تحقق اقتصاد مقاومتی بدون اصلاح نظام مالی امکان‌پذیر نیست

محمدجواد توکلی، عضو هیئت‌‌علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، به بحث درباره اصلاح نظام پولی و بانکی کشور در سیاست‌های اقتصاد مقاومتی پرداخت و اظهار کرد: اقتصاد مقاومتی، بحث پردامنه‌ای است و به نظر می‌رسد که مقام معظم رهبری در سیاست‌های ابلاغی خود، سرخط‌های بحث و جهت‌گیری‌های کلی را مطرح کردند، ولی اگر ما بخواهیم در جزئیات هر قسمتی وارد شویم نیاز به تحلیل و بررسی دارد. در این میان، موضوع نظام پولی و مالی، بسیار مهم است زیرا بخش‌های پولی در نظام تولید بسیار اثرگذار هستند.

تحقق اقتصاد مقاومتی بدون اصلاح نظام مالی امکان‌پذیر نیست
وی افزود: به نظر می‌رسد اگر ما بخواهیم به سمت اقتصاد مقاومتی برویم و بگوئیم که اقتصاد مقاومتی رویکردی تولیدمحور است و ما بنا داریم که تولید داخلی را تقویت کنیم؛ انجام این امر بدون اصلاح نظام مالی و رفتن به سمت آموزه‌های بانکداری و بازار سرمایه اسلامی امکان‌پذیر نیست و این موضوع هم مستلزم عزم جدی مسئولین و هم محققان اقتصاد اسلامی است که الگوهای فعلی را نقد کرده و الگوهای بدیل را معرفی کنند.
توکلی اظهار کرد: نمونه‌های چنین الگویی در کشورهای دیگر تجربه شده و موفقیت‌هایی هم کسب کرده است، اما ما اخیرا به فکر اصلاح قانون عملیات بانکی بدون‌ربا افتادیم که بر اساس آن سابقه‌ای که داشته است یک قانونی بوده که باید برای 5 سال اجراء می‌شد و بعد مورد اصلاح قرار می‌گرفت اما اکنون 25 سال است که اجراء می‌شود و به نظرم مقام رهبری به درستی تشخیص دادند که اصلاح نظام بانکی یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در اقتصاد مقاومتی است.

موضوع تامین مالی؛ از مشکلات اساسی نظام تولیدی
وی افزود: یکی از اید‌ه‌هایی که در تعریف اقتصاد مقاومتی وجود دارد این است ما می‌خواهیم اقتصاد داخلی را از آسیب‌پذیری‌های موجود واکسینه کرده و توان تولیدی کشور را تقویت کنیم و یکی از مشکلات کنونی نظام تولیدی ما موضوع تامین مالی است. متاسفانه امروزه نظام بانکی ما از بانکداری اسلامی فاصله گرفته و نرخ‌های سودی که به بخش‌های تولیدی به عنوان نرخ تسهیلات عرضه می‌شود، نرخی بسیار بالا و در حدود 28 درصد است.
عضو هیئت‌‌علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: با وجود چنین شرایطی، بخش تولید واقعی این توان را ندارد که از این پول‌ها عایدی مناسبی را کسب کرده و بتواند به کسب‌وکار داخلی رونق دهد. به همین دلیل این پول‌ها جذب بخش‌های خدماتی شده و گاهی در بخش‌های وارداتی که سودهای کلانی وجود دارد، سرمایه‌گذاری می‌شود. به همین دلیل اگر ما نتوانیم ساختار نظام مالی را به گونه‌ای هماهنگ با بخش تولید طراحی کنیم، مشکلات آسیب‌پذیری اقتصاد ما هرگز برطرف نمی‌شود.

تثبیت نرخ سود؛ مشکل اصلی نظام بانکی ایران
وی تاکید کرد: به نظر می‌رسد بهترین راه‌حلی که می‌توانیم برای حل این مشکل داشته باشیم، این است که به سمت بانکداری اسلامی و الگویی که متفکران اقتصادی با عنوان مشارکت در سود و زیان معرفی می‌کنند، برویم اما اکنون مشکلی که در سیستم بانکی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد این است که ما هم در بخش سپرده‌ها و هم تسهیلات، نرخ عایدی را به گونه‌ای تثبیت کردیم و امروزه سود علی‌الحسابی که به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنیم عملا نرخی ثابت شده است و مشارکتی در سود و زیان وجود ندارد.

ثبات نرخ سود، تولیدکنندگان را ورشکست می‌کند
مدیر مسئول دوفصلنامه «معرفت اقتصاد اسلامی» ادامه داد: از طرف دیگر، با وجود اینکه ما عقود مشارکتی را داریم اما عملا اتفاقی که می‌افتد این است که نرخ ثابتی از صاحبان صنایع و تولیدکنندگان دریافت می‌شود. مشکل چنین وضعیتی این است که اگر تولیدکننده به مشکلی برخورد کند و رکودی اتفاق بیفتد، باید نرخ  سود را به صورت بدهی ثابت پرداخت کند و عملا دچار ورشکستگی می‌شود.

افزایش معوقات بانکی؛ از نتایج الگوی بانکداری غیراسلامی
توکلی عنوان کرد: در بانکداری اسلامی، نظام مشارکت در سود و زیان نظام منعطفی است؛ به این معنا که اگر بخش تولیدی، سود کرد نظام بانکی بر اساس نسبتی که مشخص شده در سود سهیم می‌شود و اگر سود نکرد سیستم بانکی هم چیزی مطالبه نمی‌کند و اگر زیان کرد هم باید در زیان شریک باشد، اما وضعیت کنونی اعطای تسهیلات در نظام بانکی ما به این صورت نیست.
عضو هیئت‌‌علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) ادامه داد: متاسفانه در الگوی بانکی که ما پیاده کردیم، به سمت ثبیت نرخ سود و تسهیلات حرکت کردیم و این موضوع، نه تنها در شرایط عادی مشکل دارد، بلکه در شرایط غیرعادی همانند وضع کنونی که ما با رکود و مشکلات تولیدی دچار هستیم باعث انباشته شدن مشکلات خواهد شد و یکی از نتایج آن افزایش معوقات بانکی است که می‌تواند مشکلات اقتصادی فراوانی را به بار آورد.