالاً خود را از آن جهت به دنبال نیکوکاران می‌داند که آنها همه چیز خود را با راه و منش حاکمیت برای نیکوکاری اختصاص دهند که این مسئله از سوی خیران و نیکوکاران پذیرفته نیست. باید بدانیم تنوع و تکثر می‌تواند زمینه لازم برای اقدامات خیرخواهانه را فراهم کند.
حجت‌الاسلام احمد شرفخانی، رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه در این همایش بیان کرد: امیدوارم که شاهد شکوفایی در عرصه امر خیر و نیکوکاری در حوزه علمی باشیم. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که پیش از انقلاب حدود ۶۰۰ مؤسسه خیریه در ایران وجود داشته و ساختار و قوانین مؤسسات خیریه از سال ۱۳۳۷ شکل گرفته است. این در حالی است که اکنون حدود بیش از ۲۰۰ هزار موقوفه داریم که بعضی از این موقوفات بیش از هزار سال قدمت دارند. در سال 1356 متوسط وقف ۲۰۰ مورد در کشور بوده و اکنون در بدترین حالت حداقل حدود 2 هزار و 400 وقف در سال داریم. تعداد مؤسسات خیریه امروز به 30 هزار عدد رسیده که عدد کامل و دقیقی نیست و این عدد به بیش از 100 مؤسسه خواهد رسید.
رئیس مرکز امور خیریه سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: ساختار مدیریتی نهاد وقف و خیر باید به‌روز شود. ساختار وقف و امور خیریه کشور ما در جهان الگو است و هر جا که می‌بینید مانند همین ساختار وقف ماست. بسیاری از این کشورها 400 سال نیست که شکل گرفته‌اند اما ما وقفنامه‌هایی مربوط به ۹۰۰ سال قبل داریم که با جزئیات نحوه اداره و مدیریت موقوفه نوشته شده است. علت اینکه کشورهای غربی در امور خیر موفق هستند به دلیل تقویت همگرایی است ولی ما دچار واگرایی در مدیریت هستیم.
وی ادامه داد: بزرگترین ظلم و جنایت به عرصه وقف و نیکوکاری در دوره پهلوی رخ داده است و نسبت به همه ادوار شاهان و سلسله‌های پیشین در این دوره کمتر وقف انجام شد و قوانین و مقررات در دوره پهلوی به ضرر ساختار وقف وضع شده بود. بزرگترین جنایت با قانون اصلاحات ارضی رخ داد.
حجت‌الاسلام شرفخانی اظهار کرد: بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شاهد شکوفایی در امر وقف و خیر هستیم البته هنوز با قله فاصله داریم. امروز شاهد این هستیم که اگر دولت می‌گوید هزار میلیارد برای مدرسه‌سازی اعتبار می‌دهم، نیکوکاران دو هزار میلیارد پرداخت می‌کنند و سازمان نوسازی مدارس بر مبنای ساختار نیکوکاری شکل گرفت. ساختار حکمرانی مردمی این است که مردم در سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری، اجرا و نظارت حضور پیدا کنند و اگر به این موضوعات توجه نکنیم دچار آسیب می‌شویم.
لزوم مردمی بودن ساختار وقف
وی با بیان اینکه نهاد وقف مستقل است و ربطی به حاکمیت ندارد گفت: وقف موضوع فقهی، شرعی و الهی است که باید در کنار یک ساختار حاکمیتی شکل گیرد. اوقاف به دنبال تولیت موقوفه‌ها نیست و فقط جاهایی که مجهول‌التولیت باشد ورود می‌کند و موقوفات را در اختیار امین و هیئت‌امنا می‌گذارد. ساختار وقف باید به صورت مردمی اداره شود تا نتیجه بگیرد.
حجت‌الاسلام شرفخانی اظهار کرد: اگر کسی می‌خواهد بگوید که سازمان اوقاف و امور خیریه خوب عمل نکرده و باید سازمان را کنار بگذاریم، باید گفت که طبق آمار فقط 30 درصد مردم به مؤسسات خیریه اعتماد دارند اما مفهوم این گزاره این نیست که مؤسسات خیریه را کنار بگذاریم بلکه نهاد وقف و امر خیر باید بماند و براساس نیاز روز الگو طراحی و مدیریت کنیم. باید بهره‌وری سرمایه‌ای اتفاق بیفتد.
بهترین ساختار برای وقف و نیکوکاری
وی ادامه داد: ساختار شرکتی بهترین ساختاری است که می‌تواند وقف داشته باشد و این ساختار به صورت جهانی مورد اتفاق همگان است زیرا می‌توان از این طریق مدیریت مالی و سرمایه داشت. باید اموال و سرمایه در گردش باشد و بهره‌وری سرمایه‌ای اتفاق بیفتد تا ضرر و زیان یک موقوفه شفاف و مشخص باشد. وقف اگر به صورت فردی مدیریت شود ممکن است به صورت سلیقه‌ای مدیریت شود و به وقف ضربه بزند. طبق قانون مؤسسات خیریه باید سالانه حسابرسی شوند تا ورودی‌ها و خروجی‌ها مشخص باشد و مشخص باشد که پول‌ها کجا هزینه می‌شود و از این طریق در بین مردم اعتماد ایجاد شود. در برخی از مؤسسات پس از مشاهده بخش حسابرسی مشخص نیست که در این مؤسسات چه اتفاقی در حال رخ دادن است.
مرحوم البرز باید در جهان معرفی شود
وی با اشاره به بنیاد البرز بیان کرد: مرحوم البرز باید در جهان معرفی شود. او در روز آخر عمر خود خانه خود را وقف می‌کند و به مسافرخانه می‌رود و به قدری نگاه انسان دوستانه داشته که حتی جسد خود را وقف مراکز علمی و دانشگاهی کرد تا بر روی آن کارهای علمی انجام شود تا آورده علمی داشته باشد. این در حالی است که مرحوم البرز و نخبگان ما حتی به جامعه ایرانی هم خوب معرفی نشده‌اند.
حجت‌الاسلام شرفخانی تأکید کرد: باید بپذیریم که در ساختار مدیریتی اشکالاتی داریم که جدی است اما معتقدم که نباید سیاه‌نمایی اتفاق بیفتد. ما در رتبه جهانی در امر بخشش رتبه چهل و هشتم هستیم و این در حالی است که در دوره قبلی در رتبه سی‌ودوم قرار داشتیم و عقب رفتیم. البته از نظر مؤلفه‌ها عقب‌نشینی نکردیم و به دلیل تعدد پرداخت تراکنش وجوهات و جمع نشدن یکجای هزینه‌ها نتوانستیم آمار خوبی ارائه دهیم. در جهان کسی نمی‌تواند براساس ظرفیت و جمعیت ایران در امر وقف و نیکوکاری مسابقه دهد و در کنار ایران قرار بگیرد؛ مقام ما در بالاترین‌ها قرار دارد. اطلس نیکوکاری کار خوبی است که ان‌شاءالله باید مقدمه‌ای باشد که بتوانیم این آسیب را برطرف کنیم.
جهاد نفس؛ مقدمه جهاد مالی
وی افزود: مهم‌ترین جهاد، جهاد نفس است و جهاد مالی مقدمه آن است و بزرگترین جهاد مالی در این دنیا جدا شدن انسان از خانواده‌اش است. شهید سلیمانی به عنوان الگوی جهان است که تعداد قابل توجهی از خانواده‌ها را در زمان حیات خود مورد پوشش خود قرار داده بودند. این افراد الگوهای همه بُعدی برای ما هستند. همایش خیر ماندگار برای این است تا با کمک یکدیگر همگرایی ایجاد کنیم و بتوانیم تمدن اصیل و نوین اسلامی را در امر وقف و نیکوکاری به جهان معرفی کنیم.
انتهای پیام
