شیراز بین دو انقلاب
همزمان با ایام دهه فجر به معرفی مسیرهای گردشگری انقلاب در شیراز پرداختیم. در این مجال برخی از اماکن و شخصیت‌هایی که در زمان بین دو انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی معرفی می‌کنیم.
به گزارش ایکنا از فارس، در این تور تاریخ معاصر شیراز را از نهضت تنباکو تا انقلاب مشروطه و از نهضت ملی شدن نفت تا قیام 15 خرداد و از انقلاب اسلامی تا دفاع مقدس درمی‌نوردیم. این تور ترکیبی از برخی اماکن تورهای پیشین با اماکن جدید است که در یک مسیر تعریف شده است.
دیوانخانه
دیوانخانه کریم خان زند در زمان ناصرالدین شاه تبدیل به تلگرافخانه شد و در زمان قیام مشروطه، نخستین محل تحصن مردم شیراز بود.
ارگ کریم خان
ارگ کریم خان در کل دوران قاجار به عنوان مقر حاکمان فارس استفاده می‌شد. پس از مشروطه و در زمان حکومت رضا قلی خان نظام‌السلطنه مافی، قوام چهارم و برادرش نصرالدوله در ارگ زندانی شدند و پس از صدور دستور تبعیدشان، در راه دشت ارژن نصرالدوله توسط قشقایی‌ها به قتل رسید و قوام چهارم به کنسولگری انگلیس در شیراز پناهنده شد و پس از چند ماه جنگ شهری میان نیروهای قوام و نظام‌السلطنه، عاقبت قوام به پیروزی رسید و نظام‌السلطنه از حکومت فارس برکنار شد.
در از دوران پهلوی، ارگ کریم خان تبدیل به زندان شد و با تأسیس شهربانی در کنار ارگ، به محلی نظامی تبدیل شد. نهایتاً در روز 22 بهمن 1357 ساعت 16 با غلبه مردم بر نیروهای شهربانی مستقر در ارگ، انقلاب اسلامی در شیراز به پیروزی رسید.
میدان شهدا
میدان شهدا یا فلکه شهرداری محل میتینگ طرفداران دکتر مصدق در 26 فروردین 1332 بود که به درگیری و زد و خورد میان طرفداران و مخالفان وی انجامید. همچنین در انقلاب اسلامی محل تجمعات و خواندن بیانیه‌ها و قطعنامه‌های پایانی راهپیمایی‌ها بود.
مسجد امام خمینی(ره)
مسجد سپهسالار (امام خمینی کنونی) در زمان حسینعلی میرزا فرمانفرما ساخته شده است. در 26 فروردین 1332 میتینگی برای پشتیبانی از دولت مصدق در میدان شهرداری برگزار شد که منجر به درگیری میان هواداران و مخالفان دکتر مصدق شد. بلندگوی میتینگ روی پشت بام مسجد سپهسالار نصب بود و اشعار فریدون توللی و سخنان ذوالقدر و کریم پور شیرازی از آن پخش می‌شد. پس از قطع سیستم صوتی کار به درگیری انجامید و این درگیری تا حدی دامنه‌‍دار شد که به نقاط دیگر شهر کشید. در سال‌های نهضت اسلامی، این مسجد پایگاه آیت‌الله صدرالدین حائری شیرازی بوده است.
خیابان پیروزی
مردم در 22 بهمن 1357 در کوچه‌های خیابان پیروزی (نمازی سابق) سنگر گرفتند و به نیروهای شهربانی مستقر در ارگ تیراندازی می‌کردند و بسیاری از شهدای روز آخر انقلاب در این خیابان به شهادت رسیدند.
خیابان فرهنگ
در این خیابان برخی دیوارنگاره‌های انقلاب اسلامی وجود دارد.
مسجد باقرآباد
در شهریور 1357 حجت‌الاسلام سیدفخرالدین طاهری و حجت‌الاسلام سیدمحی‌الدین طاهری، وعاظ مسجد باقرآباد، در حصور چند هزار تن از نمازگزاران به انتقاد شدید از رژیم پهلوی پرداختند و مردم پس از سخنرانی به سمت مسجد ولیعصر(عج) تظاهرات کردند.
مدرسه آقاباباخان
در زمان مشروطه این مدرسه محل پرورش طلابی بود که تحت تربیت آیت‌الله سیدابراهیم انوار و آیت‌الله سیدعلی کازرونی به صف مشروطه‌خواهان پیوستند.
