سیره‌پژوهی در میان مسلمانان و مستشرقان
«در سایه پیامبر» درباره زندگی پیامبر(ص) از منظر تجسم اسلام حقیقی و تحقق عینی آموزه‌های اسلامی است که به همت دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
به گزارش ایکنا؛ کتاب «در سایه پیامبر(ص)» حاوی ۱۲ مقاله تخصصی درباره روش زندگی پیامبر بزرگوار اسلام(ص) است که به منظور ساماندهی به موضوعات سیره‌پژوهی با نگاهی علمی و ترتیبی منطقی و با هدف افزایش کارآمدی سیره نبوی و انطباق آن‌ها با نیازها، انتظارات و مسائل روز فراهم آمده و به همت دفتر نشر فرهنگ اسلامی منتشر شده است.
«فلسفه سیره‌پژوهی در دنیای معاصر»، «سیره مدیریتی رسول خدا(ص)»، «سنت فعلی و سیره عملی پیامبر اکرم(ص) در استنباط احکام فقهی»، «تأثیر سیره نبوی بر تغییرات فرهنگی شبه‌جزیره عربستان»، «سیره تبلیغی پیامبر(ص)»، «سیره نخبه‌پروری رسول خدا(ص) در دوران رسالت»، «جوان‌گرایی در سیره رسول خدا(ص)»، «سیره نبوی در برخورد با زنان»، «تربیت کودک در سیره نبوی با تأکید بر کودکان یتیم»، «تحلیل جامعه‌شناختی اقتصاد مقاومتی در سیره نبوی»، «سیره نظامی پیامبر(ص)» و «سیره مالی پیامبر(ص) و نقش آن در برابر چالش‌های اجتماعی» عناوین مقالات یادشده است.
این مجموعه با هدف تبیین برخی مبانی سیره پژوهی و معرفی ابعادی از سبک زندگی پیامبر مکرم خدا(ص) زیر نظر دکتر احمد خاتمی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و مشارکت تعدادی از فاضلان و اندیشمندان انجام شده است.
یکی از موضوعات بحث‌برانگیز امروز در حوزه دینی مسئله سیره نبوی است، سیره‌ای که بنا به اعتقادات مسلمان ملاک و معیار چگونه زیستن مسلمانان است. هر آنچه به عنوان سیره نبوی و تاریخ زندگانی ائمه معصومین(ع) نقل شده است، الزاماً مطابق با واقع نیست، فراز و فرود‌های تاریخی، دخالت عوامل و عمال سیاسی، کج‌فهمی‌ها و تعصبات و ده‌ها عامل دیگر ممکن است سیره و تاریخ را دستخوش تحریف و انحراف و واقعیت را قلب کند. پاک نگاه داشتن آبشخور و مشرب مسلمانان که در شیوه و سبک زندگی خود، سیره پیامبر اکرم(ص) را فرادید خود دارند و تاریخ زندگانی امامان شیعه که سرچشمه زلال زیست شیعیان است، وظیفه پژوهشگران در حوزه دین‌پژوهی است.
به همین دلیل است که امروز بسنده کردن به تصحیح و انتشار کتب سیره و تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) و ائمه هدی(ع) کفایت نمی‌کند، رویکردی نقادانه به همت عالمان سیره پژوهش لازم است تا سره از ناسره بازنمایند و راست از ناراست به خوانندگان بشناسانند.
میراث پرخیر و برکتی که به عنوان سیره نبوی با مجاهدت‌های علمی عالمان دینی به عصر حاضر رسیده است، البته که همه آن‌ها در همه‌جا منطبق با منطق مخاطبان نبست، دخل و تصرف‌هایی که عوامل ناباب در نگارش، نقد و انتقاد از سیره پیامبر بزرگوار خدا(ص) داشته‌اند، ناسازگاری‌هایی بین سیره و شرایط زندگانی مسلمانان را در روزگار معاصر نشان می‌دهد. عمده ناسازگاری‌ها را می‌توان تابع چند مسئله دانست، اعمال تعصبات دینی که غالباً از روی دلسوزی و ارادت به مقام شامخ نبوت انجام شده است و گاهی با عمل و قولی خلاف عقل و خرد را به پیامبر(ص) نسبت داده‌اند؛ دخالت قلم به مزد‌هایی که تحریف حقایق را به خواسته حاکمان اموی به سیره‌ها کشاندند و تنگ‌نظری و حقد و حسد معاندانی که سیره‌های راست و درست نبوی را به بها و بهانه آنکه نامی از ایشان در آن سیره‌ها نیامده است، مخدوش کرده‌اند.
آنچه به عنوان کتب سیره در نزد پیشینیان از مسلمانان به نگارش درآمده است، علاوه بر وحدت موضوعی، شیوه‌ای روایی و خبری مبتنی بر نقل وقایع تاریخی آمیخته به قداست و پاکی و بعضاً جانبداری‌های متعصبانه دارد که چندان با نیازها و اقتضائات امروزی سازگار نیست.
در بخشی از مقاله نخست آمده است؛ سیره پیامبر(ص)، گذشته از آنکه در لابه‌لای کتاب‌های تاریخی انعکاس دارد، در کتاب‌های اختصاصی سیره نیز بررسی شده است. کتب سیره و مغازی از مشهورترین و قدیمی‌ترین آثار مربوط به سیره هستند. شمایل‌نگاری هم از شیوه‌های پرداختن به سیره است که جنبه‌های اخلاقی و اوصاف ظاهری آن حضرت را بررسی می‌کند. دلایل‌نگاری گونه‌ای از آثار سیره‌ای است که بر وجه فراانسانی و اعجاز‌های پیامبر(ص) تمرکز دارد، که به زعم نویسندگانش دلیل نبوت ایشان بود. این آثار با انگیزه پرداختن به همه جنبه‌های زندگی پیامبر(ص) که الگوی اسلامی بودن است، شکل گرفته‌اند و گاهی حاوی مطالب سست یا برساخته‌های عامدانه و ناعامدانه هستند.
سیره‌پژوهی چه در گذشته و چه امروز، به دلایلی مورد اهتمام بوده است. بیش از هر چیز، آنچه پژوهشگران مسلمان را به سوی آن سوق می‌داد، شناخت شیوه زندگی پیامبر(ص) با هدف الگوبرداری بود؛ چنان‌که قرآن بدان تصریح کرده است، به‌بیان‌دیگر، زندگی آن حضرت تجسم اسلام حقیقی و تحقق عینی آموزه‌های اسلامی است و پرداختن بدان موجب شناخت پیامبر(ص) و اسلام می‌شود. مستشرقان به انگیزه‌ای دیگر به سیره‌پژوهی توجه داشتند، یعنی برای شناخت راز موفقیت‌های چشمگیر آن حضرت به سیره‌اش روی می‌آوردند.
دغدغه‌های آشنایی با سیره موجب شد، مسلمانان هیچ‌گاه دست از بازخوانی، بازنویسی و بازاندیشی درباره آن نکشند، زیرا باور داشتند نصوص و قواعدی که پیروی از پیامبر(ص) را الزامی می‌کند به مخاطبان آن حضرت یا مردم زمانه‌اش اختصاص ندارد، بلکه در هر دوره الگوی مسلمانان است.
