حکمرانی قرآنی؛ از ضرورت رسیدن به سند تجویزی تا اهمیت فهم منطق قرآن

به گزارش ایکنا، اولین نشست از سلسله نشست‌های «حکمرانی قرآنی» صبح امروز، دوشنبه 5 تیرماه، با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین غلامرضا قاسمیان، رئیس کتابخانه مجلس شورای اسلامی و علیرضا معاف، معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کتابخانه مجلس برگزار شد.

علیرضا معاف با بیان اینکه ما به دنبال ارتقای کیفیت اداره کشور هستیم، گفت: چند سال است در محیط‌های نخبگانی، مدیریتی، حوزوی و دانشگاهی بحث حکمرانی مطرح است و بیان می‌شود که جمهوری اسلامی امروز با مجموعه‌ای از مسائل مواجه است که به تعبیر رهبر انقلاب ما دچار مسائل انباشته و مزمن شده‌ایم که هیچ یک حل نشده بلکه انباشته می‌شود.

وی با اشاره به تفاوت مسئله با مشکل، چالش و سؤال گفت: مسائل مجموعه‌ای از معلومات و مجهولات است که ما به کمک معلومات مجهولات را حل می‌کنیم.

معاف اظهار کرد: کماکان در کشورداری دچار روزمرگی، کژکارکردی نهادی و به هم‌ریختگی سازمانی هستیم و امروز ابرچالش بوروکراسی و تکنوکراسی باعث شده جمهوری اسلامی ایران بازدهی، کارآمدی، کارایی و اثربخشی لازم را نداشته باشد.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: در این وضعیت باید دید نظریه حکمرانی قرآنی قابلیت تبدیل به یک گفتمان مسلط را دارد یا خیر و می‌توانیم یک الگوی خاص حکمرانی داشته باشیم.

آیا واژه حکمرانی قرآنی تعبیر درستی است؟

وی ابراز کرد: اولین سؤال این است که واژه حکمرانی قرآنی تعبیر درستی است؟ آیا این دو واژه با هم قابل جمع است؟ کلمه حکمرانی اصطلاح متأخری است که با حکومت کردن تفاوت دارد. حکومت به دو سؤال «چه کسانی حکومت کنند» و «چگونه حکومت کند» پاسخ می‌دهد اما حکمرانی به یک سؤال سوم تحت عنوان «برچه کسانی چگونه حکومت کنند» نیز باید پاسخ دهد.

معاف اظهار کرد: در حکومت و حکمرانی ما با مسئله قدرت مواجه هستیم اما در حکمرانی علاوه بر قدرت، اقتدار نیز مسئله است که همان اعمال قدرت است.

وی با اشاره به برخی کلمات مترادف و معادل حکمرانی گفت: رهبر انقلاب از کلمه زعامت به منزله معادل حکمرانی استفاده می‌کنند و راندن هم هر اعمال قدرتی نیست بلکه اعمال قدرت مشروع و مقبول است.

معاف با بیان اینکه حکمرانی قرآنی باید به یک الگو منتهی شود، گفت: اگر این اتفاق نیفتد گزینه رقیب و بدیل در حال راه حل دادن در کف میدان است که نمونه آن سند 2030 است.

معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ابراز کرد: درباره حکمرانی قرآنی باید انضمامی صحبت کرد نه انتزاعی. از طرف دیگر حکمرانی قرآنی یک بحث عمومی نیست بلکه بحثی تخصصی است. همچنین حکمرانی قرآنی موضوعی تکراری نیست بلکه یک بحث نوپدید و از جنس تولید علم و نظریه است.

 وی با بیان اینکه حکمرانی مشارکت دادن افراد خارج از سامانه مدیریتی و مرکزیت حکومت در تعیین منبع مشورعیت و سیاستگذاری است، گفت: یکی از کلیدواژه‌های مهم در این میان حکمرانی مردمی است. ما در تعابیر قرآن برای مردم، با مردم، بین مردم، مبتنی بر مردم، خطاب به مردم، از زبان مردم و ... داریم که یک هشت ضلعی را تشکیل می‌دهد که حکمرانی مردمی باید نسبت خود را با این 8 ضلع مشخص کند.

معاف با اشاره به آیات 159 تا 162 سوره «آل عمران» گفت: یک نکته مهم در فهم حکمرانی قرآنی، مسئله دشمن و بردار خارجی است. حکمرانی قرآنی یک نظام ذهنی و الگوی تحلیلی به فرد می‌دهد که دائم به دشمن و بردار خارجی توجه کند.

وی ویژگی دیگر حکمرانی قرآنی را گفتمان‌محور بودن آن دانست و گفت: این ویژگی ناظر به مردم است که باید همراهی کنند. دراین راستا غربی‌ها مسئله اجتماعی‌سازی را خیلی جدی می‌گیرند اما ما جدی نمی‌گیریم. به همین دلیل قرآن از بلاغت سخن می‌گوید که به معنای انتقال حرف خوب به مردم به نحوی است که مردم آن را بپذیرند و صرف حرف خوب زدن نیست.

