پیامبر رحمت در آیینه کلام الهی

آیت‌الله محمدجعفر مروجی طبسی، استاد و محقق حوزه و پژوهشگر سیره معصومان در گفت‌وگو با ایکنا از قم با بیان اینکه هیچ کتابی به اندازه قرآن به شخصیت جهانی پیامبر اکرم(ص) نپرداخته است و با مراجعه به قرآن می‌توانیم به ابعاد گوناگون ایشان پی ببریم، گفت: عقول مادی بشر از درک و تفسیر تعابیر قرآن کریم درباره شخصیت پیامبر(ص) عاجز است.

وی با اشاره به آیه 107 سوره انبیاء «وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ؛ و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم» افزود: همه مفسرین از جمله شیخ طوسی می‌گویند که مراد از رحمت در این آیه همان نعمت است، پس رسول خدا نعمتی از نعمت‌های الهی برای همه جهانیان است، اما متأسفانه دنیا از این نعمت به‎‌خوبی بهره‌مند نشده است.

مروجی طبسی با اشاره به آیه چهارم سوره قلم «وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ؛ و یقیناً تو بر بلندای سجایای اخلاقی عظیمی قرار داری» اظهار کرد: درباره خلق عظیم میان مفسرین شیعه و سنی اختلاف نظر وجود دارد. برخی «خلق عظیم» را به اسلام بزرگ و قرآنی عظیم تفسیر کردند و برخی دیگر آن را خلق و خوی حضرت محمد(ص) که صبر در راه حق، مدارا و تحمل سختی‌ها در راه دعوت به خداست، تفسیر کردند.

وی تصریح کرد: هیچ پیامبری به اندازه رسول گرامی اسلام در راه تثبیت پایه‌های دین به اعقتادات مردم زجر نکشید، لذا پیامبر(ص) در روایتی فرمود: «مَا أُوذِی نَبِی مِثْلَ مَا أُوذِیتُ؛ هیچ پیامبری به اندازه من اذیت نشد»(بحارالانوار مجلسی، ج ۳۹، ص ۵۶) اگر حضرت در ابتدای رسالت مشکلات را تحمل نمی‌کردند امروز اسلام به دست ما نمی‌رسید.

5 مقام بلندپایه پیامبر(ص) در قرآن

مروجی طبسی ادامه داد: خداوند در آیات 45 و 46 سوره احزاب فرمودند: «يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَ مُبَشِّرًا وَ نَذِيرًا* وَ دَاعِيًا إِلَى اللَّهِ بِإِذْنِهِ وَ سِرَاجًا مُنِيرًا؛ ای پیامبر، به راستی ما تو را شاهد بر امت و مژده‌رسان و بیم‌دهنده فرستادیم و تو را دعوت‌کننده به سوی خدا به فرمان او و چراغی فروزان برای هدایت جهانیان قرار دادیم»؛ در این آیه خداوند سبحان به پنج مقام از مقامات بلندپایه‌ فرستاد‌ه‌اش اشاره می‌کند که شامل شاهد بودن، بشارت‌دهنده برای امت، انذارکننده، دعوت‌کننده به سوی خدا و چراغ راه هدایت برای انسان‌ها و مردم است.

وی تصریح کرد: مهم‌ترین مقامات، «وَدَاعِيًا إِلَى اللَّهِ» است، زیرا همه انبیا آمده‌اند تا مردم را به‌سوی خدا و توحید الهی دعوت کنند؛ پیامبر اکرم(ص) هم از این قاعده مستثنی نیست و مهم‌ترین وظیفه پیامبر(ص) دعوت مردم به‌سوی خداست. لذا، حضرت در ابتدای بعثت و در آن دورانی که بت‌پرستی رواج داشت، این جمله را فرمودند: «یا ایها الناس قولوا لا اله الا الله تفلحوا؛ بگویید: لا اله الا الله تا رستگار شوید» و پذیرش این سخن از زبان پیامبر(ص) برای مردمان بت‌پرست سخت بود زیرا به‌ منزله مبارزه مستقیم با بت و بت‌پرستی تلقی می‌شد.

مروجی طبسی اظهار کرد: خداوند در آیه 23 سوره شوری فرمودند: «لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَكُورٌ؛ بگو به ازاى آن رسالت پاداشى از شما خواستار نيستم مگر دوستى درباره خويشاوندان و هركس نيكى به جاى آورد، براى او در ثواب آن خواهيم افزود قطعاً خدا آمرزنده و قدرشناس است»؛ در این آیه سخن از اجر و رسالت پیامبری است که مردم را از ظلمات به سمت نور هدایت و آنان را از بت و بت‌پرستی نجات داد. مردمی که طبق آیه دوم سوره جمعه «وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ» بودند و این پیامبر(ص) بدون تردید به گردن مردم حق دارد و آنان را جز به دوستی و محبت اهل بیت(ع) خودش دعوت نمی‌کند. بنابراین، این مودت بر مسلمانان واجب شده است.

