اجرای سند الگوی پیشرفت نیازمند انگیزه است

به گزارش ایکنا؛ میزگرد تخصصی اندیشکده معنویت از سلسله میزگردهای نهمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت؛ زمینه‌های تحقق و ضمانت‌های اجرا، امروز 24 خردادماه به صورت مجازی برگزار شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، در این نشست با موضوع «انگیزه‌های معنوی پیشرفت» به ایراد سخن پرداخت که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید؛

با نهایی شدن سند الگوی پیشرفت، زمان اجرای آن تا چند ماه آینده فرا می‌رسد و ما در سال 1400، این بحث را داریم که باید اجرایی شدن سند را دنبال کنیم. سامانه اجرای بهینه سند مستلزم توجه به بسترسازی‌های اقتصادی و هماهنگی سیاست‌های خارجی و داخلی و همسویی نهادهای قانون‌گذاری با صنعت و آمادگی ظرفیت نهادهای اجرایی و بیش از همه تقویت عوامل انگیزشی است که در بین مسئولان، نخبگان و آحاد مردم می‌تواند اثرگذار باشد.

عزم و اراده مسئولان و هم‌فکری طبقات علمی و مشارکت مردم به تقویت عوامل انگیزشی وابسته است. مراد از انگیزش، نیرویی است که به رفتار جهت می‌دهد و موجب تداوم آن می‌شود. این بحث یکی از اصطلاحات تخصصی روانشناسی است که عامل پیش‌برنده رفتار است. یکی از انواع انگیزه‌ها انگیزش پیشرفت است. افرادی اینچنین هستند که برای دستیابی به برتری می‌کوشند و هدف آنان رسیدن به پیشرفت است.

چهار مولفه انگیزشی پیشرفت

مولفه‌های انگیزشی پیشرفت چهار چیز است؛ یکی نیاز به پیشرفت است. دوم احتمال موفقیت است که در جایی این انگیزه ایجاد می‌شود که احتمال موفقیت را بدهیم. سوم ارزش تشویقی و چهارم نیز خود رفتار پیشرفت است که این چهار مورد، مولفه‌های اصلی انگیزه پیشرفت هستند. عوامل موثر بر تقویت انگیزه پیشرفت نیز چهار مورد است؛ خانواده، آمزوش و پرورش، رسانه‌ها و نهادهای اجتماعی و سیاسی که می‌توانند همسو باهم، زمینه‌های تقویت انگیزش پیشرفت را حاصل کنند.

همچنین باید تلاش کنیم، افراد را همانطور که هستند، بپذیریم و نباید این پذیرفتن مشروط باشد. تقویت استقلال افراد، تفکر انتقادی و واگرا در مقابل تفکر همه‌گرا، موجب می‌شود افراد در زمینه پیشرفت جدی باشند. از طرفی نوآوری و خلاقیت نیز یکی دیگر از موارد است که می‌تواند انگیزش پیشرفت را تقویت کند. البته سطوح آن نیز سه سطح است؛ یکی در سطح نیازهای زیستی است. یعنی تا آب، نان و رفاه عمومی نباشد، افراد به فکر پیشرفت نیستند. دوم نیازهای روانی است که عبارت از احساس کرامت و احترام به آنها است. دسته سوم نیز نیازهای معنوی و انگیزه‌های دینی و معنوی است.

اخلاص، محبت و رضوان انگیزه‌های معنوی از نگاه دین

انگیزه‌های معنوی برای پیشرفت را می‌توانیم از نگاه دینی خود در سه محور اخلاص، محبت و رضوان تقسیم کنیم. اخلاص به معنای پالایش آلودگی‌ها از غیر خدا است. محبت یعنی انگیزه عمل ما عاملش، عامل محبت خدا باشد. پس بعد از اینکه از آلودگی پاک شدیم، انگیزه ابتدایی که ما را بر می‌انگیزاند، محبت و عشق خدا است و رضوان و رضایت خدا نیز در نهایت است که رضای او را در نظر بگیریم که غیر از او عامل دیگری در استمرار رفتار ما موثر نباشد.

اگر این سه را به عنوان انگیزه‌های معنوی برای پیشرفت در نظر بگیریم، نتایج آن چند چیز است. یکی از آنها خستگی‌ناپذیری است. کسی که برای خدا کار می‌کند، از تلاش برای پیشرفت خسته نمی‌شود. کسی که برای خدا کار می‌کند، ریا هم نمی‌کند و به همین دلیل، تظاهر هم نمی‌کند، بلکه کارش را درست انجام می‌دهد. نومیدناپذیری نیز نتیجه دیگر است که اگر کسی برای خدا کار کند، بن‌بست ندارد. پنهان کردن نام و نشان خود نیز نتیجه انگیزه معنوی است که هرچه نام‌های این افراد نهان شود، چون کار برای خدا است، وحدت عمل به وجود می‌آید و به یک وحدت نامی می‌رسیم که عبارت از توحید است.

تملق‌ناپذیری یکی دیگر از نتایج است و کسانی که برای خدا کار می‌کنند، به دنبال تحسین‌های دیگران نیستند. پاداش‌ناپذیری دنیوی نیز یکی از نتایج است که می‌تواند این بحث را تکمیل کند. اینها اموری است که از انگیزه معنوی به دست می‌آوریم.

اما اقدامات پایه برای نظام انگیزشی مطلوب برای سند هم باید صورت بگیرد. یکی از آنها، تأمین پیش‌نیازهای مردم و ارائه خدمات در حد رفاه عمومی است. دوم تقویت سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی مردم و سوم، تقویت رویکرد مردم‌سالاری دینی است. چهارم  فراگیری و ارتقای کرامت و عزت اجتماعی و پنجم هم نهادینه‌سازی هویت ملی و احساس تعلق به کشور و سرزمین است.

همچنین ششمین مورد، بازسازی فرهنگ معنوی اسلام، هفتم آگاهی‌بخشی نسبت به پیوند عمیق آموزه‌های اخلاقی و الگوی پیشرفت، هشتم ارتقای جایگاه و منزلت رسانه‌های داخلی، به مثابه شبکه ارتباط مردم و حاکمیت که ارتباط آنان به داخل بیشتر شود و نهم تقویت انگیزه‌های معنوی و استفاده از آن در آبادانی و پیشرفت کشور است. دهمین مورد نیز همبستگی ملی و دوری از اختلاف و تقریب مذاهب است. بنابراین، این‌ها اقدامات پایه برای این است که به انگیزه‌های مطلوب برسیم.

اقدامات تکمیلی برای انگیزه‌های مطلوب نیز این موارد هستند؛ اول استعدادیابی ملی و شناخت توانایی‌های افراد، دوم مشاوره‌های جامعه‌نگر که تشخیص استعداد است؛ یعنی اگر افراد هم اقدام نمی‌کنند، به عنوان دولت باید به آنها کمک کنیم، سوم دوره‌های آموزشی خلاقیت و تفکر انتقادی، چهارم دوره‌های آموزشی نخبه‌پروری، پنجم تقویت اعتماد به نفس اجتماعی، ششم افزایش حمایت‌های دولتی در این زمینه‌ها، هفتم تقویت رقابت مثبت در میان افراد مستعد در جهت پیشرفت، هشتم ایجاد چالش بهینه برای پیشرفت، نهم شناخت موانع و تهدیدات و دهم دوره‌های آموزش و مهارتِ انگیزه‌های معنوی.

در نتیجه ما برای اینکه بتوانیم الگوی پیشرفت را اجرا کنیم، نیاز به انگیزه داریم و انگیزه برای اجرای آن، انگیزه پیشرفت است. یعنی همه احساس کنند کشور می‌تواند به سمت وضعیت برتر حرکت کند. عوامل مختلفی در انگیزش پیشرفت وجود دارد که یکی از آنها انگیزه معنوی است. برای تقویت این موارد، بحث‌های تربیتی و آموزشی را نیاز داریم، تا بتوانیم آنها را در میان مردم تکثیر کنیم.