مسجد وکیل
این مسجد که از مستحدثات کریم خان زند است، همواره محل رویدادهای مهم تاریخی بوده است. به دلیل ارتفاع زیاد مسجد، در زمان مشروطه پشت بام مسجد محل سنگربندی حامیان و مخالفان مشروطه بوده که به سوی یک دیگر توپ و تفنگ شلیک می‌کردند. در زمان پهلوی این مسجد پایگاه آیت‌الله سیدنورالدین حسینی‌الهاشمی بوده و سخنرانی‌های مشهور ایشان در این مسجد انجام می‌شده است. همچنین در ایام انقلاب اسلامی این مسجد محل تجمعات و مبدأ راهپیمایی‌هایی مانند روز 26 دی 1357 بوده است.
مسجد مولا
مسجد مولا پس از ساخت توسط خاندان مولا در زمان محمدشاه قاجار به محل اقامه نماز خاندان محلاتی تبدیل شد. از بزرگانی که در این مسجد نماز گزارده‌اند می‌توان به آیات عظام ابراهیم، جعفر، بهاءالدین و مجدالدین محلاتی اشاره کرد که هر کدام در وقایع سیاسی زمانه خویش نقش ویژه‌ای ایفا کرده‌اند.
آیت‌الله ابراهیم محلاتی از علمای مؤثر در مشروطه بود. آیت‌الله جعفر محلاتی در ایام جنگ جهانی اول با کاروانی از مردم شیراز به برازجان اعزام شد تا با انگلیسی‌های اشغالگر مبارزه کند. آیت‌الله بهاءالدین و آیت‌الله مجدالدین محلاتی نیز از بزرگان انقلاب اسلامی در شیراز محسوب می‌شدند.
حمام حیران
در زمان مشروطه طرفداران مشروطه و مخالفان آن برای همراه کردن آیت‌الله ابراهیم محلاتی به سراغ ایشان رفتند و چون ایشان در آن هنگام در حمام حیران بود در مقابل درب حمام حیران تجمع کردند که همین ازدحام باعث بیهوشی آیت‌الله محلاتی و انتقال ایاشن به محلی برای استراحت شد.
خانه آیت‌الله سیدعلی‌اکبر فال اسیری
آیت‌الله سیدعلی اکبر فال اسیری از مجتهدین طراز اول شیراز در زمان ناصرالدین شاه و داماد میرزای شیرازی بود که به عنوان اولین نفر در کشور با امتیاز رژی به مخالفت پرداخت و در سحرگاهی که از خانه بیرون آمده بود تا به صحراهای شمالی شیراز برود، مأموران ناصرالدین شاه ایشان را دستگیری کردند و به عتبات عالیات تبعید کردند و همین امر در نهایت منجر به صدور حکم تحریم توتون و تنباکو و پیروزی این قیام شد.
کوچه نصیر نظام و عطاءالدوله
امیرحسین خان نصیر نظام و پدرش فرج‌الله خان عطاءالدوله از خاندان نوری‌های مازندرانی و از بزرگان نظامی شیراز در زمان قاجار بودند که در محله اسحاق بیگ سکونت داشتند. در زمان جنگ شهری نظام‌السلطنه و نیروهای قوام چهارم، تفنگداران طرفدار قوام به خانه‌های این دو شخص حمله کردند و آن‌ها را آتش زدند.
حسینیه آیت‌الله سیدمحمدرضا دستغیب
این محل در گذشته خانه آیت‌الله سیدمحمدرضا دستغیب از بزرگان خاندان دستغیب بوده است. شیخ عبدالرسول نیر در کتابخانه تحفه نیر نقل می‌کند که پس از شکست قیام ژاندارمری و دستگیری اعضای حزب دموکرات فارس، وی به این خانه پناه برده است تا از دست مأموران نظمیه در امان باشد.
مسجد گنج
مسجد گنج از مساجد تأثیرگذار شیراز در تاریخ معاصر است. در زمان قطحی جنگ جهانی اول، در این مسجد به فقرا و مردم قحطی‌زده غذای رایگان داده می‌شد. این مسجد مدتی محل اقامه نماز آیت‌الله سیدابوطالب حسینی‌الهاشمی بوده است. همچنین آیت‌الله نجابت در برهه‌ای در این مسجد نماز جماعت به جاآورده است.
در 15 خرداد 1342 حجت‌الاسلام سیدمنیرالدین حسینی‌الهاشمی در این مسجد به سخنرانی علیه رژیم پرداخت و شب هنگام نیز تعدادی از مردم برای محافظت از خانه شهید دستغیب در این مسجد مستقر شدند.
خانه سابق شهید دستغیب
خانه و مقتل شهید دستغیب و محل آمد و شد انقلابیون شیراز در این محل قرار داشته است.