وی ادامه داد: امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «ما از همان خانواده‌ای هستیم که محبت و مودت آنان بر هر مسلمانی واجب شده است»؛ بخاری در کتاب صحیح، احمد بن حنبل در مسند، طبرانی در المعجم الکبیر، حاکم نیشابوری شافعی مذهب در مستدرک همگی، زمانی که آیه 23 سوره شوری بر پیامبر(ص) نازل شد، از ایشان پرسیدند «یا رسول‌الله قرابت شما چه کسانی هستند که مودت آنان بر ما واجب شده است؟» فرمود: «علی(ع)، فاطمه(س)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع)» این آیه بر همه مسلمانان واجب است که اهل بیت(ع) پاک رسول خدا(ص) را دوست داشته باشند.

مروجی طبسی با اشاره به آیه 29 سوره فتح «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ؛ محمد(ص) پيامبر خداست و كسانى كه با اويند بر كافران سختگير و با همديگر مهربانند» اظهار کرد: آیه در مقام بیان آن است که افرادی که اطراف رسول خدا بودند نسبت به کفار و دشمنان دین بسیار تند و نسبت به خودشان بسیار با عطوفت بودند. امروز باید این آیه حقیقتاً موردنظر همه ما قرار بگیرد زیرا به‌طور مشخص به موضوع دشمن‌شناسی توجه می‌کند، بنابراین اگر جامعه امروز ما بخواهد پیروز باشد باید دوست را از دشمن تشخیص بدهد.

وی با اشاره به آیه 21 سوره احزاب «لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا؛ قطعاً براى شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن‌كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مى‌كند» گفت: آیه بر اسوه بودن پیامبر اکرم(ص) صراحت دارد و جامعه اسلامی و متدین همه باید در کارهای خود از پیامبر(ص) و سنت نبوی پیروی کنند. به‌طور مثال، یکی از سنت‌های قطعی پیامبر(ص) سلام کردن به بزرگ و کوچک، مصافحه، ازدواج و تکثیر نسل است که باید امروزه مردم در تعامل با یکدیگر این سنت حسنه را اجرا کنند.

مروجی طبسی با اشاره به آیه 14 سوره نساء «وَمَنْ يَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُ يُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِيهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِينٌ؛ و هر كس از خدا و پيامبر او نافرمانى كند و از حدود مقرر او تجاوز نمايد وى را در آتشى درآورد كه همواره در آن خواهد بود و براى او عذابى خفت‌‏آور است» افزود: در آیه 59 سوره نساء، پروردگار درباره پیامبر(ص) فرمود: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ؛ ای اهل ایمان از خدا اطاعت کنید و نیز از پیامبر و صاحبان امر خودتان که امامان از اهل بیت‌اند»؛ بدون تردید ائمه اطهار(ع) همگی از نسل پیامبر(ص) هستند، یکی از امامان و مصادیق عترت پیامبر(ص) حضرت ولی‌عصر(عج) است.

تعبیر «کوثر» به نسل پیامبر(ص)

وی با اشاره به اینکه ضمیر جمع یا به علت نشانه تعظیم در آیه «إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ؛ ما تو را چشمه كوثر داديم» برای خداوند متعال مطرح می‌شود، تصریح کرد: برخی از مفسرین درباره تعبیر «کوثر» این‌گونه تصریح کردند خداوند به پیامبرش خیرات دنیا و آخرت را عطا فرمود و برخی دیگر از مفسرین کوثر را به‌ معنای اسلام، قرآن، نبوت و ذکر جمیل در دنیا و آخرت تفسیر کردند. فخر رازی اشعری مذهب در ذیل این آیه بیان کرد یکی از معانی کوثر فرزندان است به این معنا که خداوند به پیامبرش نسلی داده که همواره باقی و پایدار هستند و سپس در تفسیر این آیه ادامه داد ببینید چندتن از اهل بیت(ع) پیامبر را به شهادت رساندند، اما دنیا همچنان از نسل ایشان مملو است در مقابل از بنی‌امیه کسی در دنیا باقی نمانده است و چه بزرگانی از علما و دانشمندان جزو این آیه هستند.

مروجی طبسی با اشاره به آیه دیگری از قرآن کریم درباره پیامبر اسلام بیان کرد: خداوند در سوره مائده آیه 67 فرمود: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكَافِرِينَ؛ ای پیغمبر، آنچه از خدا بر تو نازل شد به خلق برسان که اگر نرسانی تبلیغ رسالت و ادای وظیفه نکرده‌ای، و خدا تو را از شر مردمان محفوظ خواهد داشت، و دل قوی دار که خدا کافران را به هیچ راه موفقیتی راهنمایی نخواهد کرد»؛ این آیه خطاب به پیغمبر اکرم(ص) در روز غدیرخم است.

گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد