نگاه غیرعقلانی به حجاب ضایعات جبران‌ناپذیر دارد
استاد تمام الهیات مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی در نشست «حجاب از نگاه علم» اظهار کرد: نگاه عقلانی به حجاب یعنی نگاه اساسی و شالوده به حجاب؛ نه اینکه فقط بخواهیم بی‌حجاب‌ها را حد کنیم. اگر فقط به این مسئله توجه داشته باشیم، بسیار زیانبار است و در تعاملات کلامی و رفتاری با یکدیگر ضایعات جبران‌ناپذیری را به جا خواهد گذاشت.
به گزارش خبرنگار ایکنا، نشست «حجاب از نگاه علم» از سلسله نشست‌های نگرشی چندرشته‌ای به مسئله حجاب با عنوان «فرآیند چگونگی کارکرد عقلانیت در مسئله حجاب»، عصر چهارشنبه ۲۴ آبان با حضور اسحاق طاهری، استاد تمام الهیات مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی برگزار شد.
طاهری درباره موضوع نشست گفت: در فرآیند تربیت، چون مسئله حجاب فعل انسانی است و دارای فرآیندی بوده و از آغاز طفولیت همراه با تأثیرگذاری محیط آغاز می‌شود، تربیت فرآیندی به بلندای عمر آدمی است و اگر زیرساخت‌های تربیت، چگونگی تعامل در آن و شکل‌گیری شخصیت مورد توجه قرار نگیرد، معنای افعال انسان به درستی شناخته نخواهد شد.
وی افزود: صاحب‌نظران و متصدیان تربیت در این عرصه، باید به معنای درست افعال آدمی توجه کنند، قوانین را قانونگذاران به تناسب این افعال وضع کرده و مجریان نیز آن را به همین تناسب اجرا می‌کنند؛ از این رو منشأ فعل انسان و چگونگی جهت‌دهی او باید به خوبی شناسایی شود.
طاهری با بیان اینکه عقلانیت مربوط به مسائل بنیادی است و مسئله حجاب به خودی خود مسئله نیست، اما به دلیل شرایط اجتماعی به مسئله تبدیل شده است، افزود: ما باید ساختار وجودی انسان را مورد توجه داشته باشیم. انسان دو ساحتی بوده و شامل ساحت نفس و بدن یا روح و بدن است و این دو از مسائلی است که در طول تاریخ فلسفه به آن‌ها پرداخته شده و برکات زیادی هم داشته است.
این مدرس دانشگاه تصریح کرد: انسان دوساحتی و مجموعه این دو ساحت در تعامل با یکدیگر زندگی را رقم می‌زنند، اینکه چگونه ممکن است یک بعد مجرد با بدن ارتباط برقرار کند و تحریک ایجاد شود، مسئله مهمی است. همه حرکات و سکناتی که انسان در خواب و بیداری انجام می‌دهد، منشأ احساسات و عواطف، امید و نشاط، غم و شادی و ... روح و نفس انسان است و بدن ابزار و وسیله‌ای است که در اختیار روح قرار می‌گیرد. ما نمی‌توانیم نشاط و امید، غم و شادی، احساسات و عواطف، حجاب و ... را تفسیر کنیم، مگر اینکه انسان و ساختار وجودی او را بشناسیم. در غیر این صورت کار انسان در سطح کار یک ماشین تحلیل می‌شود و با این تحلیل، انسان نخواهیم بود و انسان را هم نخواهیم شناخت؛ چرا که انسان، با معرفت، انسان است وگرنه در حد حیوانات خواهد بود.
وی ادامه داد: این معرفت با شناخت و معرفت نسبت به خودمان شکل می‌گیرد. اگر خودمان را نشناسیم، نمی‌توانیم در حوزه انسانیت گام برداریم و به همان اندازه که انسان را می‌شناسیم، انسان هستیم؛ بنابراین ضروری است در همه حوزه‌های پژوهشی شناخت انسان محور و اساس بحث باشد. در واقع در مباحث فلسفی دو موضوع خداشناسی و انسان‌شناسی اهمیت دارد و شروع کار از شناخت انسان است و این شناخت نردبانی برای معرفت به خود، دیگران و خداوند است، پس نتیجه می‌گیریم همه مسائل و نابسامانی‌های اجتماعی و ... به دلیل شناخت اندک از انسان است.
طاهری بیان کرد: اگر شناخت اندکی نسبت به انسان داشته باشیم؛ نگاه و سخنی از ما برمی‌آید که متناسب با همان نگاه و سخن خواهد بود، از این رو شک نداریم که مشکل‌آفرین خواهد شد. بنابراین باید به خویشتن برگردیم و خودمان را بشناسیم. در این صورت نسبت به خود صداقت می‌ورزیم و مکر، حیله، فریب و ... نخواهیم داشت و این نکته مهمی است که، حقه‌بازان قبل از اینکه دیگران را فریب دهند، خود را فریب داده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه باید انسان و لایه‌های وجودی و چگونگی تأثیر و تأثر او را بشناسیم، گفت: سه عامل عمده در روح و نفس انسان ایفای نقش می‌کند؛ یکی قوه مدرکه است که درباره آگاهی و علم است. دومی قوه شوق است و تحریک می‌کند و برمی‌انگیزاند و سومی قوه حرکه است که اندام را به حرکت در می‌آورد. اولی شامل عقل است که به آن قوه عالمه هم گفته می‌شود و مختص انسان است و هیچ حیوانی این قوه را ندارد. البته یک قوه نازلی از این دست در آن‌ها وجود دارد. دومی همان قوه خیال است، یعنی چهره افرادی را که می‌بینیم، وقتی چشمانمان را می‌بندیم، تصویرش را در ذهن تصور می‌کنیم، قوه خیال است. خواب‌هایی که افراد می‌بینند مربوط به همین قوه است و قوه خیال از قوه احساس تغذیه می‌کند. قوه سوم، قوه احساس است که از طریق حواس پنجگانه بیرون و درون با محیط مرتبط می‌شویم. دومی و سومی با اینکه در حیوانات هم وجود دارند، اما به عظمت انسان نیست.
طاهری با اشاره به ادراکات حسی انسان، بیان کرد: گالیله را پایه‌گذار فیزیک جدید می‌نامند و این فیزیکدان بزرگ قانون نوسانات پاندول را با یک نگاه در کلیسا و در حین عبادت و آرامش آنجا کشف کرد که این آرامش و امنیت روان با حجاب در ارتباط است. این آرامش شرط تربیت بوده و در غیر این صورت مجال تربیت و آموزش را می‌گیرد. نیوتن قوانین مکانیک را در حالی که زیر درخت سیب و در حالت آرامش بود، با سقوط سیب کشف کرد و بسیاری از فناوری‌هایی که امروز داریم، براساس همین قانون است. رافائل از نقاشان بزرگ وقتی در مصاحبه‌ای به دلیل موفقیتش می‌پردازد، بوسه و آرامش مادر را دلیل موقیتش ذکر می‌کند. جورج جرداق که عمرش را به مطالعه امیرالمؤمنین گذرانده است، درباره این مطالعه می‌گوید؛ من در کودکی در دفتر کار پدرم بودم و آنجا تعبیری از امیرالمؤمنین را دیدم و همان مسئله باعث مطالعه درباره امیرالمؤمنین شد، به طوری که غرق در نهج‌البلاغه می‌شود. این مثال‌ها نشان از قدرت قوه احساس دارد و قدردانی ما از آن به این دلیل است که آن را مدیریت کنیم و یله و رها نکنیم، در غیر این صورت باعث آشفتگی خاطر خواهد بود و مدیریت زندگی نیز امکان‌پذیر نخواهد بود. همین موضوع با مسئله حجاب و بی‌حجابی مرتبط است. یله و رها کردن حجاب و تن باعث آشفتگی می‌شود و امنیت و آسایش فرد، دیگران و محیط افراد را مخدوش می‌کند.
وی با بیان اینکه انسان به قدری ارزشمند است که هم در خواب و هم در بیداری می‌تواند منشأ برکات باشد، تصریح کرد: سهروردی، پایه‌گذار حکمت اشراق در ایران براساس خوابی که می‌بیند جریان اشراقی را بر روی کاغذ می‌آورد. حکمتی که برهان و عقل را به هم پیوند می‌دهد. و یا ناصر خسرو در چهل سالگی خوابی می‌بیند و بعد از آن خود را وقف عالم باطن و تبلیغات مربوط به معنویت می‌کند.
طاهری با اشاره به آیه‌ای از قرآن کریم، ادامه داد: کورکورانه از مسائل پیروی نکنید که ادراکات حسی شما باید پاسخگو باشد. یعنی هر نعمتی را باید پاسخگو باشیم که چرا از ادراکات حسی استفاده صحیح نکرده‌ایم. تمام جنایتکاران تاریخ که بشریت را نابود کردند و به انسانیت آسیب زدند، بسیاری را به قتل رساندند و همین امروز در قالب تسلیحات بیولوژیک و اتمی و ... همین مسیر ادراکات حسی غلط است که به درستی مدیریت نشده است. امروز مشکل اصلی بشریت، ناامنی حاصل از این دستاوردهای علمی است که به جای اینکه در خدمت انسان باشد، علیه انسان و انسانیت قرار می‌گیرد و امروز شاهد قضایای غزه هستیم و اگر این احساسات به درستی مدیریت می‌شد، این هزینه‌ها برای رفاه و زندگی مردم می‌شد و این همه شاهد فقر و مشکلات نبودیم.
وی در ادامه گفت: در وجود انسان، عاملی به نام قلب وجود دارد. شاید بسیاری دیده‌اید، اگر بی‌جهت دل کسی شکسته باشد و آهی بکشد و دلش بسوزد، کسی که بانی این دلسوزی باشد، آسیب می‌بیند، مگر اینکه به او محبت کند و از دلش درآورد. قلب یکی از ساحت‌های وجودی انسان است که بسیار لطیف است و اگر می‌بینید کسی مهربان و دلسوز است، قلبش روشن است و اگر می‌بینید کسی ظلم می‌کند و خلق و خوی درنده‌ای دارد و از آزار و اذیت دیگران لذت می‌برد، جایی برای حضور خداوند در قلبش ندارد. بنابراین به بحث قلب هم باید توجه کرد و بزرگان دین سفارش و توصیه‌هایی در این زمینه دارند که مهم‌ترین آن دل سپردن به خداوند و دعاهای نورانی است که قلب را نورانی می‌کند.
طاهری تصریح کرد: بسیاری از افراد به این علت گرفتار بی‌حجابی و بدحجابی می‌شوند که نمی‌دانند ساختار وجودی انسان چیست و افعالی که از او سر می‌زند، حاصل چه نوع شاکله‌ای است، همچنین نمی‌دانند که این بی‌حجابی و بدرفتاری چقدر اذهان و دل‌های دیگران را آشفته می‌کند و ممکن است به آن‌ها آسیب بزند.
وی اضافه کرد: نگاه عقلانی به حجاب یعنی نگاه اساسی و شالوده به حجاب؛ نه اینکه فقط بخواهیم آن‌ها را حد کنیم. اگر فقط به این مسئله توجه داشته باشیم، بسیار زیانبار است و در تعاملات کلامی و رفتاری با یکدیگر ضایعات جبران‌ناپذیری را به جا خواهد گذاشت.