مدرسه خان
پشت بام این مدرسه نیز به دلیل ارتفاع زیاد، محل سنگربندی مردم شیراز در جریان مشروطه بوده است. همچنین در 15 خرداد 1342 مأموران شاه با حمله به این مدرسه طلاب آن را مورد ضرب و شتم قرار دادند.
سرای عطار (گلشن)
در این کاروانسرا در زمان قحطی جنگ جهانی اول یتیم‌خانه ایجاد شده است.
آرامگاه نور
این محل در گذشته به معرکه‌خانه مشهور بوده است و معرکه‌گیران شیراز در آن به اجرای نمایش و برنامه می‌پرداختند. در اوان مشروطه درگیری لفظی میان شخص معرکه‌گیری به نام کتل خرسی و آیت‌الله سیدابوطالب حسینی‌الهاشمی رخ می‌دهد که تنور تحصن مشروطه‌خواهان در تلگرافخانه را داغ می‌کند. پس از مدتی این میدان و پیرامونش توسط آیت‌الله سیدابوطالب خریداری و به مسجد تبدیل می‌شود. خانه و آرامگاه آیت‌الله سیدابوطالب و فرزندش آیت‌الله سیدنورالدین حسینی‌الهاشمی در این مکان قرار دارد.
مهمانپذیر شفق
در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم که مردم شیراز با کمبود سوخت مواجه می‌شوند، آیت‌الله سیدنورالدین حسینی‌الهاشمی و اعضای حزب برادران به دشت ارژن می‌روند و هیزم و زغال در تهیه کرده، در این کاروانسرا انبار می‌کنند و میان مردم نیازمند توزیع می‌کنند.
سه راه احمدی
در روز 16 خرداد 1342 مردم از شاهچراغ(ع) به سمت سه راه احمدی حرکت می‌کنند اما نیروهای پلیس به مقابله با جمعیت می‌پردازند و در حین عقب‌نشینی مردم به سمت فلکه شاهچراغ(ع)، دو نوجوان به نام احمد دسترس و خلیل سربی (خواهرزاده شهید دستغیب) به شهادت می‌رسند. همچنین سه راه احمدی محل حضور راهپیمایان در سال 1357 بوده است.
حمام توکلی
در نزدیکی این حمام دیوارنگاره‌هایی از سال‌های آغازین انقلاب اسلامی باقی مانده است.
بیت‌العباس
این بنا پیشتر قهوه اولیا نام داشته که به دستور آیت‌الله سیدنورالدین حسینی‌الهاشمی تبدیل به حسینیه‌ای برای یکی از هیئات حزب برادران به نام هیئت متحده فداییان ابوالفضل می‌شود.
شبستان امام خمینی(ره)
فلکه احمدی سابق است که محل اصلی تجمعات مردم شیراز در سال 1357 و سال‌های پس از انقلاب بوده است.
مسجد جامع شهدا
مسجد نو محل تحصن طرفداران قوام سوم در زمان مشروطه، محل برگزاری جشن‌های اولین سالگرد مشروطه، محل آموزش مشق نظامی مردم شیراز پیش از اعزام به برازجان در زمان جنگ جهانی اول و در نهایت محل رویداد خونین 5 رمضان 1357 است.
شاهچراغ(ع)
حرم مطهر حضرت شاهچراغ(ع) همواره در رویدادهای مهم شیراز مورد توجه مردم بوده است. این حرم محل تحصن آیت‌الله سیدعبدالحسین موسوی لاری و جمعی از مردم شیراز در زمان مشروطه بود و نیز محل سنگربندی مشروطه‌خواهان محسوب می‌شد. در زمان انقلاب اسلامی نیز شاهچراغ(ع) میعادگاه اصلی تظاهرکنندگان به حساب می‌آمد و اکثر تجمعات ماه‌های پایانی انقلاب اسلامی در این حرم انجام می‌شد.
حرم حضرت سیدمیرمحمد(ص)
پشت بام حرم حضرت محمدبن موسی(ع) نیز در زمان مشروطه محل سنگربندی مشروطه‌خواهان بوده و حتی قوام سوم برای مقابله با طرفداران مشروطه دستور شلیک به گنبد حرم را می‌دهد.
آرامگاه شهید دستغیب
آرامگاه شهید دستغیب و جمعی از خاندان ایشان در این محل قرار دارد.
مسجد جامع عتیق
کهن‌ترین مسجد شیراز است که تسوط شهید دستغیب احیا شد و مکان رویدادهای بسیاری در تاریخ انقلاب اسلامی بوده است و دیوارنوشته‌های مهمی از ماه‌های آخر انقلاب اسلامی دارد.
انتهای پیام