حکمرانی قرآنی باید از گفتار به رفتار هژمون و فراگیر تبدیل شود

معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر اینکه حکمرانی قرآنی باید از گفتار به رفتار هژمون و فراگیر تبدیل شود، گفت: غرب 400 سال است در حال ساخت نظامات اجتماعی است و مبتنی بر 12 ایسم حکمرانی خود را شکل داده است؛ اومانیسم، سکولاریسم، فردگرایی، عقل خودبنیاد، عقل‌گرایی محض، حس‌گرایی محض، تجربه‌گرایی محض، لیبرالیسم و نئولیبرالیسم و سوسیالیسم.

وی افزود: ما نیز باید در حکمرانی قرآنی بدیل آنها را داشته باشیم که در این راستا می‌توان به مواردی همچون خدامحوری، جمع‌گرایی، خانواده‌محوری، حکمت‌گرایی، عقل و وحی‌گرایی توامان و آزادی دینی اشاره کرد.

معاف اظهار کرد: شعار انقلاب اسلامی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود اما در ادامه در تبیین گفتمان آزادی با زاویه دینی کم گذاشتیم لذا اگر می‌خواهیم حکمرانی قرآنی نهادینه شود باید نگاه متوازن داشته باشیم.

وی چرخش قدرت و چرخش ثروت را از دیگر مسائل حکمرانی قرآنی خواند و گفت: این مسئله تحت عنوان سنت «مداوله» در قرآن مطرح شده است.

معاف با اشاره به هدفمند بودن حکمرانی قرآنی گفت: در این حکمرانی هدف این است که مردم اقامه قسط کند.

حکمرانی قرآنی باید ما را به سند تجویزی برساند

وی در پایان اظهار کرد: حکمرانی قرآنی باید ما را به سند تجویزی برساند. ما نیاز داریم در تداخل امر سیاسی و امر سیاستی، امر سیاستی را از دست امر سیاسی نجات دهیم و به خط مشی گذاری و سیاستگذاری تمرکز کنیم و لذا نیازمند تولید سند تجوزی هستیم.

در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا قاسمیان در سخنانی با بیان اینکه اگر به منطق قرآن به طور مرتب اشاره نکنیم مانند یک صابون لیز از دست ما سر می‌خورد، گفت: باید بدون تعارف برای خود مشخص کنیم که قرآن را تنها کتاب هدایت می‌دانیم یا نه. اگر این را بپذیریم یعنی فقط قرآن درست است و بقیه راه‌ها جهالت است.

وی اظهار کرد: خداوند در قرآن به پیامبر(ص) می‌فرماید ما چیزی به تو دادیم که نمی‌توانستی آن را بدانی و به مردم نیز خطاب می‌کند چیزهایی به شما یاد می‌دهیم  که هیچ وقت نمی‌توانستید بفهمید.

قاسمیان با بیان اینکه منطق قرآن در موضوعات مختلف منطق موجهی نیست، گفت: این بدان معناست که براساس علوم دیگر نمی‌توان منطق قرآن را متوجه شد و لذا منطق قرآن در دستگاه علوم دیگر توجیه‌پذیر نیست. 

رئیس کتابخانه مجلس بیان کرد: جواب‌های قرآن خیلی پیچیده نیست البته ممکن است راه‌های رسیدن به آن سخت باشد. در واقع با یک پدیده ساده و سنگین مواجه هستیم. پیچیده شدن امور محصول عصیان ما از قواعد اصلی است.

کشور دچار مریضی «ذات‌السند» شده است

وی با بیان اینکه کشور دچار مریضی «ذات‌السند» شده است، گفت: برای هر سند لازم است، صدها سند نوشته شود اما مگر این کار قابل انجام است؟ آیا قرآن اینگونه عمل می‌کند؟ الگوی عملکرد قرآن این است که یک سخن ثابت و ساده را بیان می‌کند و بعد دستور ورود به میدان می‌دهد. لذا وجود میدان مبارزه جزو پارامترهای اصلی قرآن است.

قاسمیان تصریح کرد: مخاطب قرآن مردم هستند اما فرآیندش را بر روی مردم نمی‌بندد. برهمین مبنا قرآن حرف و پیام خود را صورتی بیان نمی‌کند بلکه تیز و لبه‌دار و روشن مطرح می‌نماید به همین دلیل گاهی اوقات منطق قرآن غیر قابل باور است.

رئیس کتابخانه مجلس ابراز کرد: یکی از نقاطی که براساس منطق قرآنی حرف تیز و لبه‌دار زدیم و عمل کردیم در محور مقاومت و نبرد با رژیم صهیونیستی است که می‌بینیم الان این رژیم در حال نابودی است و ما طبق منطق قرآن از جایی ورود کردیم که فکرش را نمی‌کردند.

وی یادآور شد: قرآن آرمان‌ها و ایده‌های بلندی را مطرح می‌کند اما عده‌ای بدشان نمی‌آید که ما به یک ژاپن اسلامی برسیم در حالی که این آرمان قرآنی نیست.

قاسمیان در پایان اظهار کرد: قرآن می‌گوید اگر این مسیر را آنطور که گفته بروید، سریع می‌رسید اما اگرغیر آن بروید انقدر مسیر طولانی می‌شود که دل‌هایی در این مسیر می‌ریزد و ما هم هرجا مستقیم و بدون پیرایش حرکت کردیم، نتیجه گرفتیم